Rozpoznanie spektrum autyzmu u dorosłych może być bardziej skomplikowana niż u dzieci, ze względu na różne sposoby, w jakie osoby dorosłe mogły przez lata nauczyć się maskować swoje trudności. Proces diagnostyczny wymaga więc szczegółowego podejścia, mającego na celu zrozumienie zarówno obecnych, jak i historycznych aspektów ich życia. Szczególnie dotyczy to osób wysokofunkcjonujących.
Według nowych klasyfikacji pojęcie autyzmu zostaje zastąpione pojęciem spektrum autyzmu. Nie wyróżnia się też Zespołu Aspergera, choć zwyczajowo przez cały czas stosuje się to pojęcie w odniesieniu do osób, które nie wykazują opóźnień w rozwoju mowy czy intelektualnego, ale mogą mieć znaczące trudności w interakcjach społecznych, nietypowe zachowania oraz ograniczone, intensywne zainteresowania.
Według klasyfikacji DSM-5 osoba, u której diagnozuje się autyzm musi przejawiać co najmniej 6 cech wymienionych w 3 głównych punktach:
1. Klinicznie znaczące, stałe (nieustępujące) nieprawidłowości w obrębie komunikacji społecznej i interakcji (co najmniej jeden objaw):
- deficyty w sferze okazywania społeczno-emocjonalnej i wzajemności, w zakresie nieprawidłowych stosunków towarzyskich i niezdolności w prowadzeniu normalnej rozmowy, przez ograniczone reagowanie na zainteresowanie, uczucia lub oddziaływanie, aż do niezdolności zapoczątkowywania lub odpowiadania na jakiekolwiek interakcje;
- deficyty w sferze komunikacji niewerbalnej, w zakresie słabo zintegrowanego przekazu werbalnego i niewerbalnego, przez nieprawidłowości w nawiązywaniu kontaktów wzrokowego, w języku ciała lub ograniczeń w rozumieniu i używaniu gestów, aż do całkowitego braku mimiki i zaniku przekazu niewerbalnego;
- deficyty w obszarze rozpoczynania, podtrzymywania i rozumienia relacji, w zakresie od trudności w dostosowywaniu zachowań do różnych kontekstów społecznych, przez trudności w zabawie opierającej się na wyobraźni lub nawiązywaniu Przyjaźni, aż do całkowitego braku zainteresowania rówieśnikami.
2. Ograniczone, powtarzalne wzorce zachowań, zainteresowań i aktywności objawiające się poprzez co najmniej dwa z poniższych objawów:
- stereotypowe lub stale powtarzane manieryzmy ruchowe, użycie przedmiotów lub elementów mowy (na przykład proste stereotypie ruchowe, ustawianie zabawek w szeregu lub przewracanie przedmiotów, echolalia, używanie dziwacznych, znanych jedynie sobie wyrażeń);
- potrzeba niezmienności, przywiązanie do czynności rutynowych lub wzorców zachowań werbalnych bądź niewerbalnych, przybierających formę rytuału (na przykład niezwykle silna reakcja stresowa na niewielką zmianę, trudności w akceptowaniu zmian, sztywne wzorce myślenia, rytuały powitalne, potrzeba chodzenia tą samą trasą lub jedzenia tych samych rzeczy każdego dnia);
- niezwykle ograniczone zainteresowania o szczególnej intensywności (na przykład silne przywiązanie do nietypowych przedmiotów lub całkowite zaobserwowanie uwagi tymi przedmiotami, przesadnie zdefiniowane lub przemijające zainteresowania);
- wzmożona lub osłabiona reaktywność na bodźce czuciowe lub niezwykłe zainteresowanie zmysłowymi aspektami otoczenia (na przykład wyraźna obojętność na ból, temperatura, niechęć do określonych dźwięków lub faktur, nadmierne wąchanie lub dotykanie przedmiotów, zafascynowanie światem lub ruchem).
3. Początek objawów przypada na wczesny okres rozwoju (deficyty mogą nie ujawniać się w pełni, póki wymogi społeczne nie przekroczą ograniczonych umiejętności lub w przypadku maskowania przez wyuczone w późniejszym życiu strategie).
mgr Malwina Anna Użarowska
