Zwykła drewniana laska, składany aluminiowy chodzik na kółkach czy też zdalny, elektroniczny alarm do zakładania na rękę ─ każde z tych narzędzi może uchronić starszą osobę przed tragicznym w skutkach upadkiem. Sposobów zapobiegania jest jednak znacznie więcej.
Jeden z wielkich problemów geriatrycznych
Zacznijmy od złych wiadomości. Szacuje się, iż od 10 choćby do 40 proc. wszystkich osób po 65. roku życia (w zależności od wieku i płci) upada przynajmniej raz w roku. To prowadzi do urazów i powikłań, przez które ludzie starsi trafiają do szpitala niemal pięć razy częściej niż z jakiegokolwiek innego powodu. To właśnie z powodu powszechności występowania, jak też groźnych następstw (m.in. złamania, niepełnosprawność, przedwczesna śmierć), specjaliści ds. zdrowia publicznego, zaliczają upadki seniorów do tzw. wielkich problemów geriatrycznych.
Naukowcy z Narodowego Instytutu Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji (NIGRiR) prognozują, iż do 2050 r. liczba upadków osób starszych w Polsce niemal się podwoi w porównaniu ze stanem obecnym wskutek postępującego gwałtownie starzenia się społeczeństwa. Zgodnie z tą prognozą, liczba osób po 65. roku życia, które w 2050 r. doznają upadku sięgnie blisko 2,3 mln. Wobec 1,2 mln w 2015 r. (liczba zamieszkujących nasz kraj seniorów wzrośnie w tym czasie z nieco ponad 6 aż do 11 mln).
Niezbędne są systemowe działania
– Skala tego zjawiska wymaga podjęcia systemowych działań mających na celu zapobieganie upadkom. W szczególności powinno się zadbać o: wczesną diagnostykę zaburzeń równowagi oraz sarkopenii (osłabienie sprawności fizycznej wskutek utraty masy i siły mięśniowej). A także poprawę dostępności do profesjonalnej rehabilitacji – przekonują naukowcy z NIGRIR na łamach czasopisma European Geriatric Medicine.
400 czynników upadków
Dobra wiadomość jest taka, iż zastosowanie kompleksowych i spersonalizowanych (uszytych na miarę konkretnego człowieka) działań profilaktycznych, może ograniczyć liczbę upadków seniorów choćby o 40 do 60 proc. Takie wnioski płyną z badań przeprowadzonych w wielu krajach świata.
O jakie działania profilaktyczne chodzi? Ich lista jest naprawdę imponująca. Ma to związek z faktem, iż naukowcy doliczyli się dotąd aż 400 różnych czynników ryzyka upadków. Oczywiście nie na wszystkie z nich mamy wpływ, ale naprawdę dużą część możemy skutecznie ograniczyć lub też całkiem wyeliminować.
Zdrowy styl życia to nie wszystko
– Czynniki chroniące starsze osoby przed upadkami wiążą się głównie ze zmianami w zachowaniu oraz modyfikacjami w otoczeniu. Po pierwsze chodzi więc o zmianę stylu życia na prozdrowotny. Jest on kluczem do zdrowego starzenia się i unikania upadków. Niepalenie papierosów, umiarkowane spożycie alkoholu, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i regularna aktywność fizyczna chronią starszych ludzi przed upadkami – czytamy w zaleceniach ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Modyfikacje, które powinny być wprowadzane w otoczeniu (środowisku życia), to przede wszystkim dostosowywanie budynków i mieszkań do potrzeb ludzi starszych. M.in. poprzez zastosowanie różnych „przyjaznych” rozwiązań architektonicznych oraz elementów wyposażenia wnętrz, zwiększających komfort i bezpieczeństwo seniorów. Jako przykład, eksperci WHO wskazują m.in.:
- instalowanie poręczy,
- balustrad
- specjalnych uchwytów
na schodach, a także w łazienkach i innych newralgicznych miejscach.
Rola profilaktyki
– Istotą profilaktyki jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia upadków poprzez przestrzeganie norm w budownictwie. Takich jak np. normowana wysokość schodów. Poręcze przy schodach powinny wystawać przed pierwszy i ostatni stopień o 0,3 m. Wskazane jest też kontrastowe oznakowanie pierwszego i ostatniego stopnia – precyzują Anna Edbom-Kolarz i Jerzy Marcinkowski, w eksperckim artykule poświęconym profilaktyce upadków, który ukazał się na łamach czasopisma Hygeia Public Health.
Eksperci dodają, iż równie ważne jest też adekwatne oświetlenie pomieszczeń użyteczności publicznej, klatek schodowych, mieszkań oraz nieoślepiające oświetlenie ulic i przejść. Mało kto zdaje sobie bowiem sprawę z faktu, iż wskutek związanego z wiekiem pogorszenia wzroku, 65-letni człowiek potrzebuje choćby 4-krotnie więcej światła niż 20-latek.
Komunikacja publiczna dostosowana do potrzeb seniorów
Kolejna rzecz to dostosowanie środków komunikacji publicznej do potrzeb ludzi starszych. M.in. poprzez eliminację wysokich stopni i progów w autobusach czy tramwajach, tworzenie łagodnych zejść i wejść na stacjach oraz przystankach, czy też wyraźne oznakowanie każdej potencjalnej „przeszkody” lub „pułapki”. W niektórych krajach kursują choćby specjalne minibusy dla starszych osób, podjeżdżające bardzo blisko miejsca zamieszkania. Tak, aby ułatwić im szybkie i bezpieczne przemieszczanie się po okolicy.
Waga edukacji społecznej
Na tym jednak nie koniec. Eksperci wskazują też na potrzebę szerokiej edukacji społecznej na temat wielkiego problemu, jakim są upadki seniorów.
– Tak naprawdę sukces w prewencji upadków jest możliwy dopiero wtedy, gdy uda się zmienić przekonania, postawy i zachowania nie tylko samych osób starszych, ale także i pracowników służby zdrowia, pracowników socjalnych, opiekunów oraz innych członków społeczności, w których żyją seniorzy – czytamy w rekomendacjach WHO.
Podajmy seniorom pomocną dłoń
Z badań wynika, iż najczęściej do upadków starszych osób dochodzi w mieszkaniach lub ich najbliższym otoczeniu. W czasie wykonywania banalnych czynności, takich jak: wymiana żarówki, wieszanie firanek, sprzątanie, ubieranie czy kąpiel.
Zatem, praktycznie każdy z nas, dzięki bezpośredniemu wsparciu i pomocy okazywanej osobom starszym, w realizacji najprostszych, codziennych czynności może znacznie ograniczyć ryzyko ich upadków. W niektórych krajach, np. w Szwecji, lokalne samorządy organizują taką pomoc dla seniorów w ich własnych domach. Angażują do tego m.in. osoby bezrobotne.
W Stanach Zjednoczonych funkcjonują choćby specjalne kliniki wyspecjalizowane w prewencji upadków osób starszych. Trafiają do nich osoby ze stwierdzonym wysokim ryzykiem upadków, gdzie uczy się je sposobów ich unikania. A także aplikuje im spersonalizowane programy wzmacniające organizm oraz zwiększające ogólną sprawność. Obejmujące m.in. ćwiczenia rozciągające, suplementację witaminy D, zabiegi usunięcia zaćmy czy też wizyty domowe, mające na celu poprawę bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania pacjenta.
Sposobów zapobiegania upadkom seniorów jest oczywiście znacznie więcej i nie sposób ich wszystkich tutaj wymienić. Począwszy od treningu przemieszczania się z laskami dla słabowidzących, przez wyposażanie ludzi z dysfunkcją narządu ruchu w chodziki (balkoniki) i inne pomoce ortopedyczne, umieszczanie w łazienkach pryszniców (ze stołeczkiem i poręczą) zamiast wanien, aż po dbałość o oczyszczanie jezdni i chodników. A zwłaszcza ich odśnieżanie zimą.
Jak zapobiegać upadkom seniorów?
- Usuń z podłogi dywaniki, zwłaszcza miękkie, mające tendencję do zwijania się. Usuń też progi.
- Zadbaj o dobre oświetlenie: ogólne warto uzupełnić punktowym. To ułatwia funkcjonowanie narządu wzroku
- Usuń z podłogi wszystkie zbędne bibeloty, aby ułatwić dostęp do ważnych miejsc i niezbędnych przedmiotów, np. telefonu.
- Zadbaj o to, aby na podłodze nie było leżących luzem kabli od urządzeń zasilanych prądem (mogą okazać się groźne).
- Domowe pantofle (najlepiej podbite podeszwą) mają być na nogach, a nie pod łóżkiem czy w szafce. Ryzyko upadku bez nich jest większe
- Usuń wannę z łazienki, ustaw prysznic ze stołeczkiem. Uchwyt przy prysznicu pomoże zachować równowagę, gdy zakręci się w głowie.
- Podłogę w łazience warto wyłożyć antypoślizgowymi matami.
- W przypadku poważniejszych problemów z chodzeniem, należy rozważyć zakup laski, balkoniku lub innych pomocy ortopedycznych.
- Regularnie ćwicz (w odpowiednio dobranym obuwiu). Aktywność ruchowa pozwala dłużej zachować sprawność, co zmniejsza ryzyko upadku.
- Kiedy występują zaburzenia równowagi i powtarzające się zawroty głowy, trzeba bez zwłoki udać się do lekarza (rodzinnego lub neurologa).
Jak uratować przewracających się staruszków
Równie ważne, co zapobieganie upadkom, jest również udzielanie pierwszej pomocy ich ofiarom. Każda minuta w takiej sytuacji może być na wagę życia.
Na szczęście, w tym przypadku z pomocą przychodzi nam dzisiaj nowoczesna technologia teleinformatyczna. Warto wiedzieć, iż na świecie opracowanych zostało już wiele różnego rodzaju osobistych systemów alarmowych, które w sytuacji upadku pozwalają gwałtownie wezwać pomoc (np. karetkę, bliską osobę lub opiekuna). Może się to stać automatycznie, bez udziału osoby poszkodowanej, dzięki specjalnym czujnikom ruchu noszonym na ręce seniora albo też z jej świadomym udziałem (wystarczy, iż naciśnie jeden guzik alarmowy).
Wiktor Szczepaniak (zdrowie.pap.pl)
Źródła:
- „A growing problem of falls in the aging population: a case study on Poland, 2015-2050 forecast”, European Geriatric Medicine.
- „Upadki osób starszych – przyczyny, następstwa, profilaktyka”, Hygeia Public Health.
- „WHO global report of falls prevention in older age”, World Health Organization.
- “Patient Safety and Quality. An Evidence-Based Handbook for Nurses”.
Dziękujemy, iż przeczytałaś/eś do końca nasz artykuł. o ile Cię zainteresował, to bądź na bieżąco i dołącz do grona obserwujących nasze profile społecznościowe. Obserwuj Facebook,
