Refluks i towarzysząca mu zgaga są jednymi z najpowszechniejszych dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego. Z tego artykułu dowiesz się, czym różni się refluks od zgagi oraz jakie są domowe sposoby na chorobę refluksową. Poznasz także listy produktów dozwolonych i przeciwwskazanych przy refluksie.
Refluks żołądkowo-przełykowy – co to za choroba?
Refluks żołądkowo-przełykowy (GERD – gastroesophageal reflux disease), zwany również chorobą refluksową przełyku lub refluksem żołądka, to zespół dolegliwości wywołanych zarzucaniem treści żołądkowej do przełyku. Między przełykiem a żołądkiem znajduje się mięsień – dolny zwieracz przełyku. Gdy praca dolnego zwieracza przełyku zostaje zaburzona, pokarm wraz z kwasem solnym i enzymami trawiennymi cofa się do przełyku, powodując nieprzyjemne objawy refluksu.
Gdy kwaśna treść jest wielokrotnie zarzucana, w przełyku może rozwinąć się stan zapalny (zapalenie przełyku). Nieprzyjemne pieczenie za mostkiem i w przełyku spowodowane przez zarzucanie treści pokarmowej nazywamy zgagą. Podczas cofania się treści żołądkowej do przełyku może dojść do podrażnienia nabłonka.
Choroba refluksowa przełyku – przyczyny występowania
Refluks żołądka spowodowany jest przez zaburzenie funkcji dolnego zwieracza przełyku. Na pracę zwieracza wpływ mają między innymi:
- ciśnienie w jamie brzusznej,
- unerwienie narządów przewodu pokarmowego,
- alergie i nietolerancje pokarmowe.
Choroba refluksowa przełyku może rozwinąć się również pod wpływem niektórych zaburzeń hormonalnych i przyjmowania niektórych leków, między innymi doustnych środków antykoncepcyjnych, leków stosowanych w chorobie niedokrwiennej serca, przy nadciśnieniu tętniczym i chorobach płuc.
Wśród głównych czynników ryzyka refluksu żołądkowo-przełykowego wymieniamy także:
- ciążę,
- nadwagę i otyłość,
- przewlekły stres,
- zaburzenia motoryki żołądka,
- urazy w klatce piersiowej,
- zwiotczenie mięśnia zwieracza przełyku po przebytej operacji żołądka,
- cukrzycę,
- twardzinę układową,
- używki (alkohol, papierosy),
- błędy żywieniowe.
Ryzyko cofania się kwaśnej treści pokarmowej zwiększa także występowanie przepukliny rozworu przełykowego.
Refluks żołądka – objawy choroby
Choroba refluksowa przełyku dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Ryzyko wystąpienia choroby rośnie wraz z wiekiem.
Jakie są główne objawy refluksu żołądkowo-przełykowego?
- objawy przełykowe – zgaga (uczucie palenia w przełyku), ból brzucha, zaburzenia połykania, gorycz lub kwasota w jamie ustnej, gorzkie lub kwaśne odbijanie, czkawka, ślinotok, nudności, wymioty;
- objawy pozaprzełykowe – poranna chrypka, suchy kaszel, świszczący oddech, ból w klatce piersiowej, uporczywy kaszel, zapalenie dziąseł.
Jeśli objawy utrzymują się przez dłuższy czas, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem.
Nieleczony refluks żołądkowo-przełykowy może prowadzić do innych, bardzo poważnych schorzeń, takich jak:
- zwężenie przełyku,
- krwawienie z przewodu pokarmowego,
- przełyk Barretta i związany z nim rak gruczołowy przełyku.
Diagnostyka choroby refluksowej przełyku
Diagnostyka refluksu rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu lekarskiego. Lekarz może zlecić również komplet badań, takich jak:
- gastroskopia – badanie endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego wraz z pobraniem wycinków, co pozwala ocenić stopień zaawansowania choroby,
- 24-godzinne badanie przełyku i jego pH – pomiar kwasowości w dolnej części przełyku,
- manometria przełykowa – sprawdzanie napięcia na wysokości górnego i dolnego zwieracza przełyku.
Leczenie refluksu żołądkowo-przełykowego
Leczenie refluksu zależy od częstotliwości występowania objawów i stopnia zaawansowania choroby. Niektórym pacjentom wystarczą domowe sposoby na refluks, obejmujące między innymi modyfikację diety i znaczne ograniczenie używek. U innych niezbędne będzie leczenie farmakologiczne, które najczęściej uwzględnia inhibitory pompy protonowej i inne preparaty hamujące wydzielanie kwasu solnego.
Jak działają leki na refluks? Związki magnezu i glinu w nich zawarte osłaniają błonę śluzową przełyku, zobojętniają (neutralizują kwas solny) oraz hamują wydzielanie kwasu żołądkowego. Oprócz inhibitorów pompy protonowej można stosować również preparaty na bazie ziół. Szczególne adekwatności lecznicze w chorobie refluksowej wykazują rumianek i korzeń lukrecji.
Zastosowanie leków i suplementów diety należy wcześniej skonsultować z lekarzem.
Domowe sposoby na refluks
Leki zobojętniające kwas solny są ważnym elementem leczenia refluksu, ale nie jedynym. Wydzielanie soku żołądkowego można kontrolować również odpowiednią dietą. Znaczenie ma nie tylko, co i kiedy jemy, ale również jak jemy.
Inne domowe sposoby na zgagę i refluks to: zioła i umiarkowana aktywność fizyczna. Warto przyjrzeć się także temu, jak śpimy i jakie ubrania nosimy. Zgaga pojawia się często na skutek stosowania używek. Papierosy i alkohol drażnią ściany przełyku, nasilając objawy refluksu. Prowadzenie zdrowego trybu życia to istotny element leczenia i profilaktyki chorób żołądka.
Poniżej bierzemy pod lupę popularne domowe sposoby na zgagę i refluks.
Zdrowa dieta
Zdrowa dieta przy refluksie bazuje na założeniach diety lekkostrawnej. Odpowiednio zbilansowana dieta uwzględnia niewielkie objętościowo posiłki jedzone o stałych porach (najlepiej 4-5 posiłków co 2-3 godziny). Zgaga często pojawia się po obfitym posiłku. Dania spożywane regularnie dają uczucie sytości i ograniczają napady głodu.
Każdy posiłek trzeba jeść powoli, należy unikać dań gorących (wskazana jest umiarkowana temperatura jedzenia). Warto zwracać uwagę również na stosowane techniki kulinarne. Zgodnie z zasadami diety łatwostrawnej posiłki najlepiej gotować w wodzie i na parze.
Odpowiednio zbilansowana dieta to jadłospis dostosowany do potrzeb jednostki. Układając menu, należy wziąć pod uwagę zarówno wartość zapotrzebowania kalorycznego, jak i proporcje poszczególnych składników odżywczych.
Jedną z przyczyn refluksu żołądka jest otyłość. Dlatego u pacjentów z otyłością konieczna będzie redukcja masy ciała, czyli zastosowanie adekwatnie ułożonej diety lekkostrawnej z deficytem kalorycznym.
Smaczna dieta powinna uwzględniać świeże i jak najmniej przetworzone produkty będące źródłem wszystkich niezbędnych składników pokarmowych: białek, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych. Jadłospis diety refluksowej bazuje głównie na produktach, które neutralizują kwas żołądkowy i łagodzą pobudzanie soków trawiennych.
Refluks żołądka – co można jeść i pić?
- gotowane i pieczone owoce i warzywa,
- gotowane i pieczone chude mięso,
- gotowane i pieczone chude ryby,
- produkty pszenne, żytnie,
- chudy nabiał,
- jaja,
- tłuszcze łatwostrawne (masło, śmietanka) w ograniczonej ilości,
- oleje roślinne,
- słaba herbata i kawa,
- woda mineralna.
Sposób żywienia a zgaga – te produkty lepiej wyeliminować:
- tłuste i smażone potrawy,
- tłuste sery, wędliny, mięso,
- produkty konserwowe i wędzone,
- żywność wysoko przetworzona,
- dania typu instant,
- fast-food,
- pikantne warzywa,
- warzywa cebulowe,
- nasiona roślin strączkowych,
- grzyby,
- owoce cytrusowe,
- czekolada i wyroby czekoladowe,
- wyroby cukiernicze (pączki, drożdżówki),
- słodkie napoje gazowane,
- soki na bazie owoców cytrusowych,
- mocna kawa i herbata,
- ostre przyprawy.
Spożywanie kwaśnych, ostrych, smażonych i tłustych potraw zwiększa kwasowość w żołądku i nasila wydzielanie kwasu solnego.
Zioła i inne sposoby na zgagę
Zgaga to nieprzyjemna dolegliwość, która lubi wracać. Warto uważnie obserwować swój jadłospis, aby znaleźć produkty, po zjedzeniu których najczęściej pojawia się pieczenie.
Poniżej przedstawiamy kilka domowych sposobów na zgagę. Pamiętaj, iż każdy organizm jest inny i nie wszystkie rady muszą znaleźć zastosowanie u Ciebie. Poza tym w przypadku nawracającej zgagi należy gwałtownie udać się do lekarza.
- Wypij szklankę wody z rozpuszczoną w niej łyżeczką sody oczyszczonej. Soda neutralizuje kwasy w żołądku, jednak nie należy stosować jej zbyt często, gdyż może podrażniać śluzówkę przewodu pokarmowego.
- Zrób kisiel z siemienia lnianego. Nasiona lnu wykazują działanie przeciwzapalne i zawierają cenny dla organizmu błonnik pokarmowy.
- Wypij szklankę zimnego mleka i miej pod ręką zdrową przekąskę (orzechy, migdały).
- Pamiętaj o regularnym nawadnianiu organizmu. Szklanka wody mineralnej niegazowanej może okazać się pomocna również wtedy, gdy pojawi się zgaga.
- Wśród ziół stosowanych na refluks największą popularnością cieszą się rumianek i lukrecja. Stosowanie preparatów ziołowych warto wcześniej skonsultować z lekarzem.
Ograniczenie używek
W chorobie refluksowej ważne jest również znaczne ograniczenie, a najlepiej całkowite wyeliminowanie używek, przede wszystkim alkoholu i papierosów.
Ograniczenie alkoholu i zaprzestanie palenia papierosów przyniesie szereg korzyści całemu organizmowi. Używki osłabiają układ odpornościowy organizmu, zwiększają ryzyko chorób układu krążenia i nowotworów.
Umiarkowana aktywność fizyczna, dobry sen, radzenie sobie ze stresem
Osobom zmagającym się z refluksem polecana jest umiarkowana aktywność fizyczna (pływanie, taniec, joga, pilates, rolki, rower). Intensywne ćwiczenia, podczas których musimy się schylać, mogą nasilać zgagę i inne objawy choroby.
Nieprzyjemne dolegliwości towarzyszące refluksowi nasilają się również w pozycji leżącej. Warto pamiętać o tym, aby nie kłaść się od razu po zjedzeniu posiłku. Duże znaczenie ma także pozycja podczas snu. Najlepiej spać z głową uniesioną wysoko (uniesienie wezgłowia łóżka o około 10-15 centymetrów, czyli tak, aby głowa była wyżej niż tułów).
Warto przyjrzeć się również swojej szafie. Objawy choroby refluksowej mogą nasilać ciasne ubrania uciskające okolice brzucha.
Ostatnią, niemniej ważną, kwestią jest radzenie sobie ze stresem. Sytuacji stresowych nie da się całkowicie wyeliminować z codziennego życia, jednak warto znaleźć sposób, aby sobie z nimi radzić. Przewlekły stres powoduje wiele nieprzyjemnych dolegliwości głównie ze strony układu pokarmowego. Wypróbuj różne techniki relaksacyjne i znajdź swój sposób na stresory.
