Osoby dotknięte zaburzeniami nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi często zaliczane są również do neuroróżnorodnych. Jest tak dlatego, iż ADHD jest ściśle związane z funkcjonowaniem mózgu oraz rozwojem jego poszczególnych obszarów. O ile nie mają one wpływu bezpośrednio na inteligencję człowieka, tak znajdują one odzwierciedlenie w regulowaniu uwagi i emocji – w tym artykule postaramy się przybliżyć ich mechanizmy działania.
Budowa mózgu u osób z ADHD – dlaczego jest wyjątkowa?
Dostępne na chwilę obecną badania naukowe potwierdziły obecność kilku zasadniczych różnic. Jedną z najbardziej znaczących jest sam rozmiar organu – mózg osób z ADHD ma proporcjonalnie mniejszą objętość. Rozbieżności widoczne są także w tempie rozwoju kilku obszarów podkorowych, do których należą:
- jądro ogoniaste,
- jądro półleżące,
- skorupa,
- hipokamp,
- ciało migdałowate.
Rejony te są odpowiedzialne za motywację, regulowanie odczuwanych emocji oraz zdolność koncentracji. Taka budowa mózgu u osób z ADHD przekłada się więc na wzorce zachowania – to z niej wynika m.in. impulsywność, nadpobudliwość i problemy z organizacją codziennych zadań.
Funkcjonowanie mózgu u ludzi z ADHD — największe wyzwania
Zaburzenie wiąże się nie tylko ze specyficznymi cechami strukturalnymi mózgu, ale również z różnicami na poziomie biologicznym i chemicznym. Trudności w codziennym życiu wynikają często za takich czynników, jak:
- zmniejszony przepływ krwi do przedniej części mózgu, który przekłada się na utrudnioną pracę organu, a co za tym idzie: trudności z koncentracją, planowaniem i wykonywaniem zadań wymagających skupienia i samokontroli,
- inna struktura połączeń mózgowych: informacje mogą podążać innymi “ścieżkami”, co wpływa na sposób, w jaki osoby z ADHD przetwarzają wizualne sygnały; w praktyce może to utrudniać np. czytanie czy rozumienie gwałtownie zmieniających się obrazów,
- dysregulacja układu dopaminergicznego odpowiedzialnego za przepływ dopaminy – hormonu odpowiedzialnego za motywację i zadowolenie; w mózgach osób z ADHD jest jej za mało lub nie jest ona efektywnie wykorzystywana, co powoduje trudności z utrzymaniem motywacji oraz skłonność do poszukiwania natychmiastowych nagród kosztem długoterminowych korzyści.
Osoby z ADHD mogą doświadczać trudności w codziennej organizacji, zarządzaniu czasem i realizacji długoterminowych projektów, co często jest mylnie interpretowane jako brak zainteresowania lub lenistwo. Zrozumienie tych procesów pozwala jednak na lepsze dostosowanie środowiska i metod pracy do potrzeb osób z ADHD, co może znacząco poprawić ich jakość życia.
Zalety budowy mózgu u osób z ADHD
Chociaż nadpobudliwość psychoruchowa może wiązać się z pewnymi wyzwaniami, to badania naukowe wskazują również na jej unikalne zalety. Osoby z ADHD często wykazują wyjątkową kreatywność i zdolność do myślenia poza utartymi schematami. Dzieje się tak, ponieważ ich mózg naturalnie poszukuje nowych wzorców i rozwiązań, co może przyczyniać się do nietuzinkowego podejścia do problemów i zadań. Niektóre badania sugerują, iż osoby z ADHD mogą lepiej radzić sobie w sytuacjach wymagających szybkiego przystosowania się do zmian lub zarządzania wieloma zadaniami jednocześnie.
Osoby z ADHD wykazują także wyjątkową zdolność do intensywnej koncentracji na zadaniu, które je głęboko interesuje. Choć może to być wyzwanie w tradycyjnych schematach edukacyjnych i zawodowych, w wielu obszarach życia stanowi ogromną przewagę. Pozwala na szybkie i głębokie przyswajanie wiedzy i umiejętności, a także osiąganie wybitnych rezultatów w krótkim czasie.
Neuroróżnorodność — często lekceważony potencjał
Choć ADHD może wiązać się z różnymi wyzwaniami, ważne jest, aby docenić i rozwijać unikalne zdolności i perspektywy, które osoby te wniosą do każdej sytuacji. Ich elastyczne myślenie może być atutem w dynamicznych środowiskach, gdzie szybka adaptacja i umiejętność radzenia sobie z nieprzewidywalnością są bardzo cenione. Zrozumienie i akceptacja neuroróżnorodności nie tylko pomaga osobom z ADHD lepiej radzić sobie w życiu codziennym, ale także wzbogaca społeczeństwo jako całość.
