Co to jest hemoglobina?
Najczęściej kojarzy nam się z anemią - zdajemy sobie w większości sprawę, iż spadek poziomu hemoglobiny oznacza anemię i zwykle kojarzymy to z niedoborem żelaza. Tu jednak podstawowa wiedza zwykle się kończy. Niewielu z nas jest przygotowanych na zetknięcie się z wysokimi wynikami hemoglobiny, a to również się zdarza. Dlatego warto zacząć od zrozumienia, czym jest hemoglobina i dlaczego jest nam potrzebna.
Hemoglobina to czerwony barwnik krwi, zawarty w erytrocytach. Jego najistotniejszą funkcją jest transport tlenu, którego cząsteczki przyłącza, przepływając przez płuca, a następnie oddaje go do tkanek narządów całego ciała. Hemoglobina jest białkiem, złożonym z czterech różnych podjednostek (tetramer); każde z białek przyłącza do siebie niebiałkową strukturę, nazywaną "hem". Cząsteczka hemu zawiera centralnie położony atom żelaza, który umożliwia wiązanie tlenu. Jedna cząsteczka hemoglobiny może zatem przyłączyć od jednej do czterech cząsteczek tlenu (O2), ze względu na zawartość czterech podjednostek hemowych.Reklama
Hemoglobina stanowi główną część erytrocytów i niezbędna jest do zachodzenia skutecznej wymiany gazowej w płucach, a co za tym idzie, dostarczania tlenu do wszystkich części organizmu. Nierozerwalnie związana jest ona z pojęciem hematokrytu. Prawidłowe wartości hemoglobiny dla zdrowych dorosłych wynoszą:
dla kobiet: 11.7 - 16.1 g/dldla mężczyzn: 13.2 - 17.3 g/dl
Co to jest hematokryt?
Hematokryt, oznaczany w morfologii skrótem HCT lub Ht, to stosunek objętości erytrocytów do objętości pełnej krwi. Zwykle wyraża się go w postaci ułamka lub procenta. Prawidłowe wartości hematokrytu wynoszą:
dla kobiet: 33 - 45%dla mężczyzn: 38 - 51%
Na zmiany poziomu hematokrytu mają wpływ:
liczba erytrocytów,objętość erytrocytów,zawartość hemoglobiny,objętość osocza.
Hematokryt określa, jakie jest "wypełnienie" krwi erytrocytami, co z kolei koreluje z takimi parametrami jak natlenowanie krwi, adekwatna objętość krwi i - pośrednio - równowaga kwasowo - zasadowa organizmu. Hematokryt określa procentowy udział objętości erytrocytów w objętości krwi, co z kolei wiąże się z zawartością hemoglobiny w erytrocytach:. kiedy zawartość hemoglobiny wzrasta, wzrasta także stosunek objętościowy erytrocytów do objętości krwi, czyli właśnie hematokryt.
Za wysoka hemoglobina i hematokryt - co to oznacza?
Wzrost wartości hematokrytu i stężenia hemoglobiny we krwi to zawsze wskaźnik alarmujący. W normalnych warunkach organizm ma możliwość korekcji i adaptacji do niewielkich wahań różnych parametrów, ale gdy sytuacja wymyka się spod kontroli mechanizmów korygujących, nie należy czekać.
Najpoważniejszą przyczyną zwiększonych wartości hematokrytu i hemoglobiny jest czerwienica prawdziwa. To choroba nowotworowa szpiku, której przebieg związany jest z nieprawidłowo zwiększoną produkcją erytrocytów. Zdarza się, iż towarzyszy temu nasilenie wytwarzania leukocytów i płytek krwi.
Przyczyny czerwienicy nie są do końca pewne, ale większość chorych posiada mutację genu JAK2, która stymuluje komórki do podziału niezależnego od cytokin. Czerwienica może długo przebiegać bez żadnych objawów. Z czasem zaczynają się niespecyficzne dolegliwości: zawroty głowy, szumy uszne, sinoczerwone zabarwienie stóp i dłoni, połączone ze swędzeniem, zaburzenia widzenia. Często występuje świąd skóry, nasilający się po kąpieli.
Bezwzględnie, czerwienica prawdziwa podlega leczeniu. W skrajnie rzadkich przypadkach występuje rozpoznanie przewlekłej białaczki erytroidalnej, której podstawą jest rozrost erytroblastów w szpiku kostnym. Choroba ta może się objawiać zwiększeniem liczby erytrocytów i ich komórek prekursorowych.
Hematokryt i hemoglobina wzrastają w przypadku wystąpienia tzw. czerwienicy wtórnej, której przyczyną zwykle jest spadek wysycenia krwi tlenem. Prowokuje to zwiększone wydzielanie erytropoetyny (EPO), która promuje wytwarzanie erytrocytów w szpiku kostnym w nadmiarze, aby jak najszybciej "dotlenić" organizm.
Czerwienica wtórna pojawia się w przebiegu wrodzonych wad serca, niektórych nowotworów, uszkodzenia oskrzeli i płuc, po przeszczepach nerek, oraz jako konsekwencja przebywania na dużych wysokościach i w wyniku leczenia niektórymi preparatami.
Oznaczeniu podwyższonej hemoglobiny i hematokrytu może także towarzyszyć rozpoznanie czerwienicy rzekomej. Jest to choroba imitująca czerwienicę prawdziwą i wtórną, ale wynika z zupełnie innych mechanizmów.
Objawem czerwienicy rzekomej jest pozorny wzrost hematokrytu, który związany jest z zaburzeniami regulacji objętości osocza. Występuje w przypadku rozległych oparzeń, w nadużywaniu alkoholu, w chorobach jelit z utratą białka i związany jest często z hiperlipidemią, otyłością i nadciśnieniem tętniczym. W rozwoju czerwienicy rzekomej występuje zmniejszenie objętości osocza, co koreluje z pozornym zwiększeniem hematokrytu, które nie jest związane z nadprodukcją erytrocytów. Jedynym objawem jest czerwona skóra twarzy, zwłaszcza policzków, nosa i uszu. Objawy ustępują po nawodnieniu.
Za wysokie wyniki - co robić?
Rutynowa morfologia krwi, oprócz oznaczenia liczby erytrocytów, zawiera oznaczenie hematokrytu i stężenia hemoglobiny. jeżeli okaże się, iż wykryto u nas za wysokie parametry hemoglobiny i hematokrytu, powinniśmy możliwie jak najszybciej zgłosić się do lekarza.
Po badaniach dodatkowych i konsultacji lekarskiej możemy usłyszeć, iż to wyłącznie odwodnienie i łatwo to naprawić - taką diagnozę usłyszy większość ludzi z wysokimi parametrami. Istnieje również możliwość, iż byliśmy za słabo nawodnieni przed badaniami i krew w probówce była za gęsta - kiedy zachodzi takie podejrzenie, badania należy powtórzyć po nawodnieniu. jeżeli jednak należymy do tego niewielkiego procenta populacji, która otrzyma diagnozę czerwienicy pierwotnej lub wtórnej, lepiej wiedzieć o tym jak najszybciej. Leczenie może uratować nasze zdrowie i życie, a im wcześniej zaczniemy, tym lepsze osiągniemy skutki.
Przeżywalność w przypadku czerwienicy prawdziwej u nieleczonej osoby to średnio tylko 2 lata, leczenie znacznie przedłuża średni czas przeżywalności w tej chorobie. Z kolei czerwienica wtórna pojawia się w wyniku innej choroby podstawowej, którą powinniśmy rozpoznać i leczyć w pierwszej kolejności, a lepiej wiedzieć o tym wcześniej, niż później. Na co jeszcze zwrócić uwagę?
W diagnostyce przyczyn wysokiego hematokrytu i hemoglobiny przydatna będzie ocena również pozostałych parametrów krwinek czerwonych: liczby i objętości erytrocytów, liczby retikulocytów (niedojrzałych erytrocytów) we krwi, a także RDW - współczynnik zmienności rozkładu objętościowego erytrocytów.
Oprócz tego, bardzo przydatny będzie rozmaz krwi obwodowej, który uwidoczni strukturę i skład komórek we krwi, pozwoli rozpoznać obecność komórek blastycznych (prekursorów komórek krwi) i wszelkie odchylenia w kształcie i strukturze erytrocytów. Z pewnością, po udaniu się do lekarza, zostaną zlecone dodatkowe badania, np. ocena parametrów stanu zapalnego, stężenie EPO we krwi, ocena stężenia kwasu moczowego i witaminy B12.
Źródła:
Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002.Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023
CZYTAJ TAKŻE:
