Dieta w cukrzycy

Poza terapią farmakologiczną odpowiednia dieta jest niezbędną składową wspomagania leczenia cukrzycy. Nie tylko umożliwia regulowanie stężenia cukru we krwi, ale także odpowiada za utrzymanie prawidłowej masy ciała. Zapobiega rozwojowi powikłań towarzyszących cukrzycy, np. chorobom serca lub nerek.[1]

Spis treści

• Dieta cukrzycowa – zasady
• Parametry w cukrzycy
• Żywienie w cukrzycy
  • Węglowodany
  • Tłuszcze
  • Białka
  • Dodatkowa suplementacja
• Dieta a przyjmowanie leków
• Wykaz źródeł

Dieta cukrzycowa – zasady

Zarówno chorzy na cukrzycę typu 1, jak i cukrzycę typu 2, powinni mieć indywidualnie dobraną dietę. Zależy ona przede wszystkim od wieku, masy ciała, płci, dodatkowych schorzeń czy od codziennej aktywności fizycznej chorego. Z pomocą może przyjść dietetyk, który specjalizuje się w temacie żywienia w diecie cukrzycowej. Specjalista nie tylko zaleci, jak przygotowywać odpowiednie posiłki, ale także dobierze dietę pod kątem preferencji chorego.[1,2]

Ogólne zasady diety cukrzycowej polegają na:

• regularnym przyjmowaniu posiłków,
• spożywaniu podobnej łącznej kaloryczności każdego dnia,
• zmniejszeniu podaży kalorii u osób z nadwagą lub otyłością,
• dobraniu odpowiedniej kompozycji diety pod względem obecności węglowodanów, tłuszczów i białek.[3]

Dieta ma dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych i opierać się na zdrowych, zbilansowanych nawykach żywieniowych. Pacjenci ze zdiagnozowaną cukrzycą typu 1 muszą zwracać uwagę na oszacowanie zawartości węglowodanów w posiłkach w celu optymalizacji dawkowania insuliny. Natomiast kluczowym elementem diety w przypadku cukrzycy typu 2 jest określenie wielkości porcji i odpowiedniej proporcji węglowodanów w każdym z posiłków oraz całodziennej podaży jedzenia.[2,3]

Oprócz leczenia dietetycznego, diabetycy powinni regularnie wykonywać ćwiczenia fizyczne. Warto podejmować je chociaż co 2-3 dni, a jeżeli to możliwe – codziennie. Wystarczy choćby 30 minut aktywności. Poza tym, należy unikać palenia tytoniu. Alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby, w związku z czym, jego spożycie może wiązać się dużym obniżeniem stężenia cukru we krwi, czyli hipoglikemią. Chory nie powinien narażać się na zbyt silny stres, a także zachować optymalną ilość snu (ok. 7-8h) na co dzień, która pozwala na wyspanie się i regenerację organizmu.[1,2,3]

Parametry w cukrzycy

Istotnymi parametrami w diecie diabetyka są wymienniki węglowodanowe, indeks glikemiczny oraz ładunek glikemiczny produktów. Pozwalają one na zaplanowanie odpowiednich posiłków. Wymiennik węglowodanowy (WW) pozwala na obliczenie dawek insuliny. Określa, jaka ilość pożywienia zawiera 10 g węglowodanów. Dzięki temu chory wie, ile dokładnie potrzebuje dawek insuliny przysługujących na 1 WW. Indeks glikemiczny (IG) umożliwia ustalenie tego, jak bardzo dany produkt spożywczy podwyższa stężenie cukru we krwi. Preferuje się żywność o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 55 IG). Przy wyborze odpowiednich produktów powinno zwracać się uwagę na ładunek glikemiczny (ŁG), który dostarcza informacji o ilości węglowodanów w jednej porcji żywności. Zalecana żywność powinna zawierać ŁG poniżej 10.[4]

Żywienie w cukrzycy

Tabela I Udział węglowodanów, tłuszczy i białka w diecie cukrzycowej.[2]

Kontrolowanie całkowitego udziału składników odżywczych znacznie ułatwiają aplikacje dostępne na telefon. Aby wyliczyć procentową ilość spożycia węglowodanów, tłuszczy i białek w codziennej diecie, do aplikacji wprowadza się wszystkie zjadane posiłki w ciągu dnia.

Węglowodany

Jeśli chory spożywa produkty o niskim indeksie glikemicznym, wysokiej zawartości błonnika i wykonuje regularną aktywność fizyczną to ilość węglowodanów w diecie może być większa. Minimalna ilość spożywanego błonnika powinna wynosić 25g na dzień.[2]

Zaleca się, aby głównym źródłem węglowodanów były pełnowartościowe produkty zbożowe o niskim indeksie glikemicznym. Podaż węglowodanów prostych (np. słodycze, cukier, miód, soki owocowe) należy zredukować do minimum.[2]

Sztuczne słodziki można stosować w dawkach polecanych przez producentów. Nie powinno się stosować fruktozy jako zamiennika cukru.[2]

Tłuszcze

Jakość tłuszczu jest tak samo ważna, jak jego ilość w diecie. Tłuszcze nienasycone (np. olej rzepakowy, oliwa z oliwek) powinny stanowić większy udział niż tłuszcze nasycone (np. masło). Należy ograniczyć do minimum spożycie utwardzonych kwasów tłuszczowych trans (np. w margaryna, batony, ciastka).[2,4]

Białka

W przypadku chorych na cukrzycę typu 2 o nadmiernej masie ciała, zaleca się dietę wysokobiałkową. Pozwala to na łatwiejszą redukcję masy ciała i wyrównanie glikemii.[2,3]

Dodatkowa suplementacja

Jeśli chory nie posiada żadnych niedoborów składników odżywczych, nie zaleca się dodatkowej suplementacji witamin czy mikroelementów. Suplementacją należy rozważyć w przypadku osób starszych, wegetarian, wegan lub osób z dietą niskokaloryczną.

Wyjątkiem jest również stosowanie kwasu foliowego u kobiet w ciąży oraz witaminy D. Suplementacja witaminy B12 czasami jest konieczna u pacjentów długotrwale stosujących metforminę. Dawkowanie zależy od poziomu niedoboru, który powinien być kontrolowany poprzez regularne wykonywanie badań krwi.[2]

W przypadku cukrzyków obserwuje się zwiększone wydalanie magnezu, dlatego warto jest go dodatkowo suplementować (około 240-480 mg/dobę).[5,6]

Dieta a przyjmowanie leków

To, jak często chory powinien spożywać posiłki, zależy przede wszystkim od leków, które stosuje w cukrzycy. Na przykład pacjenci, którzy codziennie o takich samych porach dnia przyjmują insulinę powinni też zwracać uwagę na to, aby każdego dnia spożywać posiłki o tych samych porach. Zapobiega to osiągnięciu zbyt niskiego poziomu glukozy we krwi na skutek działania leków, czyli hipoglikemii. Natomiast osoby, które codziennie dopasowują dawkę i porę przyjmowania insuliny, nie muszą spożywać posiłków o tych samych porach. Pacjenci przyjmują wtedy dostosowaną dawkę do tego, ile postanowią zjeść.[1]

Wykaz źródeł

^[1] Patient education: Diabetes and diet (The Basics). UpToDate. 2022 [dostęp 20.09.2022]

^[2] Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. 2020 Guidelines on the management of diabetic patients. A position of Diabetes Poland. Clinical Diabetology. 2020 [dostęp 20.09.2022]

^[3] Gajewski P. (red.). Interna Szczeklika. Medycyna Praktyczna. 2020 [dostęp 20.09.2022]

^[4] Baranik A., Ostrowska L. Praktyczne zalecenia dotyczące żywienia chorych z cukrzycą typu 2 i otyłością. Via Medica. 2011 [dostęp 20.09.2022]

^[5] von Ehrlich B., Barbagallo M., Classen HG., et al. Significance of magnesium in insulin resistance, metabolic syndrome, and diabetes – recommendations of the Association of Magnesium Research. e.V. Trace Elem Electrolytes. 2017, 34, 124-129 [dostęp 22.09.2022]

^[6] Veronese N, Dominguez LJ, Pizzol D, Demurtas J, Smith L, Barbagallo M. Oral Magnesium Supplementation for Treating Glucose Metabolism Parameters in People with or at Risk of Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Double-Blind Randomized Controlled Trials. Nutrients. 2021 Nov 15;13(11):4074.

Zdrowa Huta

• Obserwuj