SIBO – przyczyny i objawy
Zespół jelita drażliwego a zespół SIBO
Dlaczego dieta w SIBO jest podstawą leczenia?
Co jeść, a czego unikać, chorując na SIBO?
SIBO to nie każdemu znane schorzenie, które często diagnozowane jest m.in. w zespole jelita drażliwego (IBS). SIBO to skrót oznaczający zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (Small Intestinal Bacterial Overgrowth), który wywołuje bardzo uciążliwe objawy. Zmagając się z SIBO oraz często towarzyszącym mu zespołem jelita drażliwego, konieczne jest stosowanie diety, która bogata jest w produkty redukujące dolegliwości gastryczne oraz prowadzące do zahamowania rozrostu bakterii produkujących gazy.
SIBO jest schorzeniem, które powoduje nie tylko uciążliwe, krępujące objawy, ale także przekłada się na ogólny stan zdrowia organizmu. Prowadząc do rozrostu flory bakteryjnej typowej dla jelita grubego w jelicie cienkim, powoduje m.in. zaburzenia wchłaniania składników odżywczych, prowadząc do niedoborów witamin i minerałów w organizmie.
Wiedza na temat przyczyn, objawów oraz leczenia SIBO okazuje się niezbędna, bo coraz więcej osób cierpi na to schorzenie, latami borykając się z objawami, które utrudniają codzienne funkcjonowanie i złym samopoczuciem. Warto dowiedzieć się więcej na temat zespołu przerostu flory bakteryjnej w jelicie cienkim, co pozwoli uniknąć bagatelizowania charakterystycznych objawów choroby.
SIBO – przyczyny i objawy
Zaburzenia mikroflory jelitowej to jeden ze skutków ubocznych stosowania niewłaściwie skomponowanej diety i częstej antybiotykoterapii, jednak mogą być one również spowodowane nabytymi i wrodzonymi schorzeniami jelit i innymi czynnikami, które zaburzają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego. Naturalnie w jelicie cienkim nie bytują bakterie kolonizujące dalsze odcinki przewodu pokarmowego m.in. jelito grube oraz bakterie chorobotwórcze. Dzieje się tak ze względu na działanie naturalnych mechanizmów, które chronią przed migracją drobnoustrojów. Zaliczamy do nich np. sok żołądkowy i sok trzustkowy, których pH zabezpiecza przed nadmiernym namnażaniem się bakterii, pokrywający jelito cienkie śluz, a także znajdującą się w śluzówce jelita cienkiego immunoglobulinę A. Zabezpieczenie przed bakteriami zamieszkującymi jelito grube stanowi także zastawka krętniczo-kątnicza.
Niestety, zdarza się, iż naturalne mechanizmy obronne zawodzą, co prowadzi np. do cofania się treści z jelita grubego oraz pojawienia się nadmiaru bakterii w jelicie cienkim, które u zdrowego człowieka nie występują. Skutkuje to zaburzeniami w funkcjonowaniu układu pokarmowego oraz w niekorzystny sposób wpływa na ogólne zdrowie i samopoczucie.
Występowanie SIBO jest zagrożeniem dla zdrowia, bo powoduje poważne zaburzenia czynnościowe, które skutkują m.in. niedoborami żywieniowymi. Na skutek obecności nieprawidłowej mikroflory bakteryjnej w jelicie cienkim dochodzi do zaburzeń wchłaniania m.in. tłuszczów oraz witaminy B12. Niedobory składników odżywczych uniemożliwiają przebieg ważnych reakcji biologicznych. Bagatelizowanie objawów SIBO może doprowadzić do poważnych konsekwencji zdrowotnych; to samo tyczy się braku leczenia zdiagnozowanej choroby, która wymaga rygorystycznego przestrzegania stosowanej diety eliminacyjnej. Zaburzona naturalna aktywność motoryczna jelit sprzyja również występowaniu dolegliwości bólowych oraz nadmiernej produkcji gazów jelitowych, których gromadzenie się w jelitach prowadzi do wzdęć.
Typowe objawy SIBO to m.in.:
wodnista biegunka tłuszczowa, która ma charakter przewlekły;
chudniecie;
anemia z niedoboru żelaza oraz witaminy B12;
niedobór witaminy D;
niedobór witaminy A;
prowadzący do osteoporozy niedobór wapnia;
niedobór laktazy, która rozkłada cukier mleczny;
uciążliwy ból brzucha;
wzdęcia i gazy.
Nie u wszystkich chorych występują typowe objawy SIBO. Niekiedy choroba ma przebieg bezobjawowy lub skąpoobjawowy, co znacząco opóźnia postawienie diagnozy i wdrożenie adekwatnego leczenia.
Zespół jelita drażliwego a zespół SIBO
Czynnikiem ryzyka rozwoju SIBO jest zespół jelita drażliwego (IBS), który diagnozowany jest u rosnącego odsetka ludzkiej populacji. Choroba ta rozwija się pod wpływem działania czynników genetycznych oraz czynników środowiskowych, prowadząc do występowania nawracających zaparć, biegunek, bólu brzucha oraz nieprzyjemnych skurczy jelit. IBS bardzo często ma związek z zaburzeniami mikrobioty jelit oraz przewlekłym stresem. Jego objawy powinny skłonić do wykonania badań diagnostycznych także w kierunku SIBO, bo choroby te często są ze sobą powiązane.
Jednym ze sposobów leczenia SIBO jest stosowanie diety, która zapobiega przerostowi bakterii, pomagając przywrócić równowagę mikrobioty jelit. Hamowanie rozrostu bakterii produkujących gazy pozwala również zredukować uciążliwe objawy, poprawiając ogólną jakość życia chorego. Co więcej, w przebiegu leczenia SIBO niezbędne jest również przyjmowanie leków. Zaliczamy do nich m.in. leki zmniejszające liczbę chorobotwórczych bakterii, czyli antybiotyki, leki osłonowe i odbudowujące naturalną mikroflorę jelitową, a także leki wiążące kwasy żółciowe i zwiększające ich wydalanie z kałem. W przypadku SIBO niezbędne jest stosowanie probiotyków zawierających określone szczepy bakterii np. szczep Saccharomyces boulardii. Należy także przestrzegać zasad ograniczenia dostarczania do organizmu błonnika pokarmowego oraz produktów wysoko fermentujących.
Ważne! Choć dieta eliminacyjna jest często stosowana w celach odchudzających, to nie należy przechodzić na nią bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem lub dietetykiem. Każda dieta powinna zostać dobrana indywidualnie do potrzeb konkretnej osoby, jaj wieku, poziomu aktywności oraz stanu zdrowia! Dieta dla chorych na SIBO to dieta lecznicza, której zadaniem nie jest redukcja masy ciała, a poprawa zdrowia i przywrócenie naturalnej flory bakteryjnej i aktywności motorycznej jelit. Stosowane w terapii SIBO diety mogą zaszkodzić osobom zdrowym, u których zaburzenia mikrobioty jelit nie występują.
Dlaczego dieta w SIBO jest podstawą leczenia?
O tym, jak ważna jest w zespole SIBO dieta, nie trzeba nikogo przekonywać. Jak już zostało wspomniane, dieta w SIBO to dieta eliminacyjna, która ma na celu przywrócenie prawidłowych funkcji jelit. Konieczne jest wprowadzenie zmian w codziennym odżywianiu, które pozwalają nie tylko redukować objawy choroby, ale także zapobiec nawrotom SIBO. W leczeniu SIBO często stosowana jest dieta LOW FODMAP oraz protokół dr Siebecker, na który składają się dieta SCD, dieta GAPS i produkty z diety LOW FODMAP.
Postępowanie żywieniowe w diecie SIBO jest podstawą leczenia. Ma ona za zadanie m.in. ograniczyć spożycie związków, którymi odżywiają się bakterie, a także produktów, które powodują nadmierną fermentację jelitową. Dieta w SIBO uwzględnia przestrzeganie zasady ograniczenia spożycia błonnika pokarmowego, który jest jedną z niezbędnych substancji odżywczych bakterii jelitowych. Związki w nim obecne to prebiotyki, które należy wyeliminować z diety.
Stosowanie diety w leczeniu SIBO jest dość trudne, bo każdy pacjent może wymagać nieco innego postępowania. Ze względu na dość częstą nietolerancję laktozy, która jest jednym ze skutków ubocznych rozrostu flory bakteryjnej jelita cienkiego, niezbędne jest wykluczenie z jadłospisu produktów zawierających ten cukier mleczny. Często należy także przestrzegać dodatkowo diety bezglutenowej.
Ważne! Dieta w SIBO wymaga wcześniejszego wykonania badań, aby mogła być dobrana do indywidualnych potrzeb chorego. Nie należy wprowadzać jej bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem i dietetykiem.
Co jeść, a czego unikać, chorując na SIBO?
Dieta SIBO uwzględnia przede wszystkim produkty o niskiej fermentacji. Jak już zostało wspomniane, najczęściej w leczeniu SIBO stosowana jest dieta LOW FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols) oraz dieta SCD (Specific Carbohydrate Diet) oraz dieta GAPS (Gut and Psychology Syndrom). Protokół dr Siebecker zakłada rozpoczęcie kuracji od diety SCD lub GAPS. Następnie na tapet bierze się dietę LOW FODMAP. Kuracja nie powinna trwać dłużej niż kilka tygodni, bo może doprowadzić do niedoborów żywieniowych. Stosowanie diety eliminacyjnej powinno odbywać się pod kontrolą lekarza i dietetyka. Produkty spożywcze zakazane w diecie SIBO to m.in.:
rośliny strączkowe,
produkty zbożowe i pseudozboża z glutenem,
płatki śniadaniowe pszenne,
wędliny, wyroby garmażeryjne, wysoko przetworzone mięso,
owoce jedno i wielopestkowe (np. jabłka, gruszki, śliwki, brzoskwinie, arbuz),
warzywa wzdymające (np. kalafior, cebula, czosnek, brokuły),
produkty zawierające laktozę i syrop glukozowo-fruktozowy oraz inne substancje słodzące,
produkty z wysoką zawartością błonnika pokarmowego,
produkty wysoko fermentujące.
W diecie SIBO dopuszczone jest spożywanie m.in. produktów nisko fermentujących np. niektórych warzyw (marchew, ziemniaki, szpinak), niektórych owoców (np. banany), świeżego mięsa i ryb, jaj, jogurtów i innych przetworów mlecznych (w tym mleko krowie) bez laktozy, orzechów.
Chociaż bardzo często stosowana jest w terapii dieta LOW FODMAP, to warto wiedzieć, iż optymalna dieta SIBO nie istnieje, bo u każdego chorego może występować inna tolerancja pokarmów, dlatego niezbędna jest obserwacja organizmu podczas wprowadzania do jadłospisu poszczególnych produktów spożywczych.
