Diagnoza autyzmu – wszystko o diagnozowaniu

Diagnoza autyzmu stawiana jest na podstawie obserwacji zachowania w trzech sferach: interakcji społecznych, komunikacji i sztywności zachowania. Spektrum autyzmu diagnozowane jest u ok. 1 na 100 osób. Najczęściej diagnozę uzyskują dzieci ok. 2 – 5 roku życia, ale spektrum autyzmu może być diagnozowane w każdym wieku, także w dorosłości.

Nie ma jednego badania, które mogłoby wykazać autyzm, dlatego diagnoza stawiana jest na podstawie obserwacji dziecka oraz wywiadu z rodzicami przez interdyscyplinarny zespół specjalistów tzn. grupę specjalistów z różnych dziedzin, zwykle może to być psychiatra, pedagog, psycholog, logopeda, pediatra.

Z artykułu dowiesz się:

1. W jaki sposób diagnozowany jest autyzm?
2. Jak wygląda diagnoza w praktyce?
3. Co zrobić jeżeli obserwujesz nietypowe zachowania u dziecka?
4. Kiedy można zdiagnozować autyzm?
5. Jak wygląda diagnoza u osób dorosłych?

Proces uzyskania diagnozy może być długi i pełen wyzwań. Spektrum autyzmu jest różnorodne, dlatego objawy autyzmu mogą wyglądać nieco inaczej u każdej osoby. Diagności to osoby z dużym doświadczeniem w dziedzinie autyzmu i z głęboką wiedzą w dziedzinie rozwoju dziecka, dlatego czas oczekiwania może być długi.

Pierwsze kroki rodziców, którzy niepokoją się rozwojem dziecka

Niestandardowe zachowania u dziecka zauważają zwykle rodzice, przyjaciele rodziny lub nauczyciele przedszkola. jeżeli dziecko ma 18-36 miesięcy rodzice mogą wypełnić test przesiewowy pod kątem rozwoju społecznego. Odpowiednim testem, który można wypełnić online jest M-CHAT dostępny za darmo na stronie badabada.pl.

Test przesiewowy pomaga rozpoznać wczesne sygnały, które mogą wskazywać na autyzm. Nie zastępuje diagnozy, ale pomaga zauważyć dzieci, które są w grupie podwyższonego ryzyka. jeżeli dziecko uzyskało podwyższony lub wysoki wynik, oznacza to, iż warto skonsultować się ze specjalistami.

Osobą z którą można podzielić się obserwacjami jest pediatra – lekarz pierwszego kontaktu. Mimo coraz lepszej wiedzy na temat autyzmu, wciąż bardzo często zdarza się, iż lekarze nie przykładają wagi do rozwoju społeczno-komunikacyjnego dziecka, radzą “poczekać aż dziecko z tego wyrośnie”. Częstym argumentem zatrzymującym rodziców w stanie zawieszenia jest stwierdzenie, iż chłopcy zaczynają mówić później. Zachęcamy wszystkich rodziców do ufania własnej intuicji. W razie wątpliwości warto znaleźć specjalistę – pediatrę, psychologa, pedagoga specjalnego lub psychiatrę – który ma doświadcznie w pracy z osobami z autyzmem.

W osobnym artykule przeczytacie o wczesnych objawach autyzmu.

Diagnoza autyzmu stawiana później niż we wczesnym dzieciństwie

Zdarza się, iż spektrum autyzmu jest diagnozowane dopiero, kiedy dziecko pójdzie do szkoły. Bardzo często dzieci z Zespołem Aspergera są diagnozowane w początkowych klasach szkoły, ponieważ nowe i bardziej złożone środowisko sprawia, iż wyzwania z którymi mierzą się dzieci, stają się bardziej widoczne. Zdarza się też, iż diagnoza stawiana jest dopiero u młodzieży lub u dorosłych.

Więcej o objawach autyzmu u starszych dzieci w artykule o triadzie autyzmu oraz w artykule o klasyfikacjach używanych do diagnozowania.

Diagnoza autyzmu – jak wygląda diagnoza autyzmu u dziecka?

Diagnoza składa się z:

• wywiadu z rodzicami
• obserwacji dziecka
• analizy źródeł (np. opinii nauczyciela, rodzinnych filmików)
• dodatkowych badań w celu wykluczenia innych przyczyn (nie zawsze)

Diagnostykę spektrum autyzmu u dzieci prowadzą poradnie psychologiczno- pedagogiczne lub prywatne ośrodki diagnostyczno-terapeutyczne wyspecjalizowane w zakresie spektrum autyzmu. Osobą, która stawia diagnozę jest psychiatra, ale w proces diagnozy autyzmu zwykle zaangażowany jest zespół specjalistów: psychiatra, psycholog, logopeda i pedagog specjalny.

Diagnoza stawiana jest na podstawie obserwacji dziecka oraz wywiadu z rodzicami. W zależności od niepokojów zgłaszanych przez rodziców zespół diagnostyczny może zaproponować konsultacje: z neurologiem, rehabilitantem, audiologiem, okulistą, badania genetyczne. Dodatkowo rodzice mogą zostać poproszeni o dostarczenie nagrań dziecka w różnych sytuacjach w domu i na podwórku oraz o wypełnienie kwestionariuszy.

Częścią diagnozy jest tzw. wywiad z rodzicami, czyli rozmowa, która dotyczy rozwoju dziecka. Prowadzący psycholog lub pedagog specjalny zadaje wiele pytań m.in. o zachowania, które są niepokojące dla rodziców, o okres ciąży, o wczesny rozwój dziecka. Spotkanie może trwać od ok. 2 do 5 godzin.

Drugi istotny etap to obserwacja dziecka. Diagnosta proponuje dziecku aktywności i obserwuje zachowanie dziecka. Może zwracać uwagę na to jak dziecko reaguje na nowe osoby w otoczeniu, jak bawi się, kiedy jest pozostawione samo sobie. Diagnosta proponuje dziecku zabawy i zadania. Diagności coraz częściej stosują obserwację diagnostyczną ADOS-2. ADOS nazywany jest złotym standardem w diagnozie autyzmu, w Polsce dostępny jest od kilku lat. ADOS jest bardzo dobrym narzędziem diagnostycznym, który pomaga dokonać trafnej obserwacji.

Badania, które mogą być zalecone podczas diagnostyki pod kątem spektrum autyzmu:

• badanie przesiewowe M-CHAT – jest pierwszym badaniem, które wykonują rodzice
• badania w poradni genetycznej mogą być zalecone, jeżeli diagności podejrzewają zespoły genetyczne np. zespół łamliwego chromosomu X, Zespół Retta
• badanie słuchu i wzroku – sprawdza czy trudności ze słyszeniem lub widzeniem mogą wyjaśniać sposób zachowania dziecka
• obserwacja diagnostyczna ADOS-2 – test do diagnozy autyzmu
• testy oceniające rozwój dziecka np. PEP-R , Monachijska Funkcjonalna Skala
• konsultacja z neurologiem i EEG – badanie pozwala wykluczyć epilepsję

Po umówionym czasie rodzice zapraszani są na konsultację, podczas której psycholog lub inna osoba omawia wyniki diagnozy oraz zalecenia ustalone dla dziecka.

Diagnoza autyzmu u osoby dorosłej

Spektrum autyzmu może być zdiagnozowane dopiero w dorosłości. Pierwszym krokiem odpowiednim dla osoby dorosłej, która podejrzewa, iż może być na spektrum autyzmu jest wypełnienie Kwestionariusza AQ (Autism Quotient). Kwestionariusz można znaleźć w Internecie. AQ pozwala ocenić nasilenie cech związanych ze spektrum autyzmu. Nie jest testem diagnostycznym, ale może być traktowany jako test przesiewowy. Tzn. uzyskanie wysokiego wyniku stanowi wskazówkę, iż warto skontaktować się z psychiatrą/psychologiem wyspecjalizowanym w spektrum autyzmu.

Zdarza się, iż osoby dorosłe zaczynają podejrzewać u siebie spektrum autyzmu po przeczytaniu książek lub artykułów. Czasami impulsem do diagnozy autyzmu bywa terapia podejmowana z innego powodu np. depresji, zaburzeń lękowych.

Diagnoza autyzmu u osoby dorosłej często jest trudna. Osoby dorosłe, które nie wiedzą, iż są na spektrum autyzmu wypracowują przez lata własne sposoby na radzenie sobie. Objawy spektrum autyzmu mogą być skutecznie „maskowane”. Dlatego przed podjęciem diagnozy, warto spędzić czas na poszukiwaniu odpowiedniego specjalisty, który ma doświadczenie w diagnozowaniu autyzmu. Dostęp do odpowiedniej diagnozy dla osób dorosłych jest w Polsce niestety przez cały czas ograniczony. Informacje o diagnostach w różnych regionach Polski można uzyskać w Fundacjach i stowarzyszeniach, które zajmują się pracą na rzecz osób dorosłych ze spektrum autyzmu.

Diagnoza spektrum autyzmu u osoby dorosłej również polega na wywiadzie oraz obserwacji. Diagności mogą stosować obserwację ADOS-2 oraz poprosić o wypełnienie kwestionariuszy. Wywiad prowadzony jest z osobą diagnozowaną, czasami także z partnerem, rodzicem lub przyjacielem. Czasami pomocne jest dostarczenie filmów rodzinnych nagranych w dzieciństwie.

Wczesne wspomaganie rozwoju dziecka można zacząć bez diagnozy

Rodzice nie muszą czekać na oficjalną diagnozę, żeby wspierać społeczny i emocjonalny rozwój dziecka, kiedy czują, iż coś „idzie nie tak”. Zdarza się, iż dziecko przed 3 rokiem życia ma opóźnienia w rozwoju lub rozwój przebiega nieharmonijnie (tzn. iż niektóre umiejętności nabywa planowo lub z wyprzedzeniem a inne są opóźnione), ale zachowania nie wskazują jednoznacznie na spektrum autyzmu. Zabawy wspierające rozwój są korzystne dla dziecka i dla rodziców, choćby jeżeli rozwój przebiega typowo lub jeżeli źródłem trudności dziecka nie jest spektrum autyzmu.

Rodzice dzieci u których zdiagnozowano spektrum autyzmy oraz rodzice dzieci z opóźnieniami lub nieharmonijnym rozwojem mogą skorzystać z wczesnego wspomagania rozwoju. Wczesne wspomaganie rozwoju tzn. WWR stymuluje rozwój dziecka w sferach, które wymagają wsparcia. Zajęcia WWR realizowane są w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, przedszkolach oraz ośrodkach terapeutycznych, biorą w nich udział dzieci przed 7 rokiem życia.

Źródła:

• Ewa Pisula „Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia”
• Randall Peter, Parker Jonathan „Autyzm. Jak pomóc rodzinie”
• Tony Atwood „Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik”
• Stanley Greenspan, Serena Wieder „Dotrzeć do dziecka z autyzmem”
• Anna Jakoniuk-Diallo, Hanna Kubiak „O co pytają rodzice dzieci z niepełnosprawnością?”
• www.spectrumnews.org