Kannabidiol (cbd) jest jednym z ponad 120 fitokannabinoidów, charakterystycznych dla gatunku cannabis. W licznych ośrodkach naukowych na świecie badane są adekwatności oraz oddziaływanie tych związków na organizm człowieka. Bada się zarówno efekty wywoływane indywidualnie, jak i w synergii pomiędzy fitokannabinoidami i związkami terpenowymi (tzw. efekt entourage).
Spis treści
- Jak działa CBD?
- Zastosowanie kannabidiolu w medycynie
- Wykorzystanie CBD w leczeniu padaczki
- Efekty terapeutyczne CBD
- CBD w leczeniu chorób skóry, uzależnień i zaburzeń behawioralnych
- Zastosowanie CBD w przypadku chorób z przewlekłym stanem zapalnym
- CBD a koronawirus
- Efekty uboczne stosowania kannabidiolu
- Interakcje CBD z lekami
Wyjątkowość kannabidiolu opiera się na wielokierunkowości jego działania, a także na fakcie, iż mimo udowodnionej aktywności biologicznej nie powoduje on zmian neurobehawioralnych (nie wykazuje efektu psychotycznego), w przeciwieństwie do silnie psychotropowego tetrahydrokannabinolu (THC), nie odurza i nie wykazuje potencjału uzależniającego.
Jak działa CBD?
Kannabidiol wpływa na ludzki organizm poprzez szereg mechanizmów. Tylko część z nich stanowi działanie poprzez receptory kannabinoidowe – CBD ma niskie do nich powinowactwo, jest słabym antagonistą receptorów CB2, a także negatywnym modulatorem allosterycznym receptora CB1. To właśnie poprzez ten wpływ na receptory CB1 w ośrodkowym układzie nerwowym kannabidiol zmniejsza efekty psychotropowe wywoływane przez THC. Dzięki temu terapia z wysokim stężeniem THC może być lepiej tolerowana przez pacjentów (CBD obniża poziom lęku wywołanego przez tetrahydrokannabinol oraz zmniejsza zaburzenia pamięci krótkotrwałej oraz ograniczenie uwagi).
Jednocześnie kannabidiol poprzez wpływ na inne układy receptorowe (receptory serotoninowe, dopaminowe) sam wykazuje działanie przeciwlękowe, przeciwpsychotyczne, uspokajające, a także poprawiające nastrój. CBD oddziałuje także na receptory sprzężone z białkami G (GRP), przejściowego potencjału (między innymi receptory waniloidowe TRPV1) oraz receptory aktywowane przez proliferatory peroksysomów (PARP).
Zastosowanie kannabidiolu w medycynie
Na szczególną uwagę zasługuje wykorzystanie kannabidiolu w leczeniu epilepsji. Około 30% pacjentów, cierpiących na padaczkę cierpi na jej postać lekooporną, co powoduje, iż klasyczna farmakoterapia jest w tych przypadkach ograniczona. CBD odznacza się działaniem przeciwdrgawkowym: wpływając na receptory GABA, a także moduluje endogenny układ kannabinoidowy poprzez wzmacnianie wewnętrznej neurotransmisji za pośrednictwem anandamidu – kannabinoidu wytwarzanego w organizmie każdego człowieka. Kannabidiol zmniejsza wychwyt zwrotny anandamidu, a także jego rozkład, poprzez inhibicję enzymu zaangażowanego w jego hydrolizę (FAAH-hydrolaza amidowa kwasów tłuszczowych).
Kannabidiol odznacza się szerokim potencjałem terapeutycznym, a jednocześnie bardzo dobrą tolerancją i wysokim bezpieczeństwem stosowania. Z pewnością kolejne odkrycia naukowe i badania kliniczne pozwolą ugruntować pozycję CBD jako fitokannabinoidu, mogącego znacząco wpłynąć na poprawę stanu zdrowia, jak i jakość życia wielu pacjentów.
Wykorzystanie CBD w leczeniu padaczki – co mówią badania?
Liczne badania naukowe wykazały zaangażowanie ECS (endocannabinoid system) w etiopatogenezę epilepsji – układ ten jest modyfikowany w różnych modelach napadów epilepsji i epileptogenezie. Co bardzo istotne, podanie zewnętrznych kannabinoidów oddziałujących na endokannabinoidowe szlaki sygnałowe może zapobiegać napadom drgawkowym lub modulować ich intensywność.
W 2017 roku opublikowane zostało pierwsze randomizowane, kontrolowane placebo, podwójnie zaślepione badanie kliniczne nad zastosowaniem CBD w zespole Dravet (New England Journal of Medicine), wykazujące, iż kannabidiol znacząco zredukował częstość napadów drgawkowych vs zastosowane placebo (u dzieci i dorosłych z syndromem Dravet, opornym na leki). Również kolejne badania, z udziałem pacjentów z zespołem Lennoxa-Gastauta wskazywały na działanie kannabidiolu obniżające częstości napadów (w tym atonicznych, większą niż podanie placebo) oraz poprawę stanu ogólnego (E.A. Thiele, „Lancet”, vol. 391, March 17, 2018; O. Devinsky, „New England Journal of Medicine”, 2018).
Efekty terapeutyczne CBD
Do rozlicznych udowodnionych naukowo efektów terapeutycznych kannabidiolu należy działanie:
- uspokajające i przeciwskurczowe (P. Cremer-Schaeffer, 2017),
- przeciwwymiotne, przeciwdrgawkowe, neuroprotekcyjne oraz przeciwzapalne (Lafaye 2017, Jones 2010),
- antyoksydacyjne i przeciwbólowe – szczególnie wzmacniane w synergii z innymi związkami zawartymi w konopiach (Hampson 1998, Izzo 2009, Parker 2011, Health Canada 2013),
- anksjolityczne – przeciwlękowe (Russo 2009).
CBD w leczeniu chorób skóry, uzależnień i zaburzeń behawioralnych
Badacze (Russo 2011, Morgan 2019) opisują zastosowanie CBD w leczeniu uzależnień, celem zmniejszenia objawów odstawiennych, (Biro 2009) terapię chorób skóry (związanych z nadmiarem wydzielania sebum), (Appendino 2008) działanie przeciwdrobnoustrojowe kannabidiolu (aktywność CBD wobec MRSA: metycylinoopornych szczepów Staphylococcus aureus – gronkowca złocistego), (Xu 2019) zastosowanie w przewlekłym bólu neuropatycznym, (Orsolini 2019) skuteczność CBD w zwalczaniu symptomów stresu pourazuzowego – PTSD, (Shannon 2019, Skelley 2020) zastosowanie w terapii zaburzeń lękowych oraz snu. Istnieją obiecujące przesłanki co do możliwości zastosowania kannabidiolu w leczeniu zaburzeń behawioralnych u dzieci ze spektrum autyzmu (Aran 2018), a choćby leczenia wspomagającego w schizofrenii (McGuire 2018).
Zastosowanie CBD w przypadku chorób z przewlekłym stanem zapalnym
Coraz więcej zastosowań CBD pojawia się w przypadku chorób przebiegający z przewlekłym stanem zapalnym, m.in. z zakresu gastroenterologii np. wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna (Carvalho 2020), czy dermatologii np. AZS – atopowe zapalenie skóry (Palmieri 2019).
Innym interesującym zastosowaniem CBD jest próba wykorzystania tegoż związku w leczeniu schorzeń neurodegeneracyjnych OUN, takich jak choroby prionowe, charakteryzujących się gromadzeniem patologicznych izoform białek prionowych, w obrębie różnych struktur mózgu. Jeden z badaczy wykazał, iż kannabidiol, hamując kumulację patologicznych białek prionowych w zainfekowanych komórkach (model zwierzęcy), wydłuża okres ich przeżycia (Sevda 2007).
CBD a koronawirus
W dobie pandemii COVID-19 istotne znaczenie może mieć najnowszy fakt odkrycia potencjału kannabidiolu w leczeniu ARDS (ostrej niewydolności oddechowej) – złagodzeniu jej objawów poprzez wpływ na poziom apeliny – peptydu o istotnej roli w regulacji m.in. odpowiedzi immunologicznej, metabolizmu oraz funkcji układu sercowo-naczyniowego (Salles 2020).
Efekty uboczne stosowania kannabidiolu
Kannabidiol jest dobrze tolerowany przez pacjentów i obarczony stosunkowo niewielką liczbą działań niepożądanych. Wystąpić mogą: reakcja alergiczna, wysypka, zmęczenie, senność, zmniejszenie apetytu, objawy ze strony przewodu pokarmowego (uczucie dyskomfortu w jamie ustnej, zaburzenia żołądkowo jelitowe: biegunka, wymioty), wzrost aktywności transaminaz.
Interakcje CBD z lekami
Kannabidiol metabolizowany jest przy udziale układu enzymatycznego cytochromu P 450 (między innymi 3A4, 2C9, 2C19, 2D6), w związku z czym może wchodzićw interakcje z przyjmowanymi lekami, także przez ten system metabolizowanymi. Fenobarbital, karbamazepina, fenytoina (jako induktory enzymów) mogą obniżać stężenie, a co za tym idzie skuteczność terapeutyczną kannabidiolu (Jiang 2019). CBD jako potencjalny inhibitor CYP3A4 i CYP2D6 może wywołać wzrost poziomu we krwi: antybiotyków makrolidowych, benzodiazepin, barbituranów, niektórych statyn, leków przeciwhistaminowych, niektórych leków przeciwdepresyjnych, przeciwpsychotycznych, beta-blokerów (badanie na modelach zwierzęcych, w bardzo wysokich dawkach, znacznie przekraczających dawki maksymalne, IMC-GCP).
CBD może wpływać na stężenie we krwi leków antyepileptycznych (między innymi może osłabiać glukuronidację kwasu walproinowego, przez co zwiększać stężenie jego hepatotoksycznego metabolitu (Maldonato 2016), czy też wywołać wzrost poziomu klobazamu w osoczu u dzieci cierpiących na padaczkę lekoodporną (Geffrey 2015). Kannabidiol może także oddziaływać na poziom cytostatyków we krwi (poprzez wpływ na transportery lekowe), wywołując ryzyko wzrostu toksyczności tych leków (Holland 2008).
Ze względu na potencjalne ryzyko interakcji lekowych należy zachować ostrożność i konsultować terapię ze specjalistą, monitorować jej przebieg, zwłaszcza w przypadku pacjentów epileptycznych i onkologicznych, będących w politerapii.
Materiał nie stanowi i nie zastąpi porady lekarskiej.
