Zespół Stresu Pourazowego (PTSD) – Traumatyczna Strona Ludzkiej Psychiki

Zespół Stresu Pourazowego jest zaburzeniem psychicznym, które może rozwinąć się po przeżyciu traumatycznego zdarzenia. Do sytuacji wywołujących PTSD należą m.in. wojny, wypadki samochodowe, napaści, katastrofy naturalne, ale także doświadczenia związane z długotrwałym stresem, jak na przykład przemoc domowa. PTSD to nie tylko reakcja na pojedyncze wydarzenie, ale również poważny problem zdrowia psychicznego, który może wpływać na jakość życia na wiele lat po traumatycznym zdarzeniu.

Definicja

Zgodnie z klasyfikacją DSM-5 PTSD to zaburzenie związane z ekspozycją na śmiertelne zagrożenie, poważne zranienie lub przemoc seksualną. Osoba z PTSD przeżywa nawracające myśli związane z traumą, może unikać przypomnień o zdarzeniu, a także odczuwać nadmierne pobudzenie emocjonalne i problemy ze snem. Objawy te muszą utrzymywać się co najmniej miesiąc, aby postawić diagnozę PTSD.

Historia

Choć zaburzenia podobne do PTSD obserwowano już w starożytności, formalnie uznano je dopiero w XX wieku. Pierwsze wzmianki o zaburzeniach psychicznych wynikających z traumatycznych doświadczeń pochodzą z czasów wojen antycznych, gdzie żołnierze wykazywali objawy lękowe, utraty pamięci i depresji.

Współczesne rozumienie PTSD ukształtowało się na podstawie doświadczeń wojennych żołnierzy. Po I wojnie światowej używano terminu „szok bojowy”, a po II wojnie światowej – „neuroza wojenna”. PTSD jako formalne zaburzenie po raz pierwszy zdefiniowano dopiero w 1980 roku, gdy Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne wprowadziło go do klasyfikacji DSM-III, co uznano za przełom w rozumieniu i leczeniu problemów psychicznych wynikających z traumy.

Przyczyny

Główną przyczyną PTSD jest doświadczenie traumatycznego wydarzenia, ale na rozwój tego zaburzenia wpływają także inne czynniki, w tym:

• Biologiczne: Niektóre badania wskazują, iż zmiany w mózgu, np. w obszarze ciała migdałowatego (odpowiedzialnego za reakcje strachu) i hipokampa (kluczowego dla pamięci), mogą odgrywać rolę w powstawaniu PTSD.

• Genetyczne: Dziedziczność może zwiększać podatność na rozwój zaburzeń lękowych, w tym PTSD.

• Środowiskowe: Wpływ mają również wcześniejsze doświadczenia traumatyczne, stresujące dzieciństwo lub brak wsparcia społecznego po traumatycznym wydarzeniu.

• Psychologiczne: Osoby o większej wrażliwości emocjonalnej czy mające niską samoocenę są bardziej narażone na PTSD.

Objawy

Objawy PTSD można podzielić na cztery główne grupy:

• Natrętne wspomnienia: Osoby z PTSD mogą doświadczać intensywnych i niechcianych wspomnień o traumatycznym wydarzeniu, tzw. flashbacków, podczas których czują się, jakby przeżywały traumę na nowo.

• Unikanie: Charakterystyczne jest unikanie sytuacji, miejsc, osób lub myśli przypominających o traumatycznym wydarzeniu.

• Zmiany w reakcjach emocjonalnych: PTSD może objawiać się nadmiernym pobudzeniem, co przejawia się drażliwością, problemami ze snem, nadmierną czujnością czy wybuchami gniewu.

• Negatywne zmiany w nastroju i myśleniu: Pojawiają się uczucia odosobnienia, wycofania, obniżona samoocena oraz zaburzenia pamięci dotyczące traumatycznego wydarzenia.

Skutki

Nieleczone PTSD może prowadzić do poważnych konsekwencji, takich jak:

• Depresja i inne zaburzenia nastroju.

• Zaburzenia lękowe – nasilone ataki paniki, fobie, agorafobia.

• Problemy w relacjach społecznych – trudności w budowaniu więzi i relacji międzyludzkich.

• Uzależnienia – od alkoholu, narkotyków czy leków uspokajających jako formy „samoleczenia”.

• Myśli samobójcze – osoby cierpiące na PTSD mogą być narażone na ryzyko prób samobójczych.

Jak zapobiegać?

Nie istnieje jedna uniwersalna metoda zapobiegania PTSD, ale istnieją pewne kroki, które mogą zmniejszyć ryzyko jego rozwoju:

• Wsparcie społeczne: Silne więzi rodzinne i przyjacielskie po traumatycznym doświadczeniu mogą pomóc w przetworzeniu emocji i zmniejszeniu ryzyka PTSD.

• Szybka pomoc psychologiczna: Interwencja kryzysowa, psychoterapia i wsparcie zaraz po traumatycznym zdarzeniu mogą przeciwdziałać rozwinięciu się PTSD.

• Zarządzanie stresem: Technikami redukcji stresu (np. medytacja, joga, techniki oddechowe) można zmniejszyć negatywne skutki traumy.

• Edukacja o traumie: Świadomość tego, jak działa trauma i jak na nią reaguje organizm, może pomóc osobom dotkniętym przez traumatyczne zdarzenie w lepszym radzeniu sobie z jego skutkami.

Z badań psychologicznych…

Badania na temat PTSD obejmują szeroki zakres zagadnień, od neurobiologii po skuteczność terapii.

• Joseph LeDoux badał mechanizmy lęku w mózgu, koncentrując się na ciele migdałowatym. Jego badania przyczyniły się do zrozumienia, w jaki sposób mózg reaguje na zagrożenie i jak te reakcje mogą prowadzić do PTSD.

• Rachel Yehuda badała biologiczne markery PTSD u weteranów wojennych i ocalałych z Holokaustu. Jej badania sugerują, iż trauma może wpływać na zmiany epigenetyczne, co oznacza, iż doświadczenie traumy może zmienić ekspresję genów i wpłynąć na podatność na PTSD u przyszłych pokoleń.

• Terapia ekspozycyjna: Badania nad terapią ekspozycyjną, prowadzone przez Ednę Foa, wykazały, iż stopniowe narażanie pacjentów na wspomnienia traumatyczne może pomóc w zmniejszeniu lęku i reakcji PTSD.

Ciekawostki

• PTSD u zwierząt: Badania wykazały, iż zwierzęta, takie jak psy czy słonie, mogą również rozwijać objawy PTSD po traumatycznych przeżyciach, np. związanych z pożarami czy przemocą ze strony człowieka.

• PTSD po katastrofach naturalnych: Po huraganie Katrina, odsetek osób z PTSD wzrósł dramatycznie. W niektórych badaniach wskazano, iż choćby 30-40% osób dotkniętych przez takie zdarzenia rozwijało objawy PTSD.

• Czas reakcji na traumę: Niektóre osoby mogą doświadczyć PTSD wiele lat po traumatycznym wydarzeniu, gdy pewne okoliczności przypomną im o przeszłości.

Bibliografia:

1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.

2. Yehuda, R. (2002). Post-traumatic stress disorder. New England Journal of Medicine, 346(2), 108-114.

3. Foa, E. B., Keane, T. M., Friedman, M. J., & Cohen, J. A. (2009). Effective Treatments for PTSD: Practice Guidelines from the International Society for Traumatic Stress Studies. New York: Guilford Press.

4. LeDoux, J. (2002). Synaptic Self: How Our Brains Become Who We Are.

Cześć! Nazywam się Antonina Dudek.

Jestem autorką powyższego artykułu.

Jestem magistrem psychologii na SWPS, wolontariuszką na rzecz zdrowia psychicznego oraz dobrostanu. Na codzień pracuje w korporacji na stanowisku Team Leader, ale w wolnym czasie uwielbiam aktywność fizyczną oraz podróże.