Zdrowie komunikowanie się jako profilaktyka kryzysów i problemów zdrowotnych w rodzinie

Rozwój technologii, cyfryzacja oraz postępująca globalizacja tworzą świat, w którym współczesny człowiek zalewany jest informacjami. Pomimo tego stałego przebodźcowania, doświadcza coraz częściej samotności i trudności w porozumieniu się z innymi. Jest to dość paradokslane, biorąc pod uwagę dostęp do szybkiej komunikacji, która potrafi całkowicie ignorować bariery geograficzne. Kontakty ze współpracownikami, nauczycielami, znajomymi, a również najbliższymi w znacznym stopniu zmieniły swoją formę, przenosząc się do telefonów, SMS-ów i komunikatorów internetowych. Te dynamiczne zmiany spowodowały, iż część osób zaczęło gubić się w sieci niezliczonych powiadomień i wiadomości. Teoretyczny potencjał nowoczesnej komunikacji nieraz nie jest umiejętnie wykorzystywany. Co więcej, czasem choćby utrudnia porozumiewanie się między sobą.

Nauka sprawnej komunikacji, będącej podstawą w budowaniu relacji, nabiera w dzisiejszym świecie kluczowego znaczenia zarówno w wymiarze społecznym, jak i zdrowotnym. To, jak mówimy, słuchamy i reagujemy na zdanie innych, bezpośrednio wpływa na nasze samopoczucie, poziom stresu i zdolność radzenia sobie z emocjami.

W czasach, kiedy fundamenty komunikacji zostały zachwiane, odpowiednie ich pielęgnowanie jest niezwykle istotne. Jakość porozumiewania się między sobą w rodzinie będzie miało więc bezpośredni związek z dobrostanem psychicznym oraz fizycznym człowieka. System, w którym funkcjonują najbliżsi, nie może zatem sprawnie funkcjonować bez odpowiedniej komunikacji – będzie chorować.

Zdrowe komunikowanie się można zatem opisać jako swego rodzaju profilaktykę. Zapobiega ono kryzysom emocjonalnym, kłótniom, niedopowiedzeniom oraz konfliktom. Brak stresu oraz napięcia pomiędzy członkami rodziny zmniejszy z kolei ryzyko występowania chorób.

1.Czym jest zdrowa komunikacja?

Zdrowa komunikacja nie jest tylko prostą wymianą informacji, a procesem budowania zaufania, zrozumienia oraz wzajemnego szacunku. Jej cechami są: otwartość, autentyczność, empatia i aktywne słuchanie. W zdrowej komunikacji zawsze znajduje się miejsce na jasne wyrażanie swoich emocji oraz potrzeb w sposób bezpieczny, bez naruszania przy tym granic drugiego człowieka. Tworzy ona przestrzeń wzajemnego zrozumienia i szacunku, w której nikt nie boi się być sobą.

Podstawą dobrej komunikacji jest jej dwukierunkowość. Musi opierać się na dialogu, a nie monologu. Prawdziwie porozumienie jest możliwe tylko w przypadku, gdy wszystkie strony mogą wyrazić swoje zdanie oraz zostać wysłuchane. Jest to podstawa silnych i trwałych relacji, które pozwalają przetrwać kryzys, a następnie wyciągnąć z niego wnioski na przyszłość.

Relacje rodzinne oparte na zdrowej komunikacji charakteryzują się otwartością oraz zrozumieniem. Wyraża się ona poprzez rozmowy bez osądzania, umiejętne słuchanie dzieci, jak i partnerów, respektowanie ich zdania oraz potrzeb, a także dążenie do rozwiązywania konfliktów bez przemocy. Właśnie to, czy rodzina stanowi bezpieczną przestrzeń wzajemnego szacunku, będzie determinować zaufanie lub napięcie pomiędzy jej członkami.

2.Jak słaba komunikacja prowadzi do kryzysów i problemów zdrowotnych?

Brak zdrowej komunikacji pomiędzy członkami rodziny tworzy wiele napięć oraz niedopowiedzeń, które mogą przerodzić się w kryzysy. Niewyrażane uczucia oraz potrzeby, unikanie trudnych rozmów, zamiatanie problemów pod dywan czy ciągłe przerzucanie winy na drugą stronę doprowadzają do eskalacji konfliktów. Każda taka kłótnia to nadszarpnięcie emocjonalnej więzi pomiędzy bliskimi, którzy oddalają się od siebie. choćby jeżeli to dwie osoby otwarcie się sprzeczają, to cierpi na tym cały system. Pozbawiony jest on wówczas poczucia bezpieczeństwa i stabilności.

Zakłócenia w komunikacji na linii partner-partnerka oraz rodzic-dziecko zwiększają ryzyko występowania zaburzeń emocjonalnych u dzieci i dorosłych. Rozwój chorób psychicznych tj. depresja, stany lękowe czy inne zaburzenia psychosomatyczne mają większą szansę wystąpić, gdy relacją w rodzinie towarzyszą brak wsparcia, nieumiejętność rozmowy o emocjach oraz stres. To chroniczne napięcie może manifestować się również w postaci problemów fizycznych, takich jak bóle głowy, brzucha czy choćby nadciśnienie.

Poprawna, zdrowa komunikacja może z kolei znacząco obniżyć objawy psychosomatyczne u dzieci i młodzieży. Rozmowy pomiędzy członkami rodziny, oparte na wzajemnym zaufaniu oraz szacunku, są więc zarówno sposobem na zacieśnianie relacji, jak i terapią dla najbliższych. Każdy problem lub napięcie, które zostanie przedyskutowane, ma znacznie wyższą szansę na odnalezienie rozwiązania i szybkie zażegnanie kryzysu.

3.Zdrowe komunikowanie się jako profilaktyka.

Zdrowa komunikacja jest w pewnym sensie aktywnym czynnikiem, który wpływa na zdrowie człowieka. Płynne porozumiewanie się z bliskim daje poczucie stałego wsparcia społecznego, które pomaga przetrwać sytuacje stresowe, wzmacniając przy tym odporność psychiczną. Umiejętność radzenia sobie z emocjami oraz wyrażania swoich potrzeb powodują, iż jednostka chętniej będzie poszukiwała pomocy w razie kryzysu. Sam ten fakt znacznie niweluje prawdopodobieństwo doświadczenia chronicznego napięcia lub wypalenia.

Otwarte porozumiewanie się zapobiega licznym kryzysom w relacjach z najbliższymi. Chroni to przed izolacją oraz samotnością, które są jednymi z najpoważniejszych czynników ryzyka problemów zdrowotnych. Dzięki otwartym rozmowom, bliskości emocjonalnej oraz poczuciu zrozumienia łatwiej jest regulować swoje emocje, co poprawia ogólne samopoczucie. Przeciwdziała to również alienacji i związanemu z nią uczuciu odrzucenia przez innych.

Wyrażanie swoich emocji, potrzeb oraz mówienie o trudnościach redukuje uczucie stresu w codziennym życiu. Rozmowa okazuje się tu konstruktywnym sposobem na rozładowanie ich, zamiast tłumienia w sobie. Otwarte komunikowanie się ułatwia radzenie sobie z napięciem emocjonalnym.

Dobra komunikacja sprzyja również zachowywaniu odpowiednich zachowań prozdrowotnych. W rodzinach, gdzie otwarcie rozmawia się o emocjach oraz zdrowiu, częściej występują dobre nawyki: regularne badania, aktywność fizyczna, ograniczenie używek czy zdrowa dieta.

Tab. 1. Wpływ stylów komunikacji na zdrowie psychiczne i relacyjne

4.Praktyczne strategie zdrowej komunikacji.

Utrzymywanie zdrowej komunikacji w codziennym życiu wymaga wysiłku oraz wytrwałości. Trzeba się jej nauczyć, a następnie cały czas pracować, by mogła spełniać swoje zadanie. Można tutaj przytoczyć parę wskazówek, które ułatwią sprawne porozumiewanie się:

• Aktywny dialog – jest podstawą. Komunikacja nie może opierać się tylko na wymianie informacji. Oznacza to regularne rozmowy o emocjach, potrzebach oraz oczekiwaniach w rodzinie. Każdy powinien móc się swobodnie wypowiadać, bez ocenianie czy narzucania racji przez innych.
• Aktywne słuchanie – oznacza obecność w rozmowie. Rozmawiając, powinniśmy okazywać drugiej osobie zainteresowanie, nie przerywać jej, być uważnym na jej emocje.
• Konstruktywne wyrażanie emocji i potrzeb – powinniśmy unikać bezpośredniego krytykowania drugiej osoby. Należy za to starać się wyjaśnić, co przeszkadza nam w zachowaniu członka rodziny, używając zwrotów tj.: „Odczuwam złość, gdy…”, „Jest mi smutno, kiedy…”. Takie formy komunikatu zmniejszają ryzyko wystąpienie reakcji obronnej u rozmówcy i pozwala na znalezienie odpowiedniego rozwiązania.
• Umiejętność prowadzenia trudnych rozmów – tak zwane „zamiatanie problemów pod dywan” prowadzi tylko do narastania napięcia, które w końcu może wybuchnąć. Warto nie unikać trudnych tematów i zacząć uczyć się rozmawiać spokojnie i z szacunkiem. Należy skupiać się na potrzebach oraz emocjach, zamiast ocenianiu.
• Codzienne rytuały – codzienne rozmowy przy wspólnych posiłkach, planowanie dnia czy omawianie ważnych wydarzeń. Zabiegi te wzmacniają więź emocjonalną, budują wzajemne zaufanie oraz zapobiegają niedopowiedzeniom.
• Wrażliwość i empatia – sprawna komunikacja wymaga umiejętności spojrzenia na pewne sprawy z perspektywy drugiego człowieka. Zrozumienie emocji i pragnień drugiej strony pozwala łączyć ludzi, a nie ich dzielić.

Działania te stanowią profilaktykę konfliktów, jeżeli są systematycznie wdrażane. Zapobiegają kumulowaniu się napięć, ułatwiają współpracę rodziny oraz pozwalają na szybkie reagowanie w przypadku wystąpienia kryzysu.

5.Podsumowanie.

Komunikacja stanowi jeden z filarów zdrowia psychicznego, emocjonalnego oraz społecznego. To właśnie od niej zależeć będzie ochrona przed kryzysami w systemie rodzinnym lub ich pogłębienie. Zdrowe komunikowanie się jest umiejętnością, nad którą należy stale pracować i ją rozwijać. Pozwala ona zrozumieć lepiej siebie oraz innych, redukować stres oraz tworzyć bliskie relacje oparte na zaufaniu.

Skuteczna komunikacja w świecie przyspieszonego tempa życia, cyfryzacji oraz rosnącej izolacji emocjonalnej ratuje relacje z najbliższymi. Nie eliminuje ona bezpośrednio problemów, ale pomaga je przeżyć oraz rozwiązać.

Nie wymaga ona przy tym perfekcyjnie dobranych słów oraz idealnych warunków. Jej podstawą są przede wszystkim autentyczność, szacunek i gotowość do zrozumienia. W czasach, gdy wiele kryzysów ma źródło w braku porozumienia, umiejętność mówienia i słuchania może być jednym z najskuteczniejszych środków profilaktyki.

Zachęcamy do pobrania artykułu poniżej.