Już kilka godzin spędzonych w zanieczyszczonym powietrzu może zmniejszyć zdolność człowieka do koncentracji i interpretowania emocji – wynika z niedawnych badań. To potencjalnie może mieć wpływ na codzienne życie oraz produktywność.
Zdolność człowieka do skupienia się na codziennych zadaniach może zostać ograniczona choćby przez krótkotrwałą ekspozycję na zanieczyszczone powietrze. Według naukowców z University of Birmingham oraz University of Manchester, wystarczy zaledwie kilka godzin, by odczuć skutki.
Rezultaty badań ukazały się na łamach pisma „Nature Communications” (DOI: 10.1038/s41467-025-56508-3).
Jak wpływa na nas zanieczyszczone powietrze?
Naukowcy przeprowadzili eksperymenty z udziałem 26 zdrowych osób, mające sprawdzić, jak wysokie stężenie pyłów zawieszonych (PM) w powietrzu wpływa na zdolności poznawcze ludzi. Uczestnicy najpierw zostali wystawieni na działanie zanieczyszczonego dymem ze świec powietrza przez godzinę. Grupa kontrolna oddychała w tym czasie świeżym powietrzem. Cztery godziny przed eksperymentem badacze przetestowali zdolności poznawcze uczestników, w których sprawdzali pamięć roboczą, selektywną uwagę, rozpoznawanie emocji, szybkość psychomotoryczną i poziom koncentracji. Te same testy przeprowadzono również cztery godziny po eksperymencie.
Analizy testów pokazały, iż choćby krótka ekspozycja na wysokie stężenie PM w powietrzu utrudnia koncentrację, wpływa na rozpoznawanie emocji i osłabia selektywną uwagę. Może to mieć wpływ na zachowanie jednostki i zdolność do koncentracji na codziennych zadaniach. Budzi też obawy o długoterminowe skutki. Jakość powietrza nie wpłynęła znacząco na czujność psychomotoryczną ani wydajność pamięci roboczej.
Stan zapalny
Eksperci sugerują, iż stan zapalny spowodowany zanieczyszczonym powietrzem może być odpowiedzialny za te deficyty. Badacze zauważyli, iż wysokie stężenia PM w powietrzu odbiły się na selektywnej uwadze oraz rozpoznawaniu emocji, ale nie na pamięci roboczej. Wskazuje to, iż niektóre funkcje mózgu są bardziej odporne na krótkotrwałe narażenie na to zanieczyszczenie.
– Nasze badanie dostarcza przekonujących dowodów na to, iż choćby krótkotrwałe narażenie na cząstki stałe może mieć natychmiastowy negatywny wpływ na funkcje mózgu niezbędne do codziennych czynności, takich jak cotygodniowe zakupy w supermarkecie – powiedział dr Thomas Faherty z University of Birmingham, współautor badań.
Jego kolega Francis Pope, współautor publikacji, dodał, iż słaba jakość powietrza wpływa na rozwój intelektualny i wydajność pracowników, co ma znaczące implikacje społeczne i ekonomiczne. – Zmniejszona produktywność wpływa na wzrost gospodarczy, co dodatkowo podkreśla pilną potrzebę surowszych przepisów dotyczących jakości powietrza i środków ochrony zdrowia publicznego w celu zwalczania szkodliwych skutków zanieczyszczenia dla zdrowia mózgu, szczególnie w silnie zanieczyszczonych obszarach miejskich – przyznał Pope.
Zdolności poznawcze
Funkcje poznawcze obejmują różnorodne procesy umysłowe, które są najważniejsze dla codziennych zadań. Na przykład selektywna uwaga pomaga w podejmowaniu decyzji i zachowaniu ukierunkowanym na cel, jak chociażby ustalanie priorytetów na liście zakupów w supermarkecie, przy jednoczesnym ignorowaniu produktów spoza listy i opieraniu się zakupom pod wpływem impulsu.
Pamięć robocza służy jako tymczasowa przestrzeń robocza do przechowywania i przetwarzania informacji. Jest niezbędna do zadań wymagających jednoczesnego przetwarzania i przechowywania informacji oraz spraw wymagających wielozadaniowości. Z kolei poznanie społeczno-emocjonalne, które obejmuje wykrywanie i interpretowanie emocji u siebie i innych, pomaga kierować społecznie akceptowalnym zachowaniem.
Chociaż funkcje te są oddzielne i mogą wydawać się zupełnie odmienne, to współpracują one ze sobą, pozwalając nam wykonywać codzienne czynności zarówno w pracy, w szkole jak i w innych obszarach życia.
– Uczestnicy narażeni na zanieczyszczone powietrze gorzej postrzegali, czy dana twarz była przestraszona czy szczęśliwa, a to może mieć wpływ na to, jak zachowujemy się w stosunku do innych ludzi. Istnieją badania asocjacyjne dotyczące krótkotrwałego zanieczyszczenia powietrza i incydentów takich jak przestępstwa z użyciem przemocy, szczególnie w miastach USA. Można więc wstępnie powiązać te rzeczy – powiedział Faherty. – Uczestnicy narażeni na zanieczyszczenie powietrza nie byli też tak dobrzy w unikaniu rozpraszających informacji. Oznacza to, iż w życiu codziennym mogą mieć trudności z koncentracją – dodał.
Długoterminowe skutki
Autorzy publikacji wskazują, iż ich prace podkreślają potrzebę przeprowadzenia dalszych badań w celu ustalenia i zrozumienia mechanizmów, poprzez które zanieczyszczenie powietrza wpływa na funkcje poznawcze. Wskazują też, iż pilnie należy przyglądnąć się długoterminowym skutkom ekspozycji na wysokie stężenia PM, zwłaszcza wśród wrażliwych grup, takich jak dzieci i seniorzy.
– Badanie to pokazuje znaczenie zrozumienia wpływu zanieczyszczenia powietrza na funkcje poznawcze i potrzebę zbadania wpływu różnych źródeł zanieczyszczenia na zdrowie mózgu u wrażliwych członków społeczeństwa – przyznał profesor Gordon McFiggans z University of Manchester.
Zanieczyszczone powietrze negatywnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy i oddechowy. Coraz więcej jest także badań pokazujących związek wysokich stężeń pyłów zawieszonych z chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera i choroba Parkinsona. Światowa Organizacja Zdrowia oszacowała, iż zanieczyszczenie powietrza powoduje około 4,2 miliona przedwczesnych zgonów rocznie na całym świecie.
Źródło: University of Birmingham, The Guardian, fot. The U.S. National Archives/ Picryl/ CC0
