Kto jest narażony za zachłystowe zapalenie płuc? Jak dochodzi do zakażenia? Na czym polega leczenie zachłystowego zapalenia płuc?
- Czynniki ryzyka zachłystowego zapalenia płuc:
- Wszystkiemu winne bakterie
- Objawy zachłystowego zapalenia płuc
- Leczenie zachłystowego zapalenia płuc
- Jak uniknąć zachłystowego zapalenia płuc
Zazwyczaj na zachłystowe zapalenie płuc narażeni są pacjenci dotknięci zaburzeniami połykania. Przy dysfagii wzrasta bowiem ryzyko przedostania się do płuc treści z górnych odcinków dróg oddechowych. Ryzyko aspiracji treści pokarmowej do płuc jest wyższe także u pacjentów z niewydolnym odruchem kaszlowym, który zdarza się u chorych na nowotwory, zażywających silne leki przeciwbólowe czy w przebiegu chorób nerwowo-mięśniowych. Ryzyko zachłystowego zapalenia płuc wzrasta także u osób w podeszłym wieku.
Czynniki ryzyka zachłystowego zapalenia płuc:
- podeszły wiek
- długotrwałe leżenie na plecach
- sedacja paliatywna
- wymioty
- stosowanie leków opioidowych, zmniejszających odruch kaszlowy
- zaburzenia połykania, bez względu na przyczynę
- nowotwory przełyku, regionu głowy i szyi
- choroby będące przyczyną zmian organicznych w przełyku lub zaburzeń jego motoryki (przetoka tchawiczo-przełykowa, uchyłki przełyku)
- cukrzyca
- refluks żołądkowo-przełykowy
- POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc)
- napady padaczkowe
- przedawkowanie leków (m.in. opioidowych leków przeciwbólowych, leków znieczulających, przeciwdepresyjnych i przeciwpsychotycznych)
- nadużywanie alkoholu.
Na zachłystowe zapalenie płuc szczególnie często narażeni są pacjenci z diagnozą:
- stwardnienia rozsianego,
- stwardnienia zanikowego bocznego,
- choroby Parkinsona
- otępienia,
- udarów mózgu i krwawień śródczaszkowych.
Ryzyko zachłystowego zapalenia płuc jest wyższe w grupie pacjentów objętych opieką paliatywną. Przyjmuje się, iż prawdopodobieństwo wystąpienia zachłystowego zapalenia płuc wzrasta odwrotnie proporcjonalnie do wartości oceny pacjenta w skali Glasgow (skala używana przy ocenie przytomności pacjenta).
czytaj także: Badanie poziomu przytomności pacjenta: Skala Glasgow (GCS)
Wszystkiemu winne bakterie
Do zakażenia dochodzi wskutek aspiracji treści z górnych odcinków układu pokarmowego skolonizowanych bakteriami do płuc. Za główny czynnik rozwoju choroby uważa się obecność bakterii beztlenowych, np. tych obecnych w jamie ustnej, powodujących próchnicę lub paradontozę. A także obecność zmian nowotworowych z cechami rozkładu w drogach oddechowych, gardle, jamie ustnej, które stanowią rezerwuar bakterii beztlenowych.
– W ostatnim czasie podkreśla się natomiast znaczenie patogenów charakterystycznych dla pozaszpitalnych i szpitalnych zapaleń płuc. Odpowiednio Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae i bakterii z rodzaju Enterobac-teriaceae u chorych na zachłystowe zapalenie płuc nabyte poza szpitalem oraz Gram-ujemnych pałeczek, w tym Pseudomonas aeruginosa, w przypadku zachłystowych zapaleń płuc stwierdzanych podczas hospitalizacji – wyjaśniają Anna Zasowska-Nowak i Piotr Nowak w artykule „Zachłystowe zapalenie płuc – profilaktyka, diagnoza i leczenie”.
Objawy zachłystowego zapalenia płuc
Sam incydent aspiracji może umknąć opiekunom. Początkowe objawy rozwijającego się zachłystowego zapalenia płuc niestety nie są charakterystyczne:
- uporczywy kaszel
- obturacja oskrzeli
- odkrztuszanie ropnej plwociny (o gnilnym zapachu w przypadku zakażenia bakteriami beztlenowymi)
- gorączka
- dreszcze
- apatia
- bóle mięśni
- duszność spoczynkową i/lub wysiłkową
- ból w klatce piersiowej w przypadku podrażnienia opłucnej.
Natężenie objawów może być bardzo różne. Od słabo wyrażonych aż po ciężką niewydolność oddechową.
Pierwsze symptomy choroby pojawiają się od kilku godzin do kilku dni po incydencie aspiracji treści do dróg oddechowych. W badaniu przedmiotowym lekarz może stwierdzić:
- rzężenia, trzeszczenia, rzadziej również świsty nad polami płucnymi
- gorączkę
- tachypnoe
- tachykardię
- sinicę.
W rozpoznaniu choroby przydatny może okazać się wywiad lekarski. Ponieważ bliscy lub pacjent mogą pamiętać o incydencie aspiracji treści do dróg oddechowych, mogą wspomnieć o zaburzeniach połykania czy opowiedzieć o ewentualnych czynnikach ryzyka wystąpienia zachłystowego zapalenia płuc.
W diagnostyce pojawi się także charakterystyczny radiologiczny obraz płuc. Niekiedy wykonuje się także bronchoskopię, a potem badania mikrobiologiczne popłuczyn oskrzelowo-pęcherzykowych. To badanie nie zawsze jednak jest możliwe do wykonania.
Leczenie zachłystowego zapalenia płuc
Z uwagi na niebezpieczeństwo znacznego nasilenia objawów, w skrajnych przypadkach choćby agresywnej niewydolności oddechowej wymagającej intubacji i włączenia do leczenia wentylacji mechanicznej, zachłystowe zapalenie płuc wymaga hospitalizacji.
Należy dążyć do usunięcia materiału biologicznego lub ciała obcego, które dostało się do dróg oddechowych, o ile jest to możliwe. Ponadto przez 5-7 dni stosuje się antybiotykoterapię.
– Antybiotykoterapia w zachłystowym zapaleniu płuc powinna być uzależniona od okoliczności i miejsca wystąpienia incydentu zakrztuszenia i prowadzona zgodnie z zasadami leczenia pozaszpitalnego i szpitalnego zapalenia płuc – wyjaśniają autorzy artykułu.
Wydłużenie antybiotykoterapii zalecane jest u chorych z martwiczym zapaleniem płuc, ropniami płuc lub ropniakiem opłucnej.
Jak uniknąć zachłystowego zapalenia płuc
- Czujnie obserwować pacjenta podczas karmienia, zwracać uwagę na objawy dysfagii.
- Zwracać uwagę, czy nie pogarsza się odruch kaszlowy pacjenta.
- W przypadku pacjentów lezących, np. po udarach, w zaawansowanych stadiach chorób nerwowo-mięśniowych, itp. starać się karmienie przeprowadzać w pozycji jak najbardziej fizjologicznej, co najmniej półsiedzącej.
- W przypadku pacjentów ze zidentyfikowanymi zaburzeniami połykania – w miarę możliwości wdrożyć terapię połykania.
- Codzienna higiena jamy ustnej: szczotkowanie zębów, stosowanie płukanek przeciwbakteryjnych, niekiedy usunięcie zepsutych zębów.
- Postępowanie zmniejszające ryzyko wystąpienia zachłystowego zapalenia płuc u chorych żywionych dojelitowo obejmuje stosowanie preparatów monomerycznych (diet elementarnych) drogą gastrostomii odżywczej.
Test za zaburzenie połykania
Aby zidentyfikować, czy dany pacjent ma kłopoty z połykaniem, można zastosować test, polegający na podaniu pacjentowi 90 ml wody i obserwacji pośrednich objawów aspiracji: kaszlu, zmiany jakości głosu na mokry, bulgoczący, itp.
