W pierwszej części artykułu nt. lęku przedstawione zostały rodzaje zaburzeń lękowych, najczęściej występujące objawy oraz poradniki, które mogą pomóc w lepszym życiu i lepszych relacjach z innymi, u osób borykających się z zaburzeniami lękowymi.
Niniejszy artykuł przybliży metody niefarmakologiczne oraz farmakologiczne postępowania u chorych z zaburzeniami lękowymi. Najczęściej stosowana jest kombinacja psychoterapii i farmakoterapii. Głównym celem leczenia lęku jest pomoc w zmniejszeniu objawów, tak aby lęk nie wpływał na codzienne życie pacjentów.
Pozafarmakologiczne metody postępowania w zaburzeniach lękowych
Zrozumienie pacjenta i pomoc w radzeniu sobie z objawami
Zrozumienie przyczyny objawów przez najbliższe otoczenie chorego i rozmowa na ten temat może być bardzo pomocna. Wielu pacjentów obawia się w szczególności fizycznych objawów lęku tj. „kołatanie serca”, zawroty głowy, nudności etc. ponieważ myślą, iż może to zwiastować inną poważną chorobę. Taki stan może lęk jeszcze bardziej nasilać. Zrozumienie, iż objawy te są spowodowane zaburzeniami lękowymi nie wyleczy objawów, ale może w znacznym stopniu pomóc odróżniać je od innych chorób.
W niektórych przypadkach, w zależności od rodzaju i nasilenia zaburzeń, bardzo istotną rolę odgrywają także specjaliści, którzy potrafią ukierunkować i pomóc choremu w bieżącym rozwiazywaniu problemów, szczególnie w przypadku pacjentów zmagających się z uogólnionymi zaburzeniami lękowymi.
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT)
Terapia poznawczo-behawioralna (CBT) jest podstawową metodą leczenia wielu schorzeń natury psychicznej, w tym zaburzeń lękowych. Znajduje ona zastosowanie szczególnie w zaburzeniach obsesyjno-kompulsyjnych, zespole lęku uogólnionego i zespole lęku napadowego oraz stresu pourazowego. CBT to rodzaj terapii, która zajmuje się obecnymi procesami myślowymi i/lub zachowaniami i ma na celu ich zmianę, co może pomóc w radzeniu sobie z lękiem. Pacjent musi doświadczyć, iż odczuwany lęk jest nieuzasadniony, a sytuacja nieszkodliwa. Najczęściej stosowane metody CBT w zaburzeniach lękowych obejmują dwie techniki: ekspozycję, oraz terapię poznawczą, z naciskiem na pierwszą z nich.
Samopomoc
Istnieją różne grupy wsparcia i organizacje pacjentów, które mogą pomóc, udzielając informacji i porad oraz organizując warsztaty dla chorych i ich rodzin. Warto z takimi organizacjami być w kontakcie. W Polsce na stronie Stowarzyszenia Animo można znaleźć wiele przydatnych materiałów i informacji oraz nagrane webinary. Można też skonsultować materiały na stronie Fundacji „Nie widać po mnie” oraz skorzystać z gabinetów psychoterapeutycznych, które oferują m.in. terapię CBT oraz różne techniki do pracy z lękiem.
Leczenie farmakologiczne
Jeżeli chodzi o leczenie farmakologiczne, to jest ono zwykle stosowane w skojarzeniu z psychoterapią i wtedy, gdy zastosowanie metod pozafarmakologicznych jest niewystarczające. W zaburzeniach lękowych możemy stosować różne grupy leków. Należy jednak pamiętać, iż to lekarz dobiera w zależności od rodzaju i nasilenia zaburzenia, adekwatne leki. Mogą to być produkty lecznicze z grupy leków przeciwdepresyjnych, benzodiazepin, buspiron i leki beta adrenolityczne.
Leki przeciwdepresyjne
W leczeniu zaburzeń lękowych stosowane są leki z grupy selektywnych inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI) i inhibitorów wychwytu zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny (SNRI), które mimo, iż sotsowane głównie w depresji, pomagają także zmniejszyć objawy lęku. Badania nie wykazały przewagi jednego rodzaju leków nad drugimi, dlatego wybór leku powinien być skoncentrowany na działaniach niepożądanych oraz interakcjach z innymi lekami. Najmniejsze ryzyko działań niepożądanych wykazują leki nowej generacji takie jak escitalopram, sertralina oraz wenlafaksyna, dlatego to one są zalecane jako leki pierwszego rzutu. Leki z tej grupy są uważane za stosunkowo skuteczne i bezpieczne.
Benzodiazepiny
Benzodiazepiny, takie jak diazepam, były kiedyś najczęściej przepisywanymi lekami przeciwlękowymi. Są znane jako dobrze działające środki uspokajające, ale mają wiele ograniczeń. Często działają dobrze w celu złagodzenia objawów w krótkim okresie czasu. Benzodiazepiny stosowane są przez cały czas w leczeniu zaburzeń lękowych i bezsenności, zwłaszcza związanej ze stanami lękowymi. Ich szybkie działanie sprawia, iż nadają się do przerywania napadów lęku panicznego. Problem polega na tym, iż uzależniają i mogą stracić swoje działanie, jeżeli są przyjmowane dłużej niż kilka tygodni. Mogą również powodować senność. w tej chwili nie są one często stosowane w leczeniu uporczywych stanów lękowych.
Buspiron
Buspiron jest wskazany w krótkotrwałym leczeniu zaburzeń lękowych i łagodzeniu objawów lęku z towarzyszącą depresją lub bez depresji. Dokładny mechanizm przeciwlękowego działania buspironu nie jest całkowicie znany. Lek nie działa na receptory benzodiazepinowe i nie ma działania uspokajającego, przeciwdrgawkowego i zwiotczającego mięśnie. Z badań na zwierzętach wynika, iż buspiron wpływa na receptory serotoninergiczne, noradrenergiczne, cholinergiczne i dopaminergiczne w mózgu. Zwiększa aktywność swoistych szlaków noradrenergicznych i dopaminergicznych, podczas gdy aktywność układu serotoninergicznego i cholinergicznego jest hamowana.
Leki beta-adrenolityczne
Beta-blokery – na przykład propranolol – mogą łagodzić niektóre objawy fizyczne lęku, takie jak drżenie i „kołatanie serca” (palpitacje). Propranolol jest wskazany w zmniejszeniu lęku sytuacyjnego i uogólnionego, szczególnie typu somatycznego. Leki beta-adrenolityczne nie wpływają bezpośrednio na objawy psychiczne, takie jak niepokój. Działają najlepiej w przypadku krótkotrwałego (ostrego) lęku.
Alkohol i lęk
Chociaż alkohol może złagodzić na krótko objawy lęku to długofalowo może prowadzić do problemów z jego nadużywaniem i pogorszyć pojawiające się problemy związane z lękiem społecznym i depresją.
Jeżeli pacjent ma trudności z radzeniem sobie z lękiem, strachem lub paniką, lub jeżeli rzeczy, których sam próbuje, nie pomagają może zwrócić się także po poradę do farmaceuty, szczególnie w obszarach modyfikacji stylu życia i porady w zakresie skierowania pacjenta do lekarza, o ile inne sposoby niefarmakologiczne zawiodły.
Podsumowanie
Zaburzenia lękowe stanowią grupę zaburzeń charakteryzujących się nadmiernym lękiem, niepokojem lub unikaniem szeregu bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. Często zaburzenia te rozpoczynają się w dzieciństwie i mogą mieć poważny wpływ na społeczne, zawodowe i prywatne obszary funkcjonowania.
Występują powszechnie i nie są zależne od płci, wieku i kultury. Dokładna diagnoza zaburzeń lękowych opiera się na określeniu konkretnych bodźców, których pacjent się obawia oraz obszarów upośledzenia funkcjonowania. Zalecanym postępowaniem terapeutycznym jest poddanie chorego psychoterapii jest psychoterapii poznawczo-behawioralnej lub połączeniu tej terapii z leczeniem farmakologicznym. Oprócz tego bardzo ważne są zalecenia związane ze stylem życia, w tym regularnej aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości i zainteresowań pacjenta.
Chcesz wiedzieć więcej?
Wróć do wpisu Zaburzenia lękowe – powszechny i ciągle mało znany problem zdrowia publicznego – cz. 1
