Coraz więcej osób przyjmuje leki rozrzedzające krew – np. z powodu chorób serca, nadciśnienia, migotania przedsionków czy zakrzepicy. Leki te z jednej strony chronią przed zawałem lub udarem, ale mogą też powodować, iż choćby drobne zabiegi – takie jak usunięcie zęba – będą się wiązać z ryzykiem krwawienia. Dlatego przed wizytą u dentysty warto poinformować go o wszystkich przyjmowanych lekach – szczególnie tych, które wpływają na krzepliwość krwi. Dzięki temu można zaplanować leczenie w sposób bezpieczny i skuteczny.
Postęp w leczeniu chorób sercowo-naczyniowych, migotania przedsionków czy zakrzepicy żył głębokich sprawił, iż coraz większa liczba pacjentów przyjmuje przewlekle leki wpływające na hemostazę. Wśród nich dominują doustne antykoagulanty oraz leki przeciwpłytkowe, których stosowanie zapobiega powstawaniu zakrzepów, ale jednocześnie zwiększa ryzyko krwawienia.
Zabiegi stomatologiczne, choćby te o umiarkowanej inwazyjności, mogą prowadzić do znacznej utraty krwi u pacjentów przyjmujących takie preparaty. Dlatego przed leczeniem stomatologicznym niezwykle ważna jest ocena ryzyka oraz indywidualne zaplanowanie terapii. Decyzje dotyczące ewentualnego odstawienia lub modyfikacji terapii przeciwzakrzepowej muszą być podejmowane w oparciu o aktualne wytyczne i we współpracy z lekarzem prowadzącym.
Przyjmowanie leków a zabiegi stomatologiczne. O czym trzeba wiedzieć?
Wiele leków – zarówno dostępnych na receptę, jak i bez niej – może znacząco wpływać na proces leczenia stomatologicznego. Uwagę należy zwrócić m.in. na substancje zaburzające krzepnięcie krwi, powodujące suchość w ustach, reakcje nadwrażliwości, a także te, które mogą wchodzić w interakcje z lekami stosowanymi podczas zabiegów (np. z anestetykami czy antybiotykami).
Leki przeciwzakrzepowe zajmują w tej grupie szczególne miejsce. Ich działanie – choć niezbędne w kontekście zapobiegania incydentom zakrzepowo-zatorowym – zwiększa ryzyko krwawień zarówno w trakcie, jak i po zabiegach stomatologicznych. Dotyczy to szczególnie procedur z zakresu chirurgii stomatologicznej: ekstrakcji zębów, wszczepiania implantów, chirurgicznych zabiegów periodontologicznych czy usuwania zmian z błony śluzowej jamy ustnej.
Warto również pamiętać, iż niektóre leki mogą wydłużać czas gojenia się ran, wpływać na funkcję płytek krwi lub zwiększać ryzyko infekcji. Dlatego każdy zabieg powinien być poprzedzony szczegółowym wywiadem lekarskim.
Antykoagulanty i leki przeciwpłytkowe. Czym są leki przeciwzakrzepowe i jak wpływają na układ krzepnięcia krwi?
Leki przeciwzakrzepowe to grupa farmaceutyków, których zadaniem jest hamowanie tworzenia się zakrzepów krwi. Działają one poprzez różne mechanizmy – od hamowania aktywności czynników krzepnięcia, po zaburzanie funkcji płytek krwi.
W praktyce klinicznej wyróżnia się dwie główne grupy leków przeciwzakrzepowych:
• antykoagulanty – hamują kaskadę krzepnięcia, czyli proces aktywacji czynników krzepnięcia, prowadzący do powstania skrzepu i zahamowania krwawienia (np. warfaryna, dabigatran, apiksaban, rywaroksaban), nie wymagają regularnych badań krwi, ale wciąż istotnie wpływają na krzepliwość.
• leki antyagregacyjne (przeciwpłytkowe) – wpływają na funkcjonowanie płytek krwi, zapobiegając ich agregacji, czyli zlepianiu się (np. kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, tikagrelor), są one szczególnie ważne u pacjentów z chorobą wieńcową oraz po wszczepieniu stentów do naczyń krwionośnych.
Stosowanie tego typu środków zaburza naturalny mechanizm krzepnięcia, co w przypadku uszkodzenia tkanek – np. podczas zabiegu chirurgicznego – może prowadzić do trudnych do opanowania krwawień, przedłużonego czasu gojenia i ryzyka powikłań krwotocznych.
Nie tylko kwas acetylosalicylowy. Najczęściej przyjmowane rodzaje leków przeciwkrzepliwych
W praktyce klinicznej najczęściej stosowane leki przeciwzakrzepowe to:
• warfaryna (np. Warfin, Sintrom) – klasyczny antagonista witaminy K; wymaga regularnego monitorowania wskaźnika INR (parametr laboratoryjny służący do oceny krzepnięcia krwi),
• dabigatran (np. Pradaxa) – bezpośredni inhibitor trombiny; działa gwałtownie i ma stosunkowo krótki okres półtrwania (12-17 godzin), co ułatwia planowanie zabiegów chirurgicznych.
• rywaroksaban (np. Xarelto), apiksaban (np. Eliquis), edoksaban (np. Lixiana) – nowe doustne antykoagulanty (z ang. novel oral anticoagulants – NOAC), działające poprzez hamowanie czynnika Xa (kluczowy enzym w procesie krzepnięcia krwi); nie wymagają oznaczania INR, ale ich działanie zależne jest od funkcji nerek i czasu ostatniego przyjęcia dawki,
• kwas acetylosalicylowy (np. Acard, Polocard) – hamuje nieodwracalnie cyklooksygenazę COX-1, czyli enzymu odpowiedzialnego za agregację płytek krwi, co skutkuje trwałym zahamowaniem ich funkcji na 7-10 dni,
• klopidogrel (np. Plavix, Zyllt), prasugrel (np. Efient), tikagrelor (np. Brilique) – silne leki przeciwpłytkowe stosowane głównie u pacjentów po angioplastyce wieńcowej; mogą zwiększać ryzyko krwawienia w większym stopniu niż sam kwas acetylosalicylowy.
Wybór odpowiedniej strategii postępowania przedzabiegowego zależy od rodzaju stosowanego leku, czasu jego przyjęcia, ryzyka zakrzepowego oraz rozległości planowanej procedury.
Odstawienie leków przeciwzakrzepowych przed zabiegiem stomatologicznym – dlaczego może być konieczne?
W określonych sytuacjach – szczególnie przy planowaniu bardziej inwazyjnych zabiegów stomatologicznych (np. ekstrakcje kilku zębów, zabiegi resekcji wierzchołka korzenia, implantacja, chirurgia kostna) – lekarz dentysta może rozważyć czasowe przerwanie leczenia przeciwzakrzepowego. Taka decyzja powinna jednak wynikać z dokładnej oceny – ryzyka krwawienia z jednej strony, a ryzyka zakrzepowo-zatorowego z drugiej.
U pacjentów z niskim ryzykiem zakrzepicy (np. migotanie przedsionków bez innych czynników ryzyka) zaprzestanie leczenia przeciwzakrzepowego na 24-48 godzin może być uzasadnione. W przypadkach większego ryzyka zakrzepowego możliwy jest tzw. bridging, czyli czasowe zastąpienie leku doustnego heparyną drobnocząsteczkową (np. enoksaparyną). U pacjentów stosujących warfarynę najważniejsze znaczenie ma natomiast oznaczenie wskaźnika INR – o ile nie przekracza on poziomu 3,0, wielu ekspertów sugeruje nieprzerywanie terapii.
Należy podkreślić, iż nie istnieją uniwersalne zalecenia – każda sytuacja wymaga indywidualnej konsultacji z lekarzem prowadzącym (np. kardiologiem, hematologiem) oraz stomatologiem.
Jakich leków nie brać przed wyrwaniem zęba i innymi zabiegami chirurgii stomatologicznej?
Obok środków przeciwzakrzepowych istnieje wiele różnych leków, które mogą wpływać negatywnie na procesy gojenia, odpowiedź zapalną lub krzepnięcie. Przed planowanym zabiegiem stomatologicznym należy unikać:
• niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) – takich jak ibuprofen, naproksen czy diklofenak – mogą one nasilać działanie przeciwzakrzepowe innych leków i zwiększać ryzyko wystąpienia krwawień,
• sterydów – długotrwała terapia może zaburzać gojenie ran i osłabiać odporność,
• suplementów diety – takich jak witamina E, czosnek, imbir, żeń-szeń – znane są z działania przeciwpłytkowego,
• leki przeciwdepresyjne – mogą nieznacznie zwiększać ryzyko krwawień, zwłaszcza w połączeniu z NLPZ lub kwasem acetylosalicylowym.
Ważne jest poinformowanie stomatologa o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach – choćby tych pozornie nieistotnych – ponieważ mogą one wchodzić w interakcje z anestetykami lub środkami przeciwbólowymi stosowanymi w gabinecie.
Podsumowując – we współczesnej stomatologii w zdecydowanej większości przypadków możliwe jest przeprowadzenie zabiegów bez przerywania terapii przeciwzakrzepowej, o ile zastosowane zostaną odpowiednie środki hemostatyczne i techniki chirurgiczne. Przerwanie leczenia powinno być zawsze konsultowane z lekarzem prowadzącym. Równie ważna jest znajomość innych leków oraz suplementów, które mogą wpływać na przebieg terapii. Bezpieczeństwo i zdrowie pacjenta zawsze powinny pozostawać priorytetem.
