Wyroby medyczne na bazie substancji. Co powinien wiedzieć farmaceuta?

Wyroby medyczne oparte na substancjach (ang. substance-based medical devices – SBMD) to nowa kategoria produktów regulowana przez unijne rozporządzenie MDR 2017/745. Te wyroby medyczne są nieco podobne do produktów leczniczych – jedne i drugie mają działanie terapeutyczne i są dostępne w podobnych formulacjach farmaceutycznych (kapsułki, pastylki, syropy itp.). Istnieje jednak zasadnicza różnica między tymi kategoriami, dotycząca ich mechanizmu działania…

Dyrektywa UE 2001/83 określa „produkt leczniczy” jako substancję lub połączenie substancji wywierających działanie farmakologiczne, immunologiczne lub metaboliczne w celu przywrócenia, poprawienia lub modyfikacji funkcji fizjologicznych w organizmie. Ogólnie rzecz biorąc, produkt leczniczy wywiera swoje działanie poprzez pojedynczą cząsteczkę działającą na określony cel biologiczny, np. receptory lub enzymy. Z kolei rozporządzenie UE MDR 2017/745 w sprawie wyrobów medycznych stanowi, iż ta kategoria produktów może badać, zastępować lub modyfikować budowę anatomiczną lub proces lub stan fizjologiczny lub chorobowy bez wywierania działania farmakologicznego, immunologicznego lub metabolicznego.

SBMD zwykle oddziałują z elementem ludzkiego ciała na poziomie wieloczynnikowym i nieukierunkowanym, często związanym z działaniem mechanicznym lub fizycznym, które modyfikuje proces lub stan fizjologiczny. Specyfika wyrobów medycznych, polegająca na osiąganiu celów terapeutycznych dzięki niefarmakologicznego, nieimmunologicznego i niemetabolicznego mechanizmu, sprawia, iż są one idealne dla produktów opartych na złożonych substancjach, takich jak te ekstrahowane z naturalnych matryc.

Dlaczego ten rynek rośnie?

Możliwości terapeutyczne SBMD potwierdzają dane rynkowe – pokazują one, iż wyroby medyczne oparte na substancjach są coraz częściej stosowane przez pacjentów i pracowników ochrony zdrowia (farmaceutów i lekarzy). Potwierdzeniem ich rosnącego znaczenia jest coraz większa liczba publikacji z badań klinicznych. Co powoduje, iż te produkty cieszą się teraz takim zainteresowaniem w UE? Możemy wyróżnić cztery główne czynniki wzrostu tego rynku.

Postęp w dziedzinie technologii formulacji

Dzięki zaawansowanym technikom możliwe jest teraz scharakteryzowanie i standaryzacja złożonej mieszaniny zawartej w wyrobach medycznych na bazie substancji naturalnych „jako całego systemu”, bez ograniczania jej charakterystyki do pojedynczego wybranego markera. Jest to kluczowa poprawa, ponieważ standaryzacja pojedynczego markera nie gwarantuje powtarzalności między różnymi partiami produktu i ostatecznie nie może zapewnić powtarzalności stosunku korzyści do ryzyka wykazanego w badaniach klinicznych.

Wsparcie regulacyjne dla innowacyjnych rozwiązań medycznych

Rozporządzenie MDR 2017/745 stworzyło nowe okazje do wdrożenia innowacji terapeutycznych. Umożliwiło ono ponowne wykorzystanie adekwatności terapeutycznych naturalnych substancji złożonych, które wcześniej nie były wykorzystywane w ramach działań systemu opieki zdrowotnej. Co szczególnie istotne, o zastosowaniu tych kompleksów substancji decydują „oparte na dowodach” dane medyczne, takie jak badania przedkliniczne, badania kliniczne oraz badania Real World Evidence (analiza danych rzeczywistych).

Jak robi to firma Aboca?

Wiele europejskich firm specjalizujących się w produktach naturalnych i ziołowych poczyniło znaczące postępy w opracowywaniu wyrobów medycznych na bazie substancji naturalnych. Jedną z nich jest Aboca – włoska firma znana z innowacyjnych badań złożonych roślinnych i mineralnych kompleksów molekularnych. Podejście tej firmy łączy tradycyjną wiedzę zielarską z nowoczesnymi badaniami naukowymi, zainspirowanymi pojęciem One Health (Jedno Zdrowie), w celu tworzenia innowacyjnych rozwiązań w zakresie ochrony zdrowia.

Cechy wyrobów medycznych na bazie substancji naturalnych firmy Aboca:

– opracowane według podejścia opartego na biologii systemów – firma wykorzystuje zasady biologii systemowej i medycyny systemowej przy opracowywaniu produktów, koncentrując się na złożonych interakcjach między substancjami naturalnymi a ludzkim ciałem;

– mają szeroki zakres zastosowań – Aboca opracowała rozwiązania terapeutyczne dla różnych problemów zdrowotnych, w tym schorzeń dróg oddechowych, przewodu pokarmowego oraz leczenia zespołów i zaburzeń czynnościowych, takich jak IBS i zespół metaboliczny;

– składają się z formuł roślinnych – firma wykorzystuje składniki roślinne do tworzenia wyrobów medycznych, koncentrując się na wykorzystaniu potencjału terapeutycznego substancji naturalnych;

– są dostarczane w ramach zintegrowanego łańcucha dostaw – firma kontroluje wszystkie procesy: od upraw ekologicznych po produkcję i dystrybucję swoich wyrobów;

– są w 100 proc. naturalne i biodegradowalne – Aboca specjalizuje się w opracowywaniu wyrobów medycznych przyjaznych dla pacjentów i środowiska.

• Czytaj również: Kluczem do sukcesu jest rozwój bez drogi na skróty

W jaki sposób zasady biologii systemowej i medycyny systemowej są uwzględniane przy opracowywaniu wyrobów medycznych opartych na substancjach?

Emiliano Giovagnoni, Aboca: W procesie opracowywania nowych SBMD (wyroby medyczne oparte na substancjach), Aboca wykorzystuje unikalną, autorską platformę naukową Advanced Natural do badania nowych adekwatności substancji naturalnych. Platforma działa w oparciu o zasady oraz metody biologii systemów i umożliwia badanie substancji naturalnych w sposób wykraczający poza klasyczny model „klucz-zamek” (key-lock).

Jak wiadomo, model „klucz-zamek” ogranicza się do wyboru i badania pojedynczego składnika złożonej mieszaniny (zawartego w ekstrakcie roślinnym) oraz jego interakcji z określonym receptorem w organizmie człowieka, określonym jako cel i mediator działania leczniczego. Natomiast Aboca opracowuje produkty lecznicze wykorzystując pojawiające się adekwatności substancji naturalnych, które są powiązane z całością substancji zawartych w złożonej matrycy naturalnej i których nie można przypisać żadnemu pojedynczemu składnikowi indywidualnie. Jest to możliwe dzięki podejściu „opartemu na dowodach” (evidence based), które wykorzystuje najbardziej zaawansowane platformy „omiczne”.

W ten sposób Aboca jest w stanie określać sieci biologiczne, które opisują interakcje między produktem a całą fizjologią organizmu, tak zwane szlaki (pathways). Aboca stosuje podejście systemowe na wszystkich etapach opracowywania produktu, aż do badań klinicznych, gdzie obok klasycznych parametrów klinicznych ocenia się również parametry biologiczne, stosując różne techniki, takie jak genomika, proteomika i metabolomika do płynów ustrojowych i mikrobioty.

Jaką rolę pełnią farmaceuci w rozwoju rynku wyrobów medycznych opartych na substancjach?

Emiliano Giovagnoni, Aboca: Aboca wierzy, iż rola farmaceuty jest kluczowa dla rozwoju branży wyrobów medycznych opartych na substancjach naturalnych. Farmaceuci są często pierwszymi osobami, z jakimi pacjenci kontaktują się w kwestii zdrowia, udzielają im profesjonalnych porad i mogą pomóc im w prawidłowym stosowaniu produktów. Aboca prowadzi w Polsce szeroko zakrojoną działalność szkoleniową skierowaną do farmaceutów i personelu aptek. Tłumaczy czym jest medycyna oparta na dowodach (evidence based medicine), stanowiąca w tej chwili podstawę skuteczności i bezpieczeństwa substancji naturalnych, takich jak te zawarte w produkowanych przez firmę wyrobach medycznych na bazie substancji. W ten sposób może zagwarantować, iż pacjent otrzyma skuteczny, bezpieczny, tolerowany, naturalny i przyjazny dla środowiska produkt (dzięki jego biodegradowalności potwierdzonej naukowo przez Aboca) wraz z fachową poradą o rzeczywistej wartości dodanej opartej na dowodach naukowych.

Działalność szkoleniowa Aboca jest prowadzona w całym kraju przez cały rok przez zespół wykwalifikowanych trenerów. Organizowane są seminaria, z których niektóre przewidują udział lekarzy gastroenterologów jako prelegentów, a także webinaria i szkolenia w aptekach. W 2024 r. w Polsce szkoleniowcy Aboca spotkali się z ponad 4000 farmaceutami/pracownikami aptek w ramach ponad 200 różnych szkoleń.

Wykonując swoje codzienne obowiązki, farmaceuta może również odgrywać aktywną rolę w stosowaniu zasad Jednego Zdrowia (One Health). W istocie, w obliczu wyboru między produktami o udowodnionej skuteczności leczniczej, jego porady mogą pomóc pacjentowi dokonać wyboru, tak by postawił na rozwiązania lecznicze o jak najlepszym stosunku korzyści do ryzyka oraz takie, które respektują fizjologię organizmu i środowiska, z całą jego bioróżnorodnością. W tym sensie porada staje się praktycznym zastosowaniem zasad Jednego Zdrowia (One Health), kwestii, na którą coraz częściej zwraca uwagę również sama Unia Europejska.

Dowody przede wszystkim

Firma Aboca inwestuje znaczne środki w badania naukowe i kliniczne, aby wykazać skuteczność i bezpieczeństwo swoich wyrobów medycznych na bazie substancji. Prowadzi badania w obszarze zdrowia układu pokarmowego, koncentrując się na powszechnych problemach trawiennych, takich jak choroba refluksowa przełyku (GERD) i zespół jelita drażliwego (IBS), a także w obszarze chorób górnych dróg oddechowych i metabolizmu. Stosuje rygorystyczne metody naukowe w swoich badaniach klinicznych (badania randomizowane, podwójnie zaślepione, badania z udziałem zarówno dorosłych, jak i dzieci).

Wyniki dotychczasowych badań klinicznych zostały opublikowane w renomowanych czasopismach naukowych, w tym w „The American Journal of Gastroenterology”, „Frontiers”, „Nutrients”,„Italian Journal of Pediatrics”, „Scientific Report of Nature”.

Oto przykłady publikacji z badań klinicznych ostatnich lat:

• Prospective Interventional Study to Evaluate the Effect of a Medical Device Made of Substances in Reducing Signs and Symptoms in Patients with Hemorrhoidal Disease

Wnioski: Kompleks substancji naturalnych tworzących wyrób medyczny oparty na substancjach wydaje się umożliwiać temu produktowi przecinanie się z kilkoma różnymi mechanizmami patofizjologicznymi leżącymi u podstaw wystąpienia i nasilenia objawów klinicznych choroby hemoroidalnej. Uzyskana korzyść kliniczna jest powiązana z profilem bezpieczeństwa ze względu na niefarmakologiczny mechanizm działania produktu, co czyni badany wyrób medyczny istotną nieinterwencyjną opcją leczenia choroby hemoroidalnej stopnia I i II.

• Poliprotect vs Omeprazole in the Relief of Heartburn, Epigastric Pain, and Burning in Patients Without Erosive Esophagitis and Gastroduodenal Lesions: A Randomized, Controlled
  Trial

Dyskusja: Poliprotect okazał się nie gorszy od standardowej dawki omeprazolu u pacjentów objawowych ze zgagą/pieczeniem w nadbrzuszu bez erozji przełyku i zmian żołądkowo-dwunastniczych. Mikrobiota jelitowa nie została zmieniona przez leczenie z użyciem Poliprotect.

• Promelaxin Microenemas Are Non-inferior to Oral Polyethylene Glycol for the Treatment of Functional Constipation in Young Children: A Randomized Clinical Trial

Wnioski: Mikrowlewki zawierające Promelaxin charakteryzują się podobną skutecznością, tolerancją i bezpieczeństwem jak doustne PEG, dlatego stanowią cenną opcję leczenia zaparć czynnościowych u małych dzieci, a także mogą pomóc w indywidualizacji i optymalizacji leczenia zaparć czynnościowych we wczesnych stadiach.

Te badania kliniczne pokazują zaangażowanie firmy Aboca w oparty na dowodach rozwój wyrobów medycznych na bazie substancji. Prowadząc rygorystyczne badania i publikując ich wyniki, Aboca przyczynia się do naukowego zrozumienia złożonych naturalnych systemów i dostarcza cenne dane, które pomagają w podejmowaniu decyzji dotyczących opieki nad pacjentem.

Kluczowe informacje dla farmaceutów

Farmaceuta pracujący w aptece będzie coraz częściej spotykał się z wyrobami medycznymi opartymi na substancjach. Ważne więc, by posiadał wiedzę niezbędną do rekomendacji tych produktów.

Po pierwsze – warto dobrze zrozumieć różnicę między wyrobami medycznymi opartymi na substancjach a tradycyjnymi farmaceutykami. Z tej różnicy będą wynikać korzyści i przewagi danego preparatu nad innymi dostępnymi na rynku.

Po drugie – dobrze jest zapoznać się z ramami regulacyjnymi dotyczącymi tych wyrobów. Świadomość tego, jakie kryteria i standardy musi spełnić wyrób medyczny oparty na substancjach, ułatwia prowadzenie wywiadu farmaceutycznego.

Po trzecie – opłaca się być na bieżąco z najnowszymi dowodami klinicznymi wspierającymi ich stosowanie. W przypadku produktów firmy Aboca wszystkie niezbędne informacje znajdują się na tej stronie internetowej.

Każda nowa wiedza przybliża nas do bycia zaufanym doradcą naszych pacjentów.

Literatura

1. Giovagnoni E (2022). Substance-based medical devices made of natural substances: An opportunity for therapeutic innovation. Front. Drug Saf. Regul. 2:998114. doi: 10.3389/fdsfr.2022.998114.

2. Mariangela P, Silvio L, Lorenzo G, Laura V, Gilberto P (2021). Prospective Interventional Study to Evaluate the Effect of a Medical Device Made of Substances in Reducing Signs and Symptoms in Patients with Hemorrhoidal Disease. Ann Clin Lab Res. Vol.9 No.4:345.

3. Corazziari ES, et al. (2023). Poliprotect vs Omeprazole in the Relief of Heartburn, Epigastric Pain, and Burning in Patients Without Erosive Esophagitis and Gastroduodenal Lesions: A Randomized, Controlled Trial. The American Journal of Gastroenterology 118(11): 2014–2024, November. DOI: 10.14309/ajg.0000000000002360.

4. Strisciuglio C, et al. (2021). Promelaxin Microenemas Are Non-inferior to Oral Polyethylene Glycol for the Treatment of Functional Constipation in Young Children: A Randomized Clinical Trial. Front. Pediatr. 9:753938. doi: 10.3389/fped.2021.753938.

5. https://scientificevidence.aboca.com/ [dostęp: 29.11.2024].