Co to jest wirus RS?
Wirus RS to syncytialny wirus nabłonka oddechowego (ang. respiratory sincitial virus), który jest odpowiedzialny za 70% infekcji dolnych dróg oddechowych u dzieci do 2. roku życia. adekwatnie każde dziecko będzie miało z nim kontakt przed ukończeniem 2 lat. Przenosi się drogą kropelkową. Jest wszechobecny w okresie jesienno-zimowym, a w Polsce występuje od września do kwietnia. Niestety raz przebyte zakażenie nie zabezpiecza przed kolejnymi infekcjami.
Co się dzieje w drogach oddechowych, gdy dojdzie do zakażenia wirusem RS?
Wirus RS rozprzestrzenia się w nabłonku dróg oddechowych. Uszkodzone przez wirus komórki nabłonka oskrzelików powiększają się i łączą z sąsiednimi komórkami. Te duże komórki, zwane syncytiami, zwężają, a w choćby zamykają drogi oddechowe, które u noworodków są bardzo wąskie. W najcięższych przypadkach może dojść do całkowitej niedrożności dróg oddechowych.
Dlaczego wirus RS jest szczególnie groźny dla wcześniaków?
Niemowlęta, przez pierwszych kilka miesięcy po urodzeniu, są chronione przed infekcjami dzięki przeciwciałom, które otrzymują od matki jeszcze w trakcie trwania ciąży. Najwięcej przeciwciał otrzymuje dziecko w 3. trymestrze ciąży, zwłaszcza po 32. tygodniu ciąży. To oznacza, iż wcześniaki, które urodziły się wcześniej nie otrzymują wystarczającej liczby przeciwciał, które chroniłyby je przed wirusami i bakteriami.
Dodatkowo dzieci urodzone przed czasem nie mają w pełni dojrzałego układu odpornościowego i układu oddechowego. Ich płuca nie są w pełni wykształcone, a drogi oddechowe bardzo wąskie. Wirus RS atakuje właśnie drogi oddechowe. Wcześniaki często mają niewydolny własny oddech, wymagają wspomagania przy pomocy specjalistycznej aparatury. Często u tych niedojrzałych dzieci rozwija się dysplazja oskrzelowo-płucna nazywana też przewlekłą chorobą płuc.
Wystąpienie infekcji, która dodatkowo zwęża drogi oddechowe, jest dla nich bardzo niebezpiecznie. Dodatkowo wydzielina, która powstaje w wyniku stanu zapalnego, bardzo utrudnia, a choćby uniemożliwia oddychanie maleńkiego, niedojrzałego dziecka. Może to doprowadzić do bezdechów i niedotlenienia.
To dlatego infekcje RSV u wcześniaków kończą się pobytem w szpitalu na oddziałach intensywnej terapii noworodka, stosowaniem różnych form terapii oddechowej, a często konieczne jest podłączenie dziecka do respiratora. To stan zagrażający życiu i dodatkowe obciążenie, które wpływa na rozwój dziecka w przyszłości.
Jakie mogą być konsekwencje zakażenia wirusem RS u wcześniaków?
Dzieci urodzone przedwcześnie, ze względu na niedostatecznie rozwinięty układ oddechowy i odpornościowy, są 10-krotnie bardziej narażone na ciężki przebieg infekcji dolnych dróg oddechowych i powikłań z nimi związanych w porównaniu z dziećmi urodzonymi o czasie. Wirus RS może wywołać u wcześniaków ciężkie zakażenia dolnych dróg oddechowych – zapalenie oskrzelików, zapalenie płuc.
Obie te infekcje mogą prowadzić do znacznego zwężenia dróg oddechowych, co utrudnia przedostawanie się powietrza do płuc, utrudnia wymianę gazową i powoduje niewydolność oddechową z dusznością i męczącym kaszlem. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia, wymagający najczęściej leczenia w szpitalu w oddziale intensywnej terapii.
Badania pokazują, iż dzieci, które przeszły infekcje wywołane wirusem RS czterokrotnie częściej rozwijają astmę oskrzelową w późniejszych życiu w porównaniu z dziećmi, które takiej infekcji nie przechodziły.
Jak można ochronić dziecko przed wirusem RS?
Wirus RS przenosi się droga kropelkową, a więc tak, jak wirus grypy. Dlatego ważne jest przestrzeganie podstawowych zasad higieny, by nie dopuścić do zakażenia.
Należy pamiętać o:
częstym myciu rąk, obowiązkowo przed każdym kontaktem z dzieckiem;
wyeliminowaniu dymu tytoniowego z otoczenia dziecka. Nie chodzi tylko o niepalenie w tym samym pokoju czy mieszkaniu, ale o niepalenie w ogóle, bo cząsteczki dymu tytoniowego przenoszą się na ubraniach;
unikaniu kontaktu z osobami chorymi;
unikaniu dużych skupisk ludzi;
zmianie ubrania po powrocie do domu, dotyczy to zwłaszcza starszego rodzeństwo, które uczęszcza do szkoły lub przedszkola i może być źródłem wirusa RS.
Profilaktyka bierna – najskuteczniejsza ochrona przed wirusem RS
Nie opracowano jeszcze szczepionki przeciwko RSV dla dzieci. w tej chwili najskuteczniejszym sposobem ochrony dzieci przed wirusem RS jest tzw. immunoprofilaktyka bierna, czyli podanie gotowych przeciwciał, które zwalczają wirusa w kontakcie z nim.
Immunoprofilaktyka bierna to nie szczepienie, choć jest podawana w formie domięśniowych zastrzyków. Jaka jest różnica? Szczepionka zawiera antygen (niewielki fragment wirusa lub bakterii) i jej zadanie polega na tym, żeby stymulować układ odpornościowy do produkcji przeciwciał, które w przyszłości będą z tym antygenem (wirusem lub bakterią) walczyć. W ten sposób organizm nabywa odporności na daną chorobę. Produkcja przeciwciał trwa jakiś czas, ale odporność utrzymuje się przez kilka, a choćby kilkanaście lat.
W przypadku immunoprofilaktyki biernej podaje się gotowe przeciwciała, które zwalczają wirusa RS. Organizm ich nie wytwarza, ale dostaje gotowe do działania. Te przeciwciała zanikają po ok. 28-30 dniach, dlatego w okresie zakażeń podaje się je w miesięcznych odstępach, aby dziecko było zabezpieczone przed wirusem RS przez cały czas zwiększonej zachorowalności.
Kto może skorzystać z biernej immunoprofilaktyki?
W Polsce bezpłatnie z immunoprofilaktyki biernej mogą skorzystać dzieci, które kwalifikują się do programu lekowego. Są to dzieci, które:
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 1. roku życia i urodziły się w wieku ciążowym ≤ 28 tygodni,
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2. roku życia – pacjenci z dysplazją oskrzelowo-płucną,
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 6. miesiąca życia i spełniają kryterium:
- wiek ciążowy 29 - 32 tygodni
lub
- wiek ciążowy ≤ 35 tygodni oraz mała masa urodzeniowa równa lub poniżej 1500 g.
w momencie rozpoczęcia immunizacji nie ukończyły 2. roku życia – pacjenci z hemodynamicznie istotną wada serca z:
