Naukowcy z Child Mind Institute przeprowadzili badanie, które analizuje biologiczne mechanizmy leżące u podstaw cech autystycznych występujących zarówno u dzieci z autyzmem, jak i z ADHD. Takie podejście umożliwia lepsze zrozumienie, dlaczego oba zaburzenia często współwystępują. Pozwala również lepiej określić jakie wspólne wzorce łączności mózgowej i ekspresji genów mogą za to odpowiadać.
Współwystępowanie ADHD i spektrum autyzmu (ASD)
Dowody kliniczne, neuroobrazowanie i badania genomiczne coraz bardziej podkreślają nakładania się spektrum autyzmu i zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD). Podczas gdy ASD i ADHD są postrzegane jako odrębne diagnozy wiele badań klinicznych dokumentuje ich nakładające się objawy. Wskazano również pewien stopień wspólnej wariancji genetycznej, a także atypowości strukturalnej i funkcjonalnej mózgu. Mimo wniosków płynących z danych klinicznych i badań, w dużej mierze nie wiadomo, w jakiej mierze współwystępujące profile objawów odzwierciedlają wspólne cechy biologiczne.
Klinicznie współwystępowanie objawów ADHD u dzieci z autyzmem zostało rozpoznane z częstością od 28 do 80% [1, 2, 3]. Niedawno obecność objawów podobnych do autyzmu (tj. cech autystycznych) została potwierdzona u dużej części dzieci z pierwotną diagnozą ADHD. Rzeczywiście, po zbadaniu, cechy autystyczne zostały udokumentowane u 32% dzieci z ADHD [4, 5, 6, 7, 8].
Wspóne podłoże spektrum autyzmu i ADHD – badanie
Nowe badanie ujawnia, iż biologiczne podłoże autyzmu i ADHD może przekraczać tradycyjne granice diagnostyczne. dzięki funkcjonalnego rezonansu magnetycznego analizowano mózgi 166 dzieci w wieku 6–12 lat. Badanie objęło dzieci z rygorystycznie ustalonymi podstawowymi diagnozami spektrum autyzmu lub ADHD (bez ASD).
Aby zapewnić wysoką rzetelność i porównywalność diagnoz, zastosowano wieloetapową procedurę diagnostyczną. Objawy autyzmu oceniano dzięki standaryzowanego narzędzia ADOS-2, przeprowadzanego przez klinicystę nieznającego wcześniejszej dokumentacji dziecka. Dodatkowo wykonano szczegółowe wywiady kliniczne oraz zebrano dane z licznych kwestionariuszy dotyczących zachowania, cech autystycznych, objawów ADHD i funkcjonowania adaptacyjnego. Ostateczna diagnoza była ustalana w trakcie konsyliów zespołu specjalistów, którzy wspólnie analizowali każdy przypadek.
Dzieci stosujące leki stymulujące w leczeniu ADHD musiały je odstawić na co najmniej 24 godziny przed badaniem. W ten sposób badacze chcieli uniknąć wpływu farmakoterapii na wyniki neuroobrazowania.
Następnie wszyscy uczestnicy przeszli badania neuroobrazowe, w tym rezonans magnetyczny (MRI), pozwalający na analizę wzorców łączności mózgowej.
Cechy autystyczne w ADHD – wyniki badania
W badaniu uczestniczyło 166 dzieci: 63 z rozpoznaniem ASD oraz 103 z ADHD bez cech spełniających kryteria ASD. Analiza wykazała, iż większe nasilenie objawów autystycznych wiązało się ze zwiększoną łącznością między węzłami sieci czołowo-ciemieniowej a siecią trybu domyślnego. Struktury te odpowiadają za funkcje wykonawcze oraz przetwarzanie informacji społecznych. U dzieci neurotypowych obserwuje się stopniowe osłabienie tej łączności wraz z dojrzewaniem. Sugeruje to, iż u dzieci z nasilonymi cechami autystycznymi proces ten przebiega w odmienny sposób.
Zaobserwowane wzorce łączności pokrywały się z profilami ekspresji genów zaangażowanych w rozwój neuronów, które wcześniej powiązano zarówno z autyzmem, jak i ADHD. Wyniki te wspierają rozwój wielowymiarowych, transdiagnostycznych modeli w psychiatrii, pozwalających wyjaśniać wspólne biologiczne mechanizmy różnych zaburzeń neurorozwojowych.
Badanie potwierdziło, iż nasilenie cech autystycznych wiąże się z charakterystycznymi zmianami w połączeniach mózgowych niezależnie od formalnej diagnozy ASD czy ADHD.
Wyniki opublikowano w czasopiśmie Molecular Psychiatry.
Bibliografia
[1] Simonoff E, Pickles A, Charman T, Chandler S, Loucas T, Baird G. Psychiatric disorders in children with autism spectrum disorders: prevalence, comorbidity, and associated factors in a population-derived sample. J. Am. Acad. Child. Adolesc. Psychiatry. 2008;47:921–9.
[2] Antshel KM, Russo N. Autism spectrum disorders and ADHD: overlapping phenomenology, diagnostic issues, and treatment considerations. Curr. Psychiatry Rep. 2019;21:34.
[3] Rong Y, Yang C-J, Jin Y, Wang Y. Prevalence of attention-deficit/hyperactivity disorder in individuals with autism spectrum disorder: a meta-analysis. Res. Autism Spectr. Disord. 2021;83:101759.
[4] Kern JK, Geier DA, Sykes LK, Geier MR, Deth RC. Are ASD and ADHD a continuum? A comparison of pathophysiological similarities between the disorders. J. Atten. Disord. 2015;19:805–27.
[5] Hollingdale J, Woodhouse E, Young S, Fridman A, Mandy W. Autistic spectrum disorder symptoms in children and adolescents with attention-deficit/hyperactivity disorder: a meta-analytical review. Psychol. Med. 2020;50:2240–53.
[6] Martin J, Hamshere ML, O’Donovan MC, Rutter M, Thapar A. Factor structure of autistic traits in children with ADHD. J. Autism Dev. Disord. 2014;44:204–15.
[7] Grzadzinski R, Di Martino A, Brady E, Mairena MA, O’Neale M, Petkova E, et al. Examining autistic traits in children with ADHD: does the autism spectrum extend to ADHD? J. Autism Dev. Disord. 2011;41:1178–91.
[8] Grzadzinski R, Dick C, Lord C, Bishop S. Parent-reported and clinician-observed autism spectrum disorder (ASD) symptoms in children with attention deficit/hyperactivity disorder (ADHD): implications for practice under DSM-5. Mol. Autism. 2016;7:7.
