Wrzodziejące zapalenie jelita grubego. Leki biologiczne w terapii WZJG
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG) to przewlekła choroba zapalna jelit (IBD), charakteryzująca się biegunką, bólem brzucha i osłabieniem organizmu. Podstawą leczenia są leki biologiczne, które kontrolują stan zapalny i prowadzą do remisji. Skuteczna terapia wymaga regularnego monitorowania, co pozwala dostosować leczenie do pacjenta i ograniczyć skutki uboczne.
Przyczyny choroby
Przyczyny wrzodziejącego zapalenia jelita grubego nie zostały jednoznacznie określone. W przebiegu choroby dochodzi do nadmiernej aktywacji układu odpornościowego, co przejawia się nagromadzeniem komórek immunologicznych w błonie śluzowej przewodu pokarmowego. Dotąd nie udało się zidentyfikować czynnika wywołującego taką reakcję organizmu. Badania nie potwierdziły wpływu substancji chemicznych ani składników pokarmowych na rozwój choroby.
Istnieją jednak pewne czynniki powiązane z rozwojem WZJG. Odkryto geny zwiększające podatność na zachorowanie, a obserwacje kliniczne wskazują na występowanie rodzinne choroby u 6–7% pacjentów. Interesującym odkryciem jest również to, iż osoby po appendektomii (usunięciu wyrostka robaczkowego) przed 20. rokiem życia rzadziej zapadają na tę chorobę.
Zachorowalność w Polsce
Wrzodziejące zapalenie jelita grubego jest chorobą, której częstość występowania w Europie wynosi ok. 10 przypadków na 100 000 mieszkańców rocznie. W Polsce diagnozuje się około 700 nowych zachorowań każdego roku. Choroba ma wyraźny komponent rodzinny – aż 15% krewnych pierwszego stopnia osób chorujących również walczy z tą przypadłością. Szczególnie wysokie ryzyko dotyczy potomstwa (8,9%) i rodzeństwa (8,8%), nieco niższe występuje u rodziców (3,5%). Co istotne, zwiększone ryzyko zachorowania obserwuje się także u krewnych osób cierpiących na chorobę Leśniowskiego-Crohna.
Objawy WZJG
Choroba najczęściej objawia się biegunką i obecnością krwi w stolcu. W przypadkach zaawansowanego zapalenia pacjenci mogą oddawać choćby do 20 wypróżnień dziennie, czemu towarzyszy znaczne osłabienie organizmu i utrata masy ciała. Interesujące jest to, iż objawy mogą się różnić w zależności od lokalizacji zmian chorobowych. Gdy proces zapalny ogranicza się do odbytnicy, paradoksalnie może występować prawidłowy rytm wypróżnień, a choćby zaparcia; wówczas jedynym sygnałem ostrzegawczym jest krwawienie z odbytu.
W cięższych przypadkach choroba manifestuje się dodatkowymi objawami: pacjenci cierpią na odwodnienie, mają przyspieszoną akcję serca, pojawiają się u nich obrzęki, odczuwają silny ból brzucha i mają podwyższoną temperaturę ciała.
Fazy remisji i zaostrzeń WZJG
WZJG charakteryzuje się przewlekłym przebiegiem z naprzemiennymi okresami zaostrzeń i remisji. Ostre rzuty mogą trwać od kilku tygodni do kilku miesięcy, po czym następują okresy całkowitego ustąpienia objawów. O remisji mówimy, gdy pacjent oddaje maksymalnie trzy stolce dziennie bez domieszki krwi, a obraz endoskopowy błony śluzowej jelita jest prawidłowy.
Nawroty choroby mogą być prowokowane przez różne czynniki. Do najczęstszych należą stres, zmiany w sposobie odżywiania, stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz infekcje jelitowe, szczególnie te wywoływane przez Clostridioides difficile i wirusa cytomegalii. Istotnym czynnikiem może być antybiotykoterapia.
Choroba może przebiegać z różnym nasileniem. U większości pacjentów ma charakter łagodny – ogranicza się do biegunki i krwawienia z przewodu pokarmowego. Około 1/3 chorych doświadcza umiarkowanego nasilenia objawów: oddaje 4–5 krwistych stolców dziennie, cierpi na bóle brzucha, ogólne osłabienie i ma podwyższoną temperaturę. Najcięższa postać, dotykająca ok. 20% pacjentów, charakteryzuje się ponad 6 krwistymi stolcami dziennie, znacznym osłabieniem, utratą masy ciała, wysoką gorączką, tachykardią, niskim ciśnieniem krwi, silną bolesnością brzucha, osłabioną perystaltyką, niedokrwistością i niskim poziomem albumin. W tej postaci istnieje ryzyko wystąpienia groźnego powikłania – toksycznego rozdęcia jelita grubego.
Jak diagnozuje się WZJG?
W diagnostyce WZJG prowadzi się różnorodne badania. Podstawą jest badanie kału, w którym poszukuje się leukocytów i wykonuje posiewy bakteriologiczne oraz testy w kierunku C. difficile. W badaniach krwi ocenia się markery stanu zapalnego (CRP, OB), morfologię, poziom płytek krwi, albumin i elektrolitów. U ok. 60% pacjentów można wykryć charakterystyczne autoprzeciwciała pANCA. Ważnym markerem jest też poziom kalprotektyny w kale. Kluczowym badaniem diagnostycznym jest kolonoskopia z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego, uzupełniana w razie potrzeby o RTG jamy brzusznej, tomografię komputerową i USG.
Leczenie wrzodziejącego zapalenia jelita grubego
Leczenie WZJG opiera się na kilku grupach leków. Podstawę stanowią preparaty kwasu 5-aminosalicylowego (mesalazyna, sulfasalazyna), dostępne w formie tabletek, wlewek i czopków. W przypadkach o średnim nasileniu stosuje się glikokortykosteroidy, takie jak prednizon czy budezonid. Nowszą grupę stanowią leki małocząsteczkowe (tofacytynib, filgotynib, upadacytynib, ozanimod, etrasymod), a w przypadkach opornych na standardowe leczenie sięga się po leki immunosupresyjne (azatiopryna, merkaptopuryna, cyklosporyna, takrolimus) oraz biologiczne (infliksymab, adalimumab, golimumab, wedolizumab, ustekinumab, mirikizumab).
Terapia biologiczna jest ukierunkowana na kontrolę procesów immunologicznych i zapalnych w organizmie poprzez działanie różnych grup leków. Główne mechanizmy działania obejmują hamowanie TNF-α, blokowanie adhezji leukocytów, hamowanie aktywności interleukin 12 i 23 oraz hamowanie kinaz janusowych.
Leki biologiczne we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego
Leczenie biologiczne stanowi jedną z metod terapii wrzodziejącego zapalenia jelita grubego. Te specjalistyczne leki regulują procesy układu odpornościowego poprzez modyfikację odpowiedzi immunologicznej i oddziaływanie na konkretne białka odpowiedzialne za stan zapalny, co sprzyja gojeniu się jelita.
Grupa leków biologicznych znajduje zastosowanie nie tylko w WZJG, ale także w chorobie Leśniowskiego-Crohna, łuszczycy i chorobach reumatycznych (RZS, ZZSK). W przypadku WZJG stosuje się je zarówno w leczeniu umiarkowanych i ciężkich rzutów choroby, jak i w terapii podtrzymującej.
Do głównych preparatów należą:
- infliksymab,
- adalimumab,
- golimumab,
- wedolizumab,
- ustekinumab
- oraz mirikizumab.
Mechanizm działania leków biologicznych
Terapia biologiczna jest ukierunkowana na kontrolę procesów immunologicznych i zapalnych w organizmie poprzez działanie różnych grup leków. Główne mechanizmy działania obejmują hamowanie TNF-α (infliksimab, adalimumab), blokowanie adhezji leukocytów (wedolizumab jako inhibitor integryn), hamowanie aktywności interleukin 12 i 23 (ustekinumab poprzez wiązanie białka p40) oraz hamowanie kinaz janusowych (upadacytynib).
Czynnik TNF-α odgrywa kluczową rolę w procesie zapalnym poprzez aktywację limfocytów T i uszkodzenie tkanek. Jego blokowanie okazało się skuteczne w leczeniu chorób zapalnych, w tym choroby Leśniowskiego-Crohna. Inhibitory integryn, takie jak wedolizumab, działają poprzez ograniczenie migracji leukocytów do tkanek objętych stanem zapalnym. Ustekinumab wpływa na odpowiedź immunologiczną poprzez hamowanie interleukin, natomiast upadacytynib, jako inhibitor JAK, modyfikuje przekazywanie sygnałów przez cytokiny i czynniki wzrostu na poziomie komórkowym.
Warto zaznaczyć, iż upadacytynib wyróżnia się formą doustną podania, co zwiększa komfort terapii. Pod względem budowy leki biologiczne dzielą się na humanizowane (-izumab, zawierające 10% białka mysiego) oraz całkowicie ludzkie (-umab).
Badania ACT 1 i ACT 2 potwierdziły skuteczność infiliksymabu w indukcji i podtrzymaniu remisji u pacjentów z umiarkowanym i ciężkim WZJG. Odpowiedź na leczenie definiowano jako poprawę w skali Mayo o co najmniej 3 punkty i zmniejszenie krwawienia. W obu badaniach infliksymab znacząco przewyższał placebo: w 8. tygodniu terapii odpowiedź osiągnęło 69% i 61% pacjentów przy dawkach 10 i 5 mg/kg (ACT 1) oraz 69% i 64% (ACT 2) w porównaniu z ok. 30% w grupie placebo. W 30. tygodniu utrzymywała się wyższa skuteczność leku w porównaniu z placebo.
![Ewakuacja Zespołu Szkół Zawodowych we Wrześni [AKTUALIZACJA]](https://radiopoznan.fm/kdCmsAssets/render/id/292657/file_name/469501301_951434813701964_9115857125926264627_n.jpg)
