Koenzym Q10 to składnik, który zyskał popularność głównie dzięki kosmetykom. W drogeriach znajdziesz kremy, sera, maseczki czy ampułki, w których składach króluje właśnie koenzym Q10. Jednak adekwatności tego związku nie wpływają jedynie na cerę. Można wręcz stwierdzić, iż mocno wykraczają poza tę kwestię.
Koenzym Q10 to związek o dużym znaczeniu dla zdrowia całego organizmu. Działa nie tylko na powierzchni skóry, ale także wspiera pracę najważniejszych narządów. W kosmetykach wykorzystuje się jego adekwatności antyoksydacyjne, a w medycynie stosuje się go w leczeniu chorób przewlekłych. Jak dokładnie działa i czy warto go suplementować?
Koenzym Q10 — czym jest?
Koenzym Q10 to związek chemiczny, który naturalnie występuje w organizmie, głównie w mitochondriach — małych organellach komórkowych, które są „fabrykami energii”.
Do najważniejszych zadań koenzymu Q10 należy udział w produkcji ATP — czyli podstawowego nośnika energii potrzebnej do pracy narządów.
Koenzym Q10 jest rozpuszczalny w tłuszczach, co wiąże się z tym, iż najlepiej wchłania się w połączeniu z jedzeniem zawierającym tłuszcz (w tym przypadku mowa oczywiście o przyjmowaniu suplementów diety, a nie o aplikowaniu kosmetyków, które zawierają go w składzie).
Koenzym Q10 występuje w dwóch formach: ubichinon (utleniona forma) i ubichinol (zredukowana forma). Ubichinol to aktywna postać, która bezpośrednio uczestniczy w procesach energetycznych komórek organizmu. Organizm potrafi przekształcać ubichinon w ubichinol, jednak z wiekiem zdolność ta maleje.
Rola koenzymu Q10 w organizmie
Działanie koenzymu Q10 jest ważne dla procesów związanych z produkcją energii. Najwięcej tego związku znajdziemy w komórkach narządów, które cechują się wysokim zapotrzebowaniem energetycznym — mowa tutaj o mięśniu sercowym, wątrobie czy nerkach. To właśnie komórki tych tkanek mają najwięcej mitochondriów — czyli miejsc, w których koenzym Q10 jest najbardziej potrzebny. Energia jest przecież niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu.
Ilość tych „fabryk energii” (mitochondriów) w pojedynczych komórkach jest powiązana z adekwatnościami koenzymu Q10. Nie bez powodu zaczęto przyglądać się z bliska roli tego związku w kontekście poprawy płodności. To nie przypadek — w jednym oocycie (komórce, która daje początek komórce jajowej) znajduje się choćby 200 000 mitochondriów. W komórkach nerek ich liczba oscyluje w okolicach 1000, a w komórkach wątroby 1000-2500.
Koenzym Q10 bierze udział w przenoszeniu elektronów w mitochondriach, co umożliwia wytwarzanie ATP — czyli „paliwa” dla komórek.
Z innych właściwości koenzymu Q10 wyróżnia się także jego silne działanie antyoksydacyjne (przeciwutleniające), które chroni komórki przed uszkodzeniami spowodowanymi stresem oksydacyjnym. Oznacza to, iż pomaga neutralizować wolne rodniki i w ten sposób zabezpiecza DNA i inne struktury komórkowe przed uszkodzeniem.
W ten sposób koenzym Q10 wykazuje korzystne działanie na serce i cały układ krążenia, zapobiega miażdżycy, a także może zmniejszać objawy chorób przewlekłych — cukrzycy czy nadciśnienia tętniczego.
Zastosowanie koenzymu Q10 w medycynie i kosmetyce
Koenzym Q10 jest szeroko stosowany zarówno w medycynie, jak i w kosmetologii. Jego znaczenie wynika z adekwatności, które wpływają na funkcjonowanie organizmu, a także wygląd i kondycję skóry.
W medycynie koncentruje się głównie na wsparciu pracy serca, poprawie wydolności fizycznej i ochronie komórek przed stresem oksydacyjnym. Natomiast w kosmetyce jego działanie wiąże się z ochroną skóry przed procesami starzenia oraz regeneracją naskórka.
Na co działa koenzym Q10? Jest szczególnie ceniony za swoje umiejętności wspierania procesów energetycznych w komórkach. Regularne przyjmowanie preparatów z koenzymem Q10 może poprawić wydolność fizyczną (co udowodniono w badaniach na pacjentach kardiologicznych). Związek ten poprawia pracę mięśnia sercowego, korzystnie wpływa na stabilizację ciśnienia krwi oraz zmniejsza ryzyko zaostrzeń choroby niedokrwiennej serca. Działa ochronnie na mitochondria i zapobiega uszkodzeniom spowodowanym przez wolne rodniki.
Osoby z cukrzycą także mogą skorzystać z suplementacji koenzymem Q10. Badania sugerują, iż może on poprawiać wrażliwość komórek na insulinę i pozytywnie wpływać na poziom glukozy we krwi. Dzięki jego działaniu antyoksydacyjnemu i poprawie metabolizmu energetycznego koenzym Q10 wspiera prawidłowe funkcjonowanie organizmu w przewlekłych stanach zapalnych towarzyszących tej chorobie.
W kosmetykach koenzym Q10 działa głównie jako silny antyoksydant, który chroni skórę przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Wolne rodniki to cząsteczki powstające w wyniku działania promieniowania UV, zanieczyszczeń powietrza oraz naturalnych procesów metabolicznych. Mogą prowadzić do przedwczesnego starzenia się skóry w postaci pojawiających się zmarszczek, utraty elastyczności czy przebarwień.
Przyczyny niedoboru koenzymu Q10
Koenzym Q10 jest naturalnie wytwarzany w organizmie, jednak jego poziom z wiekiem spada. Do pewnego wieku jesteśmy w stanie efektywnie produkować i przekształcać ubichinon w jego aktywną formę — ubichinol. Jednak u seniorów ta zdolność znacząco maleje.
Niedobór koenzymu Q10 może być spowodowany kilkoma czynnikami. Najczęściej wiąże się to właśnie z naturalnym procesem starzenia. Osoby starsze często skarżą się na spadek wydolności fizycznej, spadek odporności, osłabienie oraz pogorszenie stanu skóry — wszystkie te objawy mogą być związane z niewystarczającą ilością koenzymu Q10.
Dodatkowo ryzyko wymienionych wcześniej skutków ubocznych może być większe w przypadku stosowania diety, która ogranicza spożycie pewnych produktów. Chociaż organizm sam potrafi syntetyzować koenzym Q10, to można wyszczególnić kilka jego najlepszych źródeł. W takim razie gdzie występuje koenzym Q10? Największe ilości można znaleźć w tłustych rybach, mięsie wołowym, drobiu oraz w orzechach.
Innym bardzo istotnym czynnikiem, który może wpływać na niedobory koenzymu Q10 jest stosowanie leków na obniżenie poziomu cholesterolu we krwi — zwłaszcza statyn, które hamują syntezę koenzymu Q10 w wątrobie.
Jak wybrać odpowiedni preparat z koenzymem Q10?
Jak wybrać najlepszy suplement diety? To zależy od postaci preparatu oraz jego jakości. Najlepiej przyswajalny koenzym Q10 to ubichinol — forma bezpośrednio wykorzystywana przez komórki. Dobrym wyborem będzie także koenzym Q10 w postaci ubichinonu, obecny na przykład w produkcie BICAPS coenzyme Q10 marki formeds, ponieważ organizm potrafi przekształcić go w ubichinol. Badania potwierdzają skuteczność suplementacji preparatem także w formie ubichinonu.
Na rynku dostępne są preparaty w postaci kapsułek, tabletek do ssania, czy preparatów w płynie. Wybór odpowiedniej postaci zależy od indywidualnych preferencji. Osoby, które mają trudności z połykaniem, mogą rozważyć preparaty zawierające koenzym Q10 w formie płynnej lub kropli.
Aby poprawić biodostępność dawki suplementu, warto przyjmować ją zgodnie z zaleceniami producenta, najlepiej z posiłkiem, w którym obecne są zdrowe tłuszcze (pochodzące z produktów roślinnych lub tłustych ryb morskich).
Kiedy nie stosować koenzymu Q10 – przeciwwskazania
Przeciwwskazania do stosowania koenzymu Q10 występują rzadko, jednak faktycznie istnieją.
- Osoby przyjmujące leki na krzepliwość krwi lub nadciśnienie powinny skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem suplementacji.
- Koenzym Q10 może wpływać na działanie niektórych substancji czynnych, zwłaszcza tych stosowanych w leczeniu chorób serca.
- Koenzym Q10 dla dzieci również nie będzie zalecany bez wcześniejszej konsultacji z pediatrą.
- Podobnie w przypadku kobiet w ciąży — jakakolwiek suplementacja również powinna być prowadzona tylko pod kontrolą lekarza. Badania na temat wpływu koenzymu Q10 na zdrowie płodu są ograniczone, dlatego nie jest to składnik, który można stosować bez wcześniejszej oceny stanu zdrowia przez specjalistę.
Jak suplementować koenzym Q10 — dawkowanie i zalecenia
Zacznij od wyboru dobrej jakości suplementu diety. jeżeli sięgniesz po produkty sprawdzonego producenta, warto trzymać się jego zaleceń. Najlepsze marki opierają zasady suplementacji na badaniach naukowych i potwierdzonych efektach.
Kiedy najlepiej stosować koenzym Q10 — rano czy wieczorem?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to kiedy najlepiej stosować koenzym Q10. Zaleca się przyjmowanie go w trakcie posiłków, aby poprawić jego przyswajalność. Ważniejsza w tej kwestii jest regularność. O suplementacji należy pamiętać codziennie.
Zalecane dzienne dawkowanie koenzymu Q10
Dawka koenzymu Q10 zależy od stanu zdrowia, indywidualnych potrzeb i efektu, na jaki ukierunkowana jest suplementacja. Najczęściej zalecane dawka to 100 mg — wykazuje największą skuteczność i w przypadku zdrowych osób nie wiąże się z ryzykiem nadmiaru koenzymu Q10.
Jak długo stosować koenzym Q10?
Suplementacja koenzymu Q10 powinna trwać przynajmniej kilka tygodni. Tylko wtedy jesteśmy w stanie zaobserwować jej efekty. W przypadku osób starszych lub tych zmagających się z chorobami serca, suplementacja może być długoterminowa, jednak zaleca się okresowe konsultacje z lekarzem, aby dostosować dawkę do bieżących potrzeb organizmu.
Bibliografia
- Gąsior, Ł., Daszkiewicz, R., Ogórek, M., & Polański, Z. (2017). Funkcja mitochondriów w utrzymaniu płodności żeńskiej. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 71.
- Suliga, K., & Grzelak, T. (2023). Znaczenie zredukowanej formy koenzymu Q 10 u osób starszych—część 1. Wybrane funkcje biologiczne i niedobory w organizmie. In Forum Zaburzen Metabolicznych (Vol. 14, No. 2).
- Marwicka J, Zięba A. (2021). Antioxidants as a defence against reactive oxygen species. Aesth Cosmetol Med., 10(6) s. 271-276.
- Gałka, U., & Ogonowski, J. (2010). Koenzym Q-powstawanie, adekwatności i zastosowanie w preparatach kosmetycznych. LAB Laboratoria, Aparatura, Badania, 15(5), 14-21.
- Janicki, B., & Buziała, M. (2012). Rola koenzymu Q. Med. Weter, 68(4), 214.
- Kostrzewska, P., Mandera, A., Nagi, K., Pawlikowska, A., & Szuster, E. (2022). Koenzym Q 10–przegląd literatury dotyczącej suplementacji w chorobach przewlekłych oraz procesie anti-aging. Pediatria i Medycyna Rodzinna (Paediatrics & Family Medicine), 18(2).
- Dominiak, K., & Jarmuszkiewicz, W. (2019). Różne oblicza mitochondrialnego koenzymu Q. Postępy Biochemii, 65(4), 271-277.
- Filipiak, K. J. (2015). Koenzym Q10 w niewydolności serca—W oczekiwaniu na nowe wytyczne dotyczące leczenia niewydolności serca. Kardiologia Polska (Polish Heart Journal), 73(III), 36-37.
