Niedobór i nadmiar jodu
Gdy pada pytanie o to, czego potrzebuje tarczyca, by prawidłowo funkcjonować, najczęściej odpowiadamy: jodu. A gdy pada pytanie o to, co jej szkodzi, mówimy: niedobór jodu.
Produkcja hormonów tarczycy - tyroksyny i trijodotyroniny - zachodzi wyłącznie w jego obecności. Jod może być dostarczany z dietą, jak również absorbowany z powietrza przez skórę i układ oddechowy. Jednak zapomina się, iż nie tylko niedobór, ale i nadmiar jodu może wpływać na pogorszenie funkcjonowania tarczycy.
Najważniejszymi skutkami niedoboru jodu są wole i niedoczynność tarczycy. Niedobór jodu zalicza się również do czynników mających wpływ na powstawanie raka tarczycy. W przypadku dużego nadmiaru jodu (może prowadzić do tego np. spożycie jodu z dietą oraz stosowanie suplementów) może dojść do zahamowania funkcjonowania tarczycy i nadczynności gruczołu. Nadmiar jodu może również niekiedy zmniejszyć produkcję hormonów tarczycy, powodując niedoczynność.Reklama
Niedobór i nadmiar selenu
Także selen jest istotny dla adekwatnej pracy tarczycy. To pierwiastek niezbędny do prawidłowej syntezy, aktywacji i metabolizmu hormonów tarczycy. Wykazano, iż niedobór selenu zwiększa istotnie zachorowalność na choroby tarczycy, takie jak autoimmunologiczne zapalenie i niedoczynność gruczołu tarczowego oraz wole obojętne. Nadmiar selenu natomiast może powodować zaburzenia syntezy hormonów tarczycy i zwiększać ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.
Otyłość
Otyłość w Polsce dotyczy 9 mln dorosłych, na całym świecie - ponad 800 mln. Związek między nią a chorobami tarczycy, z racji zwiększenia częstości występowania obu, jest od kilku lat przedmiotem wielu badań. Wykazano m.in., iż choćby niewielkie zmiany w funkcji tarczycy wiążą się z dużymi zmianami masy ciała (co widać np. w przypadku niedoczynności tarczycy - często pierwszym zauważalnym sygnałem jest przyrost masy ciała). Ale działa to też w drugą stronę. Podkreśla się, iż choroba otyłościowa jest czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób autoimmunologicznych tarczycy. Badacze tłumaczą, iż związane jest to z zaburzeniem w stężeniach adipokin (to aktywne biologiczne substancje produkowane wyłącznie przez komórki tłuszczowe, które łączą w sobie funkcje hormonów i cytokin) i promowaniem przewlekłego stanu zapalnego o niskiej intensywności.
Otyłość jest też wymieniana jako czynnik ryzyka raka tarczycy.
Palenie tytoniu
Palenie tytoniu jest czynnikiem odgrywającym główną rolę w wielu stanach patologicznych. To istotny czynnik ryzyka rozwoju blisko kilkunastu typów nowotworów o różnej lokalizacji, poza tym wielu przewlekłych chorób płuc. Wiele badań wykazało również, iż palenie wywiera też znaczący wpływ na tarczycę - i to zarówno palenie czynne, jak i palenie bierne.
Palenie tytoniu m.in. prowadzi do obniżenia stężenia TSH i może powodować wzrost stężenia wolnych hormonów tarczycy. Odgrywa istotną rolę w procesach autoimmunologicznych związanych z gruczołem tarczowym. Wskazuje się, iż zwiększa ok. dwukrotnie ryzyko nadczynności tarczycy i ok. 7-8-krotnie ryzyko jawnej orbitopatii w przebiegu choroby Gravesa i Basedowa. W przypadku chorób autoimmunologicznych tarczycy palenie niemalże niweczy efekty leczenia. Wykazano też, iż istnieje związek miedzy paleniem a rozwojem guzków tarczycy.
Podkreśla się konieczność dalszych badań nad wpływem palenia na stan gruczołu tarczowego.
Zanieczyszczenie powietrza
Zanieczyszczenie powietrza należy do największych zagrożeń środowiskowych dla zdrowia. Wiadomo, iż zanieczyszczenie powietrza pyłami i gazami przemysłowymi szkodzi układowi krążenia - zwiększa ryzyko rozwoju miażdżycy naczyń i choroby wieńcowej, powoduje wzrost liczby zawałów i udarów, przyczynia się do występowania chorób układu oddechowego - m.in. upośledza funkcję płuc i zwiększa ryzyko zachorowania na POChP, ma związek z częstszym występowaniem nowotworów - nie tylko raka płuca, ale też raka jelita grubego, prostaty czy raka piersi, wpływa też na inne narządy i układy. Ostatnie badania łączą zanieczyszczenia powietrza także ze zdrowiem tarczycy.
Badacze wskazują, iż niektóre związki chemiczne, które mogą znajdować się w powietrzu, zaburzają gospodarkę hormonalną, zakłócając zdolność tarczycy do produkcji hormonów - blokują m.in. wchłanianie jodu, czyli składnika niezbędnego do wytwarzania tyroksyny i trijodotyroniny.
Ekspozycja na zanieczyszczenie powietrza może prowadzić także do produkcji nadmiarowych reaktywnych form tlenu i wywoływać stres oksydacyjny. Długotrwały lub nasilony stres oksydacyjny może prowadzić do powstawania trwałych zmian w strukturze DNA, lipidów i białek, do stanu zapalnego w organizmie i uszkodzenia komórek tarczycy.
Długotrwałe narażenie na zanieczyszczenie powietrza może zwiększać ryzyko chorób autoimmunologicznych. Do autoimmunologicznych chorób tarczycy zalicza się chorobę Hashimoto i chorobę Gravesa-Basedowa. Co więcej, długotrwałe narażenie na zanieczyszczenie powietrza wiązane jest ze zwiększonym ryzykiem raka tarczycy.
Inne przyczyny chorób tarczycy
Inne czynniki, które wpływają na rozwój chorób tarczycy, to:
stres,uwarunkowania genetyczne,niektóre terapie, w tym radioterapia (promieniowanie jonizujące) w okolicy szyi, głowy, piersi,przyjmowanie niektórych leków,uszkodzenie tarczycy (mechaniczne lub w wyniku zabiegu),długotrwałe narażenie na działanie szkodliwych substancji chemicznych.
Źródła:
Rola selenu w organizmie człowieka, Maciej Ratajczak, Małgorzata Gietka-Czernel, Postępy Nauk Medycznych 2016; XXIX(12): 929-933.
The influence of selenium on thyroid gland, Aneta Szafraniec-Porada, Dominik Porada, Michał Konopelko, Daria Przybylska, Małgorzata Pucułek, Journal of Education, Health and Sport. 2018;8(9):1501-1508.
Zmiany hormonalne w przebiegu choroby otyłościowej, Marcin Maciej Dereziński, Mateusz Mendowski, Krzysztof Przeorski, Patrycja Zuziak, Katarzyna Kliniec, Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2023, Tom 26, Nr 1-2, 20-25.
https://continentalhospitals.com/blog/the-link-between-air-pollution-and-thyroid-health/.
https://journals.viamedica.pl/endokrynologia_polska/article/view/EP.2014.0008/32242.
https://www.mp.pl/pacjent/endokrynologia/choroby/294796,choroba-gravesa-i-basedowa-przyczyny-objawy-dieta-i-leczenie.
CZYTAJ TAKŻE:
Pięć błędów żywieniowych przy niedoczynności tarczycy i hashimoto
Czy TSH można wykonywać tylko rano na czczo? Czy dzień cyklu ma znaczenie?
Witamina D wpływa na tarczycę. Tabletki bierz w dobrej kolejności
