Uromodulina – czuły marker wczesnej diagnozy
Przewlekła choroba nerek (PChN) to postępujące pogarszanie się funkcji nerek, które może prowadzić do ich całkowitej niewydolności. Jest jedną z najgroźniejszych chorób przewlekłych, która w Polsce dotyka ponad 4,5 miliona osób. PChN skraca życie średnio o 30%, a szacuje się, iż do 2040 roku będzie trzecim w kolejności niezakaźnym „zabójcą” po chorobach układu krążenia i nowotworach.
Przewlekła choroba nerek – „cichy zabójca”
PChN rozwija się zwykle „po cichu” przez wiele lat, często towarzysząc innym chorobom, takim jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość czy choroby autoimmunologiczne. Wielu pacjentów z PChN zbyt późno dowiaduje się o swoim schorzeniu. Stopniowy, zwykle powolny postęp choroby sprawia, iż pacjent przez długi czas nie odczuwa żadnych objawów, opóźniając tym samym diagnostykę i wprowadzenie odpowiedniego leczenia.
Do dolegliwości, które pojawiają się przy PChN, zalicza się:
- przewlekłe zmęczenie i osłabienie,
- zmniejszony apetyt,
- białkomocz,
- krwiomocz,
- wysokie ciśnienie krwi,
- zwiększone oddawanie moczu, również w nocy,
- zwiększoną senność,
- utratę masy ciała.
W zaawansowanych stadiach choroby, ze względu na upośledzenie czynności nerek, mogą pojawiać się obrzęki (najczęściej twarzy, dłoni oraz nóg), a także ziemista, blada skóra, na której łatwo tworzą się siniaki. Może również dojść do pogorszenia funkcji serca, a niewystarczająca produkcja erytropoetyny, hormonu wydzielanego przez nerki, odpowiedzialnego za produkcję erytrocytów, może prowadzić do niedokrwistości. Jednym z powikłań PChN jest kwasica, będąca skutkiem nagromadzenia w organizmie toksyn, które nie są usuwane przez nerki.
Dlatego tak ważna jest świadomość społeczna na temat PChN, umiejętność szybkiego rozpoznawania jej objawów oraz natychmiastowe działanie. Wykrycie choroby w jej wczesnym stadium pozwala na wprowadzenie odpowiedniej terapii, która opóźnia postęp choroby i jest szansą na wydłużenie życia pacjentów.
Jak diagnozuje się przewlekłą chorobę nerek?
PChN ma charakter postępujący, co oznacza, iż stopniowo prowadzi do coraz większych uszkodzeń nerek. Choroba została podzielona na pięć stadiów, a czynność nerek jest najczęściej oceniana dzięki współczynnika filtracji kłębuszkowej (ang. glomerular filtration rate, GFR).
Wartość GFR można oszacować na podstawie klirensu specyficznych markerów, takich jak np. kreatynina. Obniżenie GFR świadczy o pogorszeniu funkcji nerek, jednak poziom kreatyniny w surowicy nie wzrasta, dopóki GFR nie jest wyraźnie obniżony, co sprawia, że kreatynina nie jest czułym wskaźnikiem wczesnej niewydolności nerek. W związku z tym trwały poszukiwania bardziej czułych markerów wczesnej diagnozy, które pozwolą na wykrycie uszkodzenia nerek już w początkowej fazie, kiedy możliwe pozostało zatrzymanie postępu choroby.
Uromodulina jako marker wczesnej diagnozy
Uromodulina to glikoproteina produkowana wyłącznie przez komórki nabłonkowe nerek w pętli Henlego i wydzielana do moczu, gdzie stanowi ilościowo najważniejsze białko. Niewielka ilość uromoduliny jest uwalniana również do tkanki śródmiąższowej, skąd przedostaje się do krwioobiegu. Jako białko Tamma-Horsfalla znana jest już od lat 50. XX wieku, jednak dopiero odkrycie mutacji w kodującym ją genie UMOD, które są związane z licznymi autosomalnie dominującymi chorobami nerek, zwróciło na nią większą uwagę. Od tego czasu uromodulina uznawana jest za nowy biomarker zdrowia nerek. Uromodulina pełni wiele funkcji, m.in. odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi wodno-elektrolitowej oraz prawdopodobnie pomaga zapobiegać tworzeniu się kamieni nerkowych i infekcjom dróg moczowych.
Dokładne określenie poziomu uromoduliny w moczu jest utrudnione z powodu możliwości polimeryzacji białka w zależności od warunków fizjologicznych. Ponieważ zjawisko to nie zachodzi w surowicy, stężenie uromoduliny we krwi stanowi bardziej adekwatny marker diagnostyczny pogarszania się funkcji nerek.
Stężenie uromoduliny we krwi zmniejsza się wraz z postępującym upośledzeniem czynności nerek i jest znacznie zredukowane już w początkowym stadium niewydolności tych narządów. Wykazano, iż pomiar stężenia uromoduliny pozwala odróżnić pacjentów w pierwszym stadium PChN od osób zdrowych, czego nie umożliwiają inne markery funkcji nerek, takie jak kreatynina czy cystatyna C. Ponadto na stężenie uromoduliny nie mają wpływu czynniki pozanerkowe, takie jak waga, stan odżywienia czy masa mięśniowa.
Uromodulina może być stosowana jako czuły marker uszkodzenia nerek w kontekście wielu chorób, takich jak przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze oraz choroby autoimmunologiczne, np. toczeń rumieniowaty układowy. Badanie stężenia uromoduliny w surowicy może być szczególnie przydatne do monitorowania funkcji nerek we wczesnych stadiach niewydolności, gdy tradycyjne markery mogą nie wykazywać jeszcze żadnych zmian.
W ofercie EUROIMMUN znajduje się test ELISA Uromodulina (EQ 6821-9601) służący do ilościowego oznaczania stężenia uromoduliny w surowicy.
Piśmiennictwo
- https://www.euroimmunblog.com/uromodulin-an-important-biomarker-in-nephrology/ [dostęp: 25.08.2024].
- https://www.euroimmun.pl/uromodulina-uzupelnienie-tradycyjnych-wskaznikow-nerkowych/ [dostęp: 25.08.2024].
- Kipp A. et al., What Does Uromodulin Do?, “American Society of Nephrology” 2021; 16: 150–153.
- Lhotta K., Uromodulin and Chronic Kidney Disease, “Kidney Blood Press Res” 2010; 33: 393–398.
- https://www.euroimmun.pl/uromodulina-renesans-znanego-biomarkera/ [dostęp: 25.08.2024].
- https://www.rynekzdrowia.pl/Farmacja/Przewlekla-choroba-nerek-zabiera-choremu-od-30-do-80-proc-oczekiwanej-dalszej-dlugosci-zycia,249331,6.html [dostęp: 25.08.2024].
Izabella Podsiadły
Specjalista ds. Informacji Naukowej, Junior Product Manager ds. Diagnostyki Gruźlicy
451 052 241
