Wstyd jest jednym z najsilniejszych czynników powstrzymujących pacjentów przed podjęciem leczenia dentystycznego. Naukowcy z Uniwersytetu w Exeter i Uniwersytetu w Kopenhadze opisują to zjawisko jako „błędne koło emocjonalne” – mechanizm, w którym zażenowanie stanem jamy ustnej prowadzi do unikania wizyt u dentysty, a to z kolei nasila problemy zdrowotne, w tym psychiczne.
Wyniki badania opublikowano pod koniec września w czasopiśmie naukowym „Community Dentistry and Oral Epidemiology”.
Większa obawa przed zawstydzeniem niż leczeniem
Autorzy badania wskazują, iż u wielu osób z lękiem dentystycznym silniejsze obawy budzi konieczność ujawnienia stanu własnego uzębienia niż samo zabieg. Źródłem wstydu mogą być zarówno problemy zdrowotne – próchnica, stany zapalne, braki zębowe – jak i aspekty estetyczne, takie jak wady zgryzu, przebarwienia czy uszkodzenia szkliwa.
Badanie naukowców z Uniwersytetu w Exeter i Uniwersytetu w Kopenhadze wykazało, iż zawstydzenie jest zarówno skutkiem, jak i przyczyną zaniedbań w zakresie higieny i leczenia jamy ustnej. Im bardziej pacjent się wstydzi, tym bardziej unika kontaktu z lekarzem, co prowadzi do dalszego pogorszenia stanu zdrowia i pogłębiania emocjonalnego dyskomfortu. Szczególnie narażone na ten mechanizm są osoby z grup społecznie marginalizowanych, u których wstyd często towarzyszy nierównościom społecznym, ekonomicznym czy systemowym.
Wstyd uderza w zdrowie nie tylko jamy ustnej
Dr Luna Dolezal, profesor nadzwyczajna filozofii i humanistyki medycznej na Uniwersytecie w Exeter, wyjaśniła: – Ponieważ zęby są bardzo widoczne i stanowią najważniejszy element wyglądu oraz samopoczucia, wstyd z powodu ich stanu wpływa na samoocenę, relacje społeczne, możliwości zawodowe, a także na dostęp do opieki i usług społecznych. To zjawisko oddziałuje nie tylko na zdrowie jamy ustnej, ale na całokształt jakości życia.
Naukowcy zwrócili uwagę, iż pracownicy służby zdrowia mogą – świadomie lub nieświadomie – wywoływać lub nasilać poczucie zawstydzenia u pacjentów. Czasem bywa ono traktowane jako metoda „motywacji” pacjenta do lepszego dbania o higienę jamy ustnej, jednak może to być nieskuteczne, a choćby ryzykowne – ponieważ nierzadko prowadzi do utraty zaufania i dalszego unikania kontaktu z gabinetem.
„Kompetencje w zakresie wstydu” elementem edukacji przyszłych dentystów
Jako jedno z rozwiązań autorzy proponują włączenie do programu kształcenia dentystów modułów z zakresu tzw. „kompetencji wstydu” (shame competence training). Szkolenia te mają pomóc przyszłym lekarzom rozpoznawać emocjonalne sygnały pacjentów i reagować w sposób empatyczny i nieoceniający. Zdaniem badaczy, profilaktyka wstydu w stomatologii mogłaby znacząco poprawić regularność wizyt, ograniczyć pogłębianie chorób jamy ustnej i w konsekwencji wpłynąć pozytywnie na zdrowie ogólne pacjentów – w tym na przebieg chorób przewlekłych i długość życia.
– Kluczowe znaczenie ma budowanie nieoceniającego, bezpiecznego środowiska, w którym pacjenci czują zaufanie i mają poczucie sprawczości, co pozwala mi priorytetowo traktować swoje zdrowie jamy ustnej – podsumowali autorzy artykułu pt. „Dental Shame: A Call for Understanding and Addressing the Role of Shame in Oral Health”.
Źródła: https://dentistry.co.uk/
https://onlinelibrary.wiley.com/
