Choć wszystkie respiratory należą do jednej kategorii urządzeń, sposób ich działania może się znacznie różnić. To, jak dokładnie wspomagają oddech, zależy od ich ustawień. Wprawdzie doborem parametrów zajmują się lekarze, ale hasła takie jak „wentylacja kontrolowana objętością”, „PEEP” czy „CPAP” spotkać można, choćby jeżeli medykiem się nie jest. Poświęćmy więc chwilę, aby zrozumieć na bardzo podstawowym poziomie, czym są wybrane tryby i strategie wspomagania oddechu z pomocą respiratora.
Wentylacja kontrolowaną ciśnieniem vs. objętością
Na początku zaczniemy sobie od podstawowego rozróżnienia, czyli od tego, jakim głównym parametrem steruje respirator. W wentylacji kontrolowanej ciśnieniem respirator wdmuchuje powietrze do płuc, aż ciśnienie w drogach oddechowych osiągnie ustawioną maksymalną wartość (ciśnienie szczytowe). Ciśnienie maksymalne jest też ustawione dla wydechu. Sama objętość oddechowa w czasie kolejnych oddechów może być różna. W przypadku wentylacji kontrolowanej objętością jest na odwrót. Urządzenie dostarcza ściśle określoną objętość powietrza w każdym oddechu, za to ciśnienie wytwarzane przez respirator może się zmieniać.
Oddech wymuszany, a może wspomagany?
Omówiliśmy już pierwszy podział, teraz spójrzmy na to, jak respirator współpracuje z oddechem pacjenta. W wentylacji wymuszonej (CMV, Controlled Mechanical Ventilation) respirator całkowicie przejmuje kontrolę nad oddechem, wykonując każdą jego fazę. Może to sprawiać trudność, gdy osoba oddycha częściowo samodzielnie i doprowadzić do braku synchronizacji respiratora z chorym (tzw. kłótnia z respiratorem). Tryb ten bywa jednak przydatny w niektórych sytuacjach, np. w zaawansowanej niewydolności oddechowej z brakiem spontanicznej aktywności oddechowej.
W wentylacji wspomaganej (ACV, Assist Control Ventilation) respirator wspiera każdy oddech pacjenta odpowiednią objętością lub ciśnieniem, a w razie jego braku – wykonuje go za niego. Synchronizowana przerywana wentylacja obowiązkowa (SIMV, Synchronized Intermittent Mandatory Ventilation) działa jeszcze inaczej. Respirator dostarcza z góry określoną liczbę oddechów obowiązkowych, synchronizując je z wysiłkiem oddechowym pacjenta. Między oddechami obowiązkowymi pacjent może oddychać spontanicznie bez wspomagania lub z minimalnym wsparciem.
CPAP, a może PEEP?
Nazwy trybów respiratora bywają złożone, ale wyjaśnimy je po kolei. CPAP to skrót od Continuous Positive Airway Pressure, czyli stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych. Dotyczy to wentylacji nieinwazyjnej. W tym trybie respirator nieprzerwanie dostarcza powietrze pod stałym ciśnieniem, wspierając oddychanie niezależnie od rytmu wdechów i wydechów osoby. Dzięki temu drogi oddechowe pozostają otwarte, co ułatwia oddychanie (np. w przebiegu bezdechu sennego). PEEP (Positive End Expiratory Pressure) oznacza dodatnie ciśnienie końcowo-wydechowe. To parametr, za pomocą którego respirator zostawia w płucach trochę powietrza po każdym wydechu, żeby pęcherzyki płucne się nie zapadały. Tak właśnie dzieje się u osób swobodnie oddychających i dzięki temu łatwiej jest wciągnąć powietrze przy następnym wdechu.
Czym więc różni się CPAP od PEEP? CPAP to tryb pracy respiratora, który zapewnia takie samo ciśnienie dodatnie podczas wdechu i wydechu. W przeciwieństwie do niego PEEP wykorzystuje dodatnie ciśnienie tylko podczas wydechu. Ponadto PEEP to rodzaj ustawienia respiratora, który dodaje się do różnych wcześniej wymienianych trybów.
Tryby i strategie pracy respiratora – jak się w tym odnaleźć?
To, co omówiliśmy, stanowi zaledwie wierzchołek góry lodowej. Istnieje znacznie więcej trybów i strategii pracy respiratora. Dodatkowo czasami nazewnictwo bywa mylące, bo producenci różnie określają podobne funkcje. Najważniejsze jednak, aby zapamiętać jedno: każdy respirator można dostosować w zależności od potrzeb pacjenta. Po to właśnie powstają te wszystkie tryby i dodatkowe opcje urządzenia. Pozwalają one uwzględnić w leczeniu niewydolności oddechowej sposób prowadzenia wentylacji (inwazyjny lub nieinwazyjny), rodzaj choroby, czas terapii, a także odczucia chorego. Dzięki temu leczenie jest bezpieczne i skuteczne, a pacjent – zadowolony z terapii.
Wykaz źródeł
- Hickey SM, Sankari A, Giwa AO. Mechanical Ventilation. [Updated 2024 Mar 30]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539742/
- Lazoff SA, Bird K. Synchronized Intermittent Mandatory Ventilation. [Updated 2023 Jul 3]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549846/
- Pinto VL, Sankari A, Sharma S. Continuous Positive Airway Pressure. [Updated 2025 Jul 7]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK482178/
- mp.pl: Intensywna terapia. Podstawy wentylacji mechanicznej chorych na COVID-19 dla nieanestezjologów https://www.mp.pl/covid19/intensywnaterapia/mv/232256,podstawy-wentylacji-mechanicznej-chorych-nacovid-19-dla-nieanestezjologow [dostęp: 17.10.2025]
