Test plam atramentowych Rorschacha

Zdjęcie: Lekarze. Zdrowie i Medycyna

Nazwa zwyczajowa: Test osobowości Rorschacha, Test Rorschacha

Uwaga!

Przykład podany poniżej w opisie testu nie jest z niego bezpośrednio zaczerpnięty, ujmuje natomiast intencje twórcy testu i zasady badania.

TEORETYCZNE I TECHNICZNE PODSTAWY BADANIA

Główne założenia, na których oparł się H. Rorschach, konstruując swoją, metodę pochodzą z psychoanalitycznej teorii osobowości. Autor zakłada, iż bodźce oddziaływujące na osobę są przez nią organizowane zależnie od posiadanych specyficznych potrzeb, motywacji, wewnętrznych konfliktów, posiadanych sposobów spostrzegania. Spostrzegający organizuje więc świat zewnętrzny tak, by wyrazić i zaspokoić swoje potrzeby, rozwiązać stany napięcia. Na sposób widzenia i organizowania świata wpływają też doświadczenia z przeszłości. Skonstruowana przez Rorschacha metoda pozwala na ocenę tak rozumianej osobowości badanego, ze szczególnym uwzględnieniem sposobów interpretowania różnego typu faktów i zdarzeń i włączania ich do własnego zakresu doświadczeń. Można również wyciągać wnioski dotyczące funkcjonowania osoby w sytuacjach kontaktu z określonymi bodźcami (sytuacjami).

CZEMU SŁUŻY BADANIE?

Zestaw uzyskiwanych informacji dzięki testu Rorschacha znacząco różni się, zależnie od celu przeprowadzania badania. Ponieważ interpretacja testu we wszystkich możliwych aspektach zabrać może kilka godzin osobie analizującej, taka wszechstronna analiza przeprowadzana jest wyłącznie, o ile wskazana jest całościowa analiza osobowości. Często metoda ta jest stosowana w celu potwierdzenia hipotezy dotyczącej określonego aspektu funkcjonowania psychicznego badanego. Wtedy interpretacja dokonywana jest pod określonym kątem i służy jedynie weryfikacji hipotezy. Ilość uzyskanych informacji zależy też od praktyki posługiwania się tym testem przez danego psychologa i przyjmowanej przez niego orientacji teoretycznej.
Za pomocą testu Rorschacha uzyskuje się informacje dotyczące: funkcjonowania ego osoby badanej (zdolności planowania, kontroli popędów, odporności na stres, etc.), przeżywanych lęków i niepokojów oraz sposobów ich redukowania, umiejętności integrowania spostrzeganego otoczenia, stopnia, w jakim dana osoba w skuteczny i aktywny sposób radzi sobie z otoczeniem, sztywności spostrzegania, sposobów radzenia sobie z własnymi wewnętrznymi problemami i stopnia świadomości tych problemów, odraczania ujawniania przeżywanych emocji, tendencji do wyrażania swych pragnień i emocji w sposób społecznie akceptowany, zdolności społecznych, umiejętności rozwijania relacji interpersonalnych, kontaktów ze znaczącymi osobami z otoczenia osoby badanej, rozwinięcia życia wewnętrznego, introwersji i ekstrawersji, impulsywności, umiejętności krytycznego wglądu w siebie, szerokości zainteresowania innymi ludźmi, stopnia w jakim dana osoba dąży do spełniania społecznie pożądanych standardów, etc.
Poza informacjami na temat osobowości badanego, test Rorschacha pozwala na bardzo ogólną ocenę inteligencji badanego (poniżej przeciętnej, norma, wysoka). Ocena ta jest związana z kreatywnością badanego, jest więc określana na innej bazie niż w opisywanych testach inteligencji Wechslera i Ravena.
Uzyskiwane są także informacje na temat ambicji badanego, umiejętności racjonalnego myślenia, umiejętności uogólniania, umiejętności syntezy, rozwiązywania problemów, myślenia abstrakcyjnego, zainteresowania karierą zawodową.
W wyniku badania można także uzyskać informacje, czy dana osoba cierpi na zaburzenia psychiczne. Test umożliwia „grubą” diagnozę w zakresie schizofrenii, psychozy afektywnej jednobiegunowej, zaburzeń z grupy zaburzeń lękowych. Dla potwierdzenia diagnozy stosuje się najczęściej inne narzędzie psychologiczne; przy zgodnych wynikach można sformułować ostateczną diagnozę.

WSKAZANIA DO WYKONANIA BADANIA

• Życzenie danej osoby, która wyraża zainteresowanie diagnozą funkcjonowania swojej osobowości. Badanie może stanowić podstawę do wydania jednorazowej informacji badanemu, jakie wymiary swojej osobowości powinien szczególnie rozwijać, by osiągnąć pełniejszy rozwój własnej osoby.
• Ocena postępów prowadzonej psychoterapii.
• Diagnozowanie osobowości pacjenta na zlecenie psychologa lub lekarza prowadzącego.
• Diagnozowanie zaburzeń psychicznych i ich źródeł psychologicznych.

Badanie jest wykonywane na zlecenie lekarza lub psychologa.
Można poddać się badaniu na własne życzenie

SPOSÓB PRZYGOTOWANIA DO BADANIA

Nie ma specjalnych zaleceń. Nie ma bezwzględnej konieczności wykonywania wcześniej innych badań.
Badanie wykonuje się zwykle u osób powyżej 14 roku życia. Testu nie stosuje się u osób z afazją (brakiem rozumienia mowy lub niemożnością wyrażenia słowami myśli,, mimo prawidłowego aparatu wykonawczego mowy), niewidomych i niemych.

OPIS BADANIA

Przed przeprowadzeniem badania psycholog przeprowadza wywiad lub rozmowę psychologiczną.
Badanie odbywa się jedynie w obecności psychologa. Badanemu prezentowane jest kolejno 10 kart, na których przedstawione są rysunki stworzone z plam atramentowych (np. Ryc.15-3).

Badany proszony jest o opowiedzenie, co na każdym z tych obrazków widzi. Niezwykle ważne jest zastrzeżenie, iż nie ma odgórnie przyjętych prawidłowych odpowiedzi – wszystkie odpowiedzi udzielane przez osobę badaną są słuszne i prawidłowe, ponieważ reprezentują jej sposób widzenia świata; nie ma przedstawionych na tablicach obrazów, które badany powinien odnaleźć. Ilość odpowiedzi, ich zakres zależy jedynie od pacjenta; nie ma „dobrej” ilości odpowiedzi. Odpowiedzi przychodzące pacjentowi do głowy mogą wydawać się jemu samemu dziwne, dla psychologa ważne jest, aby badany wszystkie te pomysły przedstawił. W czasie badania psycholog zapisuje odpowiedzi pacjenta. Kiedy badany skończy opisywać tablice, psycholog może zaproponować powtórzenie opisów tablic i pokazanie przez badanego, dokładnie jakiej części tablicy dotyczy ten opis. Powtórzenie to ma na celu uniknięcie niedokładnego zrozumienia przez psychologa tego, co badany opisywał. Psycholog w czasie badania nie dyskutuje z daną osobą, nie udziela informacji o przebiegu badania i swoich sądach. Są to warunki niezbędne do niezakłóconego przebiegu badania. Czas badania nie jest ograniczony i zależy wyłącznie od badanego. Badanie bywa poprzedzane innym badaniem lub rozmową. Konieczne jest także zebranie informacji personalnych o osobie badanej i ogólnych danych o jego sytuacji życiowej.
Po badaniu psycholog przystępuje do interpretacji wyników, która może być zakończona tego samego dnia lub dopiero po kilku dniach (jeśli psycholog uzna, iż do dokładnej interpretacji konieczny jest ponowny wgląd w materiał). Psycholog korzysta z opracowanych norm (dla wieku badanego powyżej 14 roku życia) służących do obliczenia poszczególnych wskaźników. Zdarza się, iż psycholog decyduje się wykorzystać test dla osób młodszych, nie posługuje się wtedy opracowanymi na podstawie badań naukowych sposobami interpretacji wyników, a jedynie własnym doświadczeniem klinicznym, stąd wynik badania można uznać za mniej diagnostyczny.
Teoria psychoanalityczna przyjmuje zasadę, iż podawanie informacji pacjentowi, dotyczących jego funkcjonowania psychicznego jest zależne od możliwości wykorzystania i przeorganizowania danej informacji przez pacjenta. Błędem w sztuce jest podanie informacji, których dana osoba nie potrafi zintegrować z posiadanym przez nią w danym momencie systemem spostrzegania siebie i innych. Podanie określonej informacji ma służyć dobru pacjenta – polepszeniu jego zdrowia psychicznego, rozwojowi potencjalnych zdolności. Stąd też interpretujący test Rorschacha psycholog, jest zobowiązany do podania informacji służących poprawie funkcjonowania danej osoby; ilość i rodzaj informacji uzyskanych od psychologa przez poszczególne osoby może się znacząco różnić ilościowo i problemowo.

Badanie trwa zwykle od 30 minut do 1 godziny

INFORMACJE, KTÓRE NALEŻY ZGŁOSIĆ WYKONUJĄCEMU BADANIE

Nie ma specjalnych zaleceń.

JAK NALEŻY ZACHOWYWAĆ SIĘ PO BADANIU?

Nie ma specjalnych zaleceń.

MOŻLIWE POWIKŁANIA PO BADANIU

Brak powikłań.

Opracowano na podstawie:
mgr psych. Aleksandra Łuszczyńska-Cieślak,
mgr psych. Roman Cieślak
Test Plam Atramentowych Rorschacha
„Encyklopedia Badań Medycznych”
Wydawnictwo Medyczne MAKmed, Gdańsk 1996