Najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników rekomendują wprowadzenie testu HPV DNA (test na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego wysokiego ryzyka) jako podstawowego badania przesiewowego w kierunku raka szyjki macicy – zamiast tradycyjnej cytologii. Rekomendacje ekspertów wskazują test HPV DNA (HR) jako podstawowe badanie przesiewowe, które jest skuteczniejsze niż cytologia klasyczna zarówno pod względem czułości jak i specyficzności. Nowe podejście stanowi przełom w dotychczasowym postępowaniu ginekologicznym.
Ministerstwo Zdrowia rozważa usunięcie klasycznej cytologii z wykazu świadczeń gwarantowanych w zakresie profilaktyki raka szyjki macicy. Zastąpić ma ją właśnie test HPV DNA na obecność wysokoonkogennych typów wirusa HPV.
Na czym polega test HPV DNA i jakie są zalety tego badania?
Test HPV DNA – na czym polega badanie?
Aktualnie podstawowym świadczeniem finansowanym przez NFZ w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy jest klasyczna cytologia. Kobiety w wieku od 25 do 64 roku życia mogą wykonać ją bezpłatnie raz na trzy lata, a kobiety obciążone czynnikami ryzyka – raz w roku. Świadczeniem alternatywnym dla cytologii jest test HPV DNA (HR).
Test HPV HR z genotypowaniem to badanie molekularne, które ma na celu wykrycie obecności DNA lub RNA wysokoonkogennych typów wirusów brodawczaka ludzkiego w wymazie pobranym z szyjki macicy.
– Szacuje się, iż około 80 proc. populacji świata jest zakażona wirusem HPV, nie oznacza to jednak, iż u wszystkich rozwinie się nowotwór. Rocznie stan przedrakowy w szyjce macicy stwierdza się u ok. 30 mln kobiet – wyjaśnia prof. Witold Kędzia, specjalista w dziedzinie położnictwa i ginekologii oraz onkologii ginekologicznej na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu.
Jak podkreśla ekspert, stany przedrakowe można wyleczyć, dlatego tak ważne jest prowadzenie badań przesiewowych w kierunku raka szyjki. Do niedawna podstawowym badaniem wykorzystywanym do tego celu była cytologia.
– Cytologia jest badaniem, które powstało 70 lat temu. Postęp medycyny, który się dokonał, daje nam aktualnie możliwości o wiele dokładniejszej diagnostyki, służącej jak najwcześniejszemu wykrywaniu ryzyka, jakie niesie ze sobą zakażenie HPV – komentuje specjalista.
Badaniem, które na to pozwala jest test HPV DNA. Na jego podstawie możliwa jest ocena, czy jesteśmy nosicielem wirusa HPV o potencjale wysokoonkogennym. jeżeli w badaniu widoczna jest obecność wirusa typu 16 lub 18, kobieta ma wykonaną płynną cytologię z tej samej próbki. jeżeli wynik jest pozytywny, badanie powinno być powtórzone za sześć miesięcy, aby zaobserwować, czy zakażenie jest trwałe.
Zgodnie z wytycznymi test molekularny na obecność wirusa HPV wysokiego ryzyka w wymazie z szyjki macicy powinien być wykonywany u kobiet powyżej 25 roku życia raz na 5 lat.
Materiał do wykonania testu na obecność materiału genetycznego wirusa HPV pobierany jest dokładnie tak, jak do badania cytologicznego, czyli w gabinecie ginekologicznym przez lekarza lub pielęgniarkę.
Wirus HPV a rak szyjki macicy
HPV to jeden z najpowszechniejszych wirusów na świecie. Szacuje się, iż ponad 80 proc. osób aktywnych seksualnie w pewnym momencie swojego życia zarazi się wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). U 9 na 10 osób układ odpornościowy zwalcza wirusa samodzielnie w ciągu 1–2 lat. Jednak niekiedy organizm nie daje rady zakażeniu, wirus namnaża się, a infekcja przechodzi w przewlekłą.
U części osób zainfekowane komórki doprowadzają do dysplazji. Na ogół także ona jest niegroźna, ale warto ją obserwować, bo u 15–20 proc. osób postępuje aż do stanu przednowotworowego. I to jest czas na działanie.
Cały proces rozwoju raka szyjki macicy trwa 5–7, a czasem choćby 10 lat.
– Stany przedrakowe, wykryte dzięki testowi HPV DNA, można wyleczyć w ciągu jednego dnia, zapewniając kobietom kolejne lata życia – zwraca uwagę prof. Witold Kędzia.
Zalety badania HPV DNA – profilaktyka raka szyjki macicy
- Badanie molekularne HPV wyróżnia od cytologii jest znacznie wyższa czułość. Średnia czułość badania cytologicznego oscyluje w okolicach 60–70% w programie profilaktyki. Czułość testu molekularnego HPV DNA przekracza zdecydowanie 90%.
- Skuteczność testu HPV DNA jest wyższa w diagnostyce szyjki macicy niż standardowej cytologii i co ważne – cytologia daje też więcej fałszywie negatywnych wyników.
- Klasyczna cytologia jest badaniem subiektywnym – materiał pobrany do badania jest oceniany przez specjalistę. Test HPV DNA wykonywany jest przez dedykowane urządzenie, co minimalizuje ryzyko błędu do zera, dając pewność wyniku.
- Istnieje możliwość samodzielnego pobrania próbki do badania HPV DNA (HR) przez pacjentkę dzięki specjalnego zestawu (tzw. self-sampling).
- Ta sama próbka po wykonaniu testu HPV DNA może być – w razie potrzeby – użyta do badania cytologicznego (cytologia płynna), dzięki czemu pacjentka nie musi przychodzić po raz drugi do gabinetu ginekologicznego.
Czy test HPV DNA (HR) zastąpi cytologię?
W Polsce na wprowadzenie testu HPV DNA do koszyka świadczeń gwarantowanych czekają zarówno kobiety, jak i specjaliści. W 2022 roku zakończono pilotaż, w którym sprawdzano zastosowanie badania w kierunku HPV wysokiego ryzyka (HPV HR) jako nowego testu przesiewowego w programie profilaktyki raka szyjki macicy w Polsce. Na tej podstawie Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) pozytywnie zaopiniowała wprowadzenie badania HPV-DNA do programu profilaktyki tego nowotworu.
Włączenie testu HPV HR do wykazu świadczeń gwarantowanych w ramach Programu Profilaktyki Raka Szyjki Macicy zarekomendował prezes Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (w piśmie z 20 grudnia 2024 roku). Równolegle Rada Przejrzystości działająca przy prezesie AOTMiT uznała za zasadne usunięcie z tego wykazu cytologii klasycznej i badania mikroskopowego pobranego w jej trakcie materiału z szyjki macicy.
Zgodnie z ostatnimi zapowiedziami Ministerstwa Zdrowia wprowadzenie testu HPV DNA jako powszechnego standardu diagnostycznego powinno nastąpić w 2025 roku.
Zdaniem ekspertów wprowadzenie HPV DNA jako badania przesiewowego i jego upowszechnienie spowoduje, iż możliwe będzie wychwycenie każdej kobiety ze stanem przedrakowym w szyjce macicy, o ile tylko wykona ona takie badanie. Będzie to rozwiązanie skuteczniejsze i tańsze niż cytologia.
źródła: naukawpolsce.pl, e-ginekologia.pl, www.gov.pl
Post Test HPV DNA (HR) na obecność wirusa brodawczaka ludzkiego pojawił się poraz pierwszy w Zwrotnikraka.pl.
