Terapia ręki to metoda wspierająca dziecko aby poprawnie oraz precyzyjnie mogło ruszać ręką, dłonią oraz palcami. Podczas terapii ręki specjalista rozpoczyna pracę od wzmocnienia całego ciała -motoryki dużej (ramiona, barki, kręgosłup, łokcie), a następnie skupia się na poprawie motoryki małej u dziecka (prawidłowy uchwyt, napięcie, praca nadgarstka i palców). Kiedy zatem dziecko potrzebuje terapii ręki ?
Czym jest terapia ręki?
Terapia ręki to nie tylko praca stolikowa i ćwiczenia grafomotoryczne jak może się zdawać. Wręcz przeciwnie ostatnim krokiem w terapii będzie usprawnianie motoryki małej (prawidłowe ułożenie ręki podczas pisania czy precyzyjne ruchy dłoni i palców), a pracę zaczynamy od przygotowania obręczy barkowej, zbudowania stabilizacji centralnej i poprawy propriocepcji (odczuwanie własnego ciała). Zanim dziecko będzie mieć zaleconą terapię ręki, najpierw specjalista musi postawić odpowiednią diagnozę. Warto też zasięgnąć opinii ortopedy o możliwych nieprawidłowościach w postawie dziecka. Kolejnym etapem jest dobranie odpowiednich ćwiczeń do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Do postawienia odpowiedniej diagnozy należy zwrócić uwagę na takie elementy jak:
– czy u dziecka występuje adekwatne napięcie mięśniowe,
– czy przyjmuje adekwatną pozycję ciała,
– w jaki sposób trzyma przedmioty w dłoni,
– na jakim poziomie jest koordynacja wzrokowo-słuchowo-ruchowa,
– czy dziecko posiada orientację przestrzenną
Dopiero na tej podstawie specjalista może ocenić problem i dobrać odpowiednie ćwiczenia do terapii ręki.
Kiedy dziecko powinno zacząć terapię ręki?
Każde dziecko rozwija się w swoim tempie. Są jednak widełki które pokazują nam jakie umiejętności dziecko powinno kształtować w danym wieku. I tak w wieku od roku do dwóch lat dziecko rysuje „bazgroły” i nie powinno nas to niepokoić. W wieku od dwóch do czterech lat powinno zacząć tworzyć linie i wzory, natomiast w wieku pięciu lat zaczyna rysować kształty. Jako ostatnia pojawia się umiejętność pisania. Niepokojącymi sygnałami, które można zauważyć podczas obserwacji ruchów dziecka są:
- słaba jakość rysunków w odniesieniu do wieku
- krzywe linie nie trzymanie się liniatury
- linie za delikatne bądź robienie dziur daje nam sygnał o nieprawidłowym nacisku kredki do kartki
- częste przekraczanie konturów
- ból głowy po zajęciach, które są związane z pisaniem i rysowaniem.
W czasie pogłębiania diagnostyki, poza wymienionymi elementami, istotna jest także:
– obserwacja pozycji dziecka,
– sposobu w jaki trzyma kredkę bądź ołówek,
– w jaki sposób ma ułożoną kartkę lub zeszyt,
– czy podczas rysowania/pisania manipuluje ręką czy kartką,-
– czy przy pisaniu otwarta jest buzia,
– jaka jest jakość jego rysunków, liter oraz cyfr,
– jak bardzo przykłada się do wykonania swoich prac,
– a także jaki nacisk kładzie na kredki lub długopis.
Istotnym elementem prawidłowych działań grafomotorycznych jest poprawny uchwyt narzędzi pisarskich. Należy pamiętać, iż prawidłowy chwyt pisarski kształtowany jest już w okresie niemowlęcym. Próby chwytania, manipulacji, podnoszenia zabawek do buzi, raczkowanie, zabawy paluszkowe – ma na celu przygotowanie obręczy barkowej, rąk, dłoni i palców do chwytania narzędzi pisarskich. o ile dziecko ma prawidłową postawę, odpowiednio silne mięśnie postularne (plecy, barki, brzuch) i miało zapewnioną dużą przestrzeń do trenowania dłoni i palców to prawdopodobnie nie będzie miało problemów z prawidłowym chwytem kredki. Chwyt trójpunktowy, wymagany w szkole jest ostatnim etapem kształtowania się chwytu pisarskiego. Przyjmuje się, iż po 4 r.ż. dziecko powinno już trzymać poprawnie kredkę czy długopis. Poniżej rysunek obrazujący kształtowanie się chwytu u dzieci.
Źródło: Sens Therapy, https://web.facebook.com/sensorykawilanow/ Obrazek chwytu
Jakie są stosowane metody pracy?
Praca z dziećmi stawia przed terapeutą wyzwania. Im więcej ciekawych i różnorodnych ćwiczeń damy do wykonania dziecku tym jego całe ciało się wzmocni i efekty będą lepsze. Stosowane mogą być wyrównujące braki rozwojowe metody
- Bardzo istotną i wiodącą metodą jest metoda aktywna– w sali terapeutycznej, ale wzmacniać ją należy codziennie (rower, piłka, skakanka, ćwiczenia ogólnorozwojowe) Wszystko co wymaga od dziecka zaangażowania dużej ilości mięśni.
- Jedną z metod jest np. Metoda Dobrego Startu Pani Marty Bogdanowicz. Głównym założeniem MDS jest wspomaganie rozwoju psychomotorycznego dziecka poprzez odpowiednio zorganizowaną zabawę i aktywne wielozmysłowe uczenie symboli graficznych. Realizacja tego założenia odbywa się poprzez rozwijanie funkcji, które biorą udział w uczeniu się czytania i pisania oraz ich współdziałania. Inne cele to kształtowanie lateralizacji, świadomości schematu ciała i przestrzeni. Jest więc metodą polisensoryczną i aktywną, co jest niezmiernie istotnym elementem w pracy z dzieckiem.
- Kolejna metoda to wykorzystywanie sprzętu multimedialnego do usprawniania umiejętności grafomotorycznych (wykorzystujemy komputer, tablet, tablice graficzne)
- Aby osiągnąć zadawalający efekty, wskazane jest również korzystanie np. z elementów metody Dennisona, Metoda Dennisona (czyli kinezjologia edukacyjna) to uczenie metodami aktywizującymi włączania naturalnych mechanizmów integracji umysłu i ciała poprzez specjalnie zorganizowane ruchy.
Jak długo trwa terapia ręki?
Trudno określić jednoznacznie ile terapia ręki będzie trwać w danym przypadku. Wszystko zależy od indywidualnego problemu, z którym boryka się dziecko, a także od jego uwarunkowań. Na pewno dobrym rozwiązaniem jest wzmacnianie i wspieranie postępów poprzez realizację niektórych ćwiczeń w domu.
Regularne ćwiczenia wykonywane zarówno w obecności specjalisty, jak i w ramach ćwiczeń domowych na pewno zaprocentują w przyszłości i sprawią, iż terapia będzie bardziej efektywna i może trwać krócej.
autor artykułu: Agnieszka Karbowska – pedagog, arteterapeuta, certyfikowany trener TUS, terapeuta ręki
Opracowanie na podstawie wymienionej literatury i własnych doświadczeń w pracy z dziećmi.
Literatura:
- A. Giczewska, W. Bartkiewicz, Terapia ręki, Warszawa 2015.
- K. Piotrowska-Madej, A. Żychowicz, Smart Hand Model. Diagnoza i terapia ręki u dzieci, Warszawa 2017
