Nie nowotwory i nie choroby serca, ale całkiem “niemedialne” choroby są najbardziej rozpowszechnione wśród Polaków. Ale jednocześnie problemy onkologiczne i kardiologiczne najmocniej wpływają na wskaźnik DALY, czyli liczbę lat życia utraconych z powodu przedwczesnego zgonu oraz liczbę lat przeżytych w niesprawności.
Zgodnie z analizą GBD najbardziej rozpowszechnione wśród Polek problemy zdrowotne to choroby niezakaźne z grupy określanej jako „inne” dotyczące jamy ustnej i choroby ginekologiczne. „Jest to duże zaskoczenie, bo nie łączymy problemów jamy ustnej z wyzwaniami zdrowotnymi” – oceniał prof. Bogdan Wojtyniak z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego, podczas konferencji Zdrowie Kobiety, Zdrowie Mężczyzny 2024 zorganizowanej przez Fundację im. Dr Marka Hilgiera..
Na drugim miejscu znajdują się zaburzenia neurologiczne (migreny i bóle głowy o różnym podłożu), w dalszej kolejności urazy i choroby układu pokarmowego. W przypadku mężczyzn na pierwszym miejscu są urazy, następnie inne choroby niezakaźne, zaburzenia neurologiczne i choroby układu pokarmowego. „To są choroby mało medialne, o których mało się dyskutuje. Jednak gdy spojrzymy na ich rozprzestrzenienie, okazuje się, iż najczęściej trapią Polaków” – komentuje prof. Bogdan Wojtyniak.
Pełne i wyczerpujące sprawozdanie na temat obciążenia chorobowego, opierające się na porównywalnym i wystandaryzowanym narzędziu, od 30 lat jest opracowywane w ramach badania Global Burden of Disease (GBD) prowadzonego przez Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) Uniwersytetu Waszyngtońskiego w Seattle. Badanie obejmuje wszystkie kraje świata. Ostatnie pochodzi z 2019 r. W tym roku zostaną upublicznione najnowsze dane zebrane w 2021 r.
Kolejnym źródłem danych epidemiologicznych są ankiety, w których samemu zgłasza się dolegliwości i choroby przewlekłe jak choćby Europejskie Ankietowe Badanie Zdrowia (EHIS). w tej chwili najświeższe dane pochodzą z ostatniego roku przed pandemią COVID-19. Nie odzwierciedlają zatem aktualnej sytuacji zdrowotnej w okresie pandemii, ale stanowią podstawę do porównań i analiz. W 2019 r. Polki i Polacy najczęściej raportowali bóle dolnej części pleców – to dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn. Na drugim miejscu znajdują się bóle szyi, następnie choroba zwyrodnieniowa stawów.
Jak wyglądamy na tle innych wybranych państw UE – Czech, Słowacji, Niemiec i Szwecji? Na bóle dolnej części pleców Polki uskarżają się znacznie częściej niż Czeszki i Słowaczki, a także Szwedki, natomiast Niemki częściej cierpią z tego powodu. Podobnie jest w przypadku drugiego wskazania, czyli bólów szyi. Natomiast Polki częściej mają problemy z nerkami niż mieszkanki krajów, z którymi były porównywane. Sytuacja polskich mężczyzn kształtuje się podobnie do kobiet.
Profesor Bogdan Wojtyniak zwraca uwagę, iż najczęstsze choroby Polaków nie są bardzo poważne. Nie prowadzą do utraty sprawności, samodzielności czy wczesnego zgonu, nie mają szczególnego wpływu na wskaźnik DALY. Wskaźnik DALY (Disability Adjusted Life Years) oblicza się przez zsumowanie liczby lat życia utraconych z powodu przedwczesnego zgonu oraz liczby lat przeżytych w niesprawności. DALY pokazuje, jak dużym problemem zdrowotnym jest dana choroba, czy dane zdarzenie zdrowotne.
„Obciążenie zdrowotne zależy oczywiście od wieku. W grupie wiekowej kobiet 20-54 lata największym obciążeniem zdrowotnym są choroby nowotworowe. To jest pierwsza przyczyna utraty życia w zdrowiu przez młodsze Polki. Na drugim miejscu znajdują się choroby układu mięśniowo-szkieletowego. U starszych kobiet, czyli od 55. r.ż., zdecydowanie najczęstszym problemem przyczyniającym się do utraty lat życia w dobrym zdrowiu są choroby układu krążenia. Choroby nowotworowe są na drugim miejscu. W przypadku mężczyzn sytuacja jest trochę inna. U młodszych mężczyzn dominują urazy, następnie choroby nowotworowe i choroby układu krążenia. W grupie starszej – choroby układu krążenia, następnie nowotwory, na trzecim miejscu urazy. Bez rozbijania na grupy wiekowe, zarówno u kobiet jak i mężczyzn do wskaźnika DALY w największym stopniu przyczyniają się choroby układu krążenia, w drugiej kolejności choroby nowotworowe” – wyjaśnia prof. Wojtyniak.
Zarówno choroby układu krążenia, jak i choroby nowotworowe są większym obciążeniem zdrowotnym dla Polek niż dla mieszkanek Unii Europejskiej ogółem. Mieszkanki UE ogółem cierpią bardziej z powodu mięśniowo-szkieletowego niż Polski i – co interesujące – z powodu zaburzeń psychicznych. jeżeli chodzi o mężczyzn, to podobnie jak wśród kobiet, choroby nowotworowe i układu krążenia bardziej obciążają Polaków niż mężczyzn w krajach UE ogółem.
Które choroby i problemy zdrowotne są najczęstszymi przyczynami zgonów Polek i Polaków (NIZP-PIB na podstawie danych GUS 2022 r.)? U młodszych kobiet są to marskość wątroby i przewlekłe choroby tego narządu, następnie rak piersi i choroby serca. W grupie powyżej 55. r.ż. kolejno – zdecydowanie choroby serca, choroby naczyń mózgowych oraz COVID-19. W przypadku mężczyzn w obu grupach wiekowych na pierwszym miejscu znalazły się choroby serca.
