Syndrom pani Bovary, czyli czym jest bovaryzm i czy wymaga leczenia?

Zdjęcie: niezadowolona dziewczyna

Wiele nastolatek marzy o tym, aby spotkać wyjątkowego chłopaka, przysłowiowego księcia na białym koniu. Z czasem jednak wyrastają one z tej idyllicznej wizji miłości, wchodząc w relacje z mężczyznami, którzy nie są ideałami, co nie przeszkadza w budowaniu szczęśliwego związku. Zdarza się jednak, iż dojrzała kobieta wciąż ma bardzo marzycielskie podejście do miłości. Można wówczas mówić o syndromie pani Bovary.

Czym jest bovaryzm?

Emma Bovary to postać wymyślona w XIX wieku przez francuskiego pisarza Gustawa Flauberta. W powieści „Pani Bovary” przedstawił on historię lekarza, który po śmierci żony zakochuje się w córce swojego pacjenta. Emma jest piękna, umie ładnie i z klasą się ubrać. Jest również estetką: lubi otaczać się ładnymi rzeczami, chętnie chodzi na bale i do teatru. Młoda kobieta uwielbia także czytać romanse, które kształtują jej wyobrażenie o miłości. Wierzy ona, iż Karol Bovary to mężczyzna podobny do bohaterów książek. gwałtownie jednak przekonuje się, iż jest to człowiek prosty i nudny, przy którym nigdy nie zazna niezwykłego uczucia.

Bohaterka powieści stała się inspiracją dla francuskiego filozofa Julesa de Gaultiera, który w 1892 roku wydał książkę „Brovaryzm, psychologia w dziele Flauberta”. Od tego momentu zaczęto posługiwać się terminem bovaryzm dla opisu wzorca zachowania i myślenia, który cechuje się chronicznym niezadowoleniem w sferze relacji romantycznych wynikającym z rozbieżności między oczekiwaniami osoby a rzeczywistością. Syndrom nie jest oficjalnie diagnozowany, zwykle stanowi jednak istotny objaw zaburzeń i problemów psychicznych.

Współczesny bovaryzm

W XIX wieku zakładano, iż bovaryzm tyczy się jedynie kobiet. Wynikało to głównie z sytuacji społecznej i wzorców kulturowych. Mężczyźni pracowali, podczas gdy kobiety zostawały w domach i zajmowały się codziennymi obowiązkami. Często miały one czas na czytanie książek, które podtrzymywały w nich utopijną wizję związków i relacji. Dziś wiadomo jednak, iż zespół Pani Bovary może dotykać także mężczyzn, a książki to nie jedyny czynnik, który prowadzi do postrzegania miłości w sposób idealistyczny. Robią to także liczne filmy i seriale oraz teksty piosenek.

Objawy bovaryzmu

Syndrom pani Brovary może wyrażać się na różne sposoby. Jego głównymi przejawami są permanentne niezadowolenie z relacji miłosnych oraz nierealistyczne przekonania na temat związków. Oprócz tego obserwuje się także:

• poszukiwanie idealnego partnera – liczne zawody miłosne wcale nie prowadzą do porzucenia nierealistycznych przekonań,
• brak satysfakcji z obecnego związku, choćby jeżeli z zewnątrz wydaje się on satysfakcjonujący – nieumiejętność cieszenia się zwykłymi chwilami szczęścia czy bliskością, nieustanne poszukiwanie niepowtarzalnych przeżyć,
• obsesyjny stosunek do partnera – zakochany zakłada, iż miłość oznacza ciągłe przebywanie we własnym towarzystwie, nie ma miejsca na chwile samotności, dochodzi do przejmowania upodobań i zachowań partnera (identyfikacja),
• lęk przed odrzuceniem i samotnością,
• ciągła potrzeba uwagi ze strony partnera,
• odrzucanie rodziny, obowiązków zawodowych i społecznych ról w imię miłości,
• dysonans między rzeczywistością a przekonaniami o związkach romantycznych,
• poczucie pustki związane z niemożnością realizacji swoich pragnień,
• trudność w tolerowaniu monotonii i frustracji,
• przesadna reakcja emocjonalna w sytuacji konfliktu czy rozbieżności,
• tendencja do porzucania partnera z chwilą konfrontacji z jego rzeczywistym obrazem.

Przyczyny bovaryzmu

Bovaryzm to poważny problem, ponieważ utrudnia on osobie wejście w szczęśliwy i satysfakcjonujący związek, o czym bardzo ona marzy. Wbrew pozorom, jego przyczyny bywają znacznie bardziej złożone, niż wyłącznie czytanie romansów czy oglądanie filmów miłosnych. Człowiek o wyidealizowanym obrazie relacji na ogół ma silną tendencję do poszukiwania uwagi innych osób. Pragnie czuć się wyjątkowy i kochany, ponieważ zabrakło mu tego w dzieciństwie.

Zespół pani Brovary to zwykle przejaw konkretnych zaburzeń psychicznych. Obserwowany jest on w przypadku osób o osobowości chwiejnej emocjonalnie (borderline). Może on także wiązać się z zaburzeniami obsesyjnymi. Nierzadko bywa wynikiem porzucenia (np. przez rodziców czy opiekunów) bądź deprywacji emocjonalnej w dzieciństwie (w związku z czym człowiek szuka ekscytacji i silnych wrażeń).

Czy bovaryzm wymaga leczenia?

Historia Emmy Brovary kończy się tragicznie – bohaterka popełnia samobójstwo. Powinno być to przestrogą dla czytelnika. Brovaryzm sprawia, iż osoba jest wiecznie nieszczęśliwa, nieustannie doświadczając zawodów miłosnych. Z powodu silnych emocji może ona przekreślić przyjaźnie, życie rodzinne oraz karierę zawodową. Zdarza się czasem, iż podejmuje się próby samobójczej, zwłaszcza jeżeli przejawia wzór osobowości chwiejnej emocjonalnie.

Syndrom pani Brovary zdecydowanie wymaga kontaktu ze specjalistą. W zależności od tego, jakie objawy wydają się najbardziej dotkliwe, taka osoba może udać się do: psychiatry (chroniczne przygnębienie, myśli samobójcze, obsesje), psychoterapeuty (chęć zmiany wzorca przywiązania) czy psychologa (kolejna nieudana relacja miłosna). Na początku najważniejsze jest zdiagnozowanie pacjenta, co pomaga w ustaleniu odpowiedniego leczenia. Może ono wymagać połączenia farmakologii z psychoterapią.

Pragnienie bliskości oraz miłości jest czymś naturalnym. Problem pojawia się wtedy, kiedy wizja romantycznej relacji jest zbyt sielankowa i idylliczna. Każdy związek wymaga pracy, partnerzy mogą się spierać i kłócić, czasem zdarzają się kryzysy. Dużą wartość stanowi więc umiejętność dialogu oraz akceptacja tego, iż życie nie zawsze jest idealne. Choć bycie w związku bywa raniące i frustrujące, osoba z syndromem Brovary cierpi duże bardziej z powodu samotności i niekończącego się rozczarowania.