Chociaż impostor syndrome może dotyczyć osób każdej płci, jest on szczególnie rozpowszechniony wśród kobiet. Poszerzenie warsztatu coacha o narzędzia, które pomogą przezwyciężyć syndrom oszusta w kobiecym przywództwie, wydaje się kluczowe.
Impostor syndrome w kobiecym przywództwie wynika w dużej mierze z połączenia czynników takich jak:
- oczekiwania społeczne
- stereotypy
- niedostateczna reprezentacja.
Ponadto liderki stają przed wyjątkowymi wyzwaniami związanymi z biznesowym środowiskiem pracy w dużej mierze zdominowanym przez mężczyzn. Gdy kobiety przebijają szklany sufit i wspinają się na stanowiska przywódcze, często stają w obliczu dodatkowej presji. Dodatkowo, czują się oceniane nie tylko przez pryzmat kompetencji, ale także ról kulturowych. Co więcej, czynniki te mogą prowadzić kobiety do zwątpienia we własne umiejętności. A przez to do przekonania, iż są oszustkami na stanowiskach, na które zasłużyły dzięki swoim umiejętnościom i osiągnięciom. Zjawisko to może utrudniać im rozwój kariery, podkopywać poczucie własnej wartości, a także powodować brak poczucia pewności siebie, o czym pisałam tutaj.
Syndrom oszusta jest wszechobecnym zjawiskiem psychologicznym, które dotyka osoby pracujące w różnych obszarach zawodowych. Odnosi się do głęboko zakorzenionego poczucia zwątpienia
w siebie. Wiąże się z nim uporczywe przekonanie, iż sukces jest wynikiem szczęścia lub czynników zewnętrznych, a nie własnych umiejętności i wysiłków.
Skąd bierze się syndrom oszusta
Zjawisko to zostało rozpoznane przez psychologów Pauline Clance i Suzanne Imes w 1978 roku. Dotyczy sytuacji, w której jednostka, pomimo zewnętrznych dowodów swoich kompetencji i osiągnięć, uporczywie wierzy, iż jest oszustem lub nie zasługuje na swój sukces.
Badania nad rozwojem syndromu oszusta wciąż pozostają w kręgach zainteresowań psychologów, pedagogów oraz badaczy z dziedziny edukacji, zachowań organizacyjnych oraz psychologii biznesu. Autorzy artykułu HRB „Stop telling women they have imposter syndrome” („Nie mów kobietom, iż mają syndrom oszusta”) sugerują, iż zjawisko to należy badać w kontekście uprzedzeń systemowych. Zaliczyć można do nich również rasizmu i seksizmu, które nie zostały odpowiednio uwzględnione, gdy po raz pierwszy opracowano tę koncepcję. Badacze podkreślają, iż znaczenie kultury organizacyjnej w miejscu pracy jest podstawą do stworzenia środowiska, w którym cenione i wspierane są różne style przywództwa i tożsamości. Dzięki temu niwelowane zostaje ryzyko doświadczania przez pracowników syndromu oszusta.
Z syndromem oszusta można sobie poradzić
Zdolność i siła przezwyciężania syndromu oszusta wynika wprost z poziomu poczucia własnej wartości. Istnieją narzędzia i techniki rozwoju osobistego, które wzmacniają poczucie pewności siebie, a co za tym idzie przezwyciężanie syndromu oszusta. Strategie wzmacniania pewności siebie najlepiej dostosować do unikalnych wyzwań i doświadczeń, z którymi często borykają się kobiety na stanowiskach przywódczych.
Oto kilka skutecznych narzędzi i technik
1. Coaching i Mentoring
Coaching przywódczy
Jest to spersonalizowany i transformacyjny proces rozwoju, mający na celu zwiększenie umiejętności przywódczych i skuteczności. Podczas procesu coachingowego jeden na jeden liderki mają przestrzeń, aby udoskonalić swój styl przywództwa, sprostać konkretnym wyzwaniom i osiągnąć swoje cele zawodowe. Coaching przywódczy pomaga liderkom budować samoświadomość, rozwijać inteligencję emocjonalną oraz zdobywać narzędzia i strategie potrzebne do skuteczniejszego i pewniejszego przywództwa.
Mentoring
Obok coachingu, jedną z najbardziej efektywnych form pracy nad wzmocnieniem pewności siebie i przezwyciężeniem syndromu oszusta w przywództwie jest mentoring. Doświadczony w przywództwie mentor zapewnia wskazówki i wsparcie mniej doświadczonym liderkom. Podczas relacji mentoringowej, mentorzy dzielą się swoją wiedzą, spostrzeżeniami i doświadczeniami. W ten sposób pomagają podopiecznym radzić sobie z wyzwaniami, podejmować świadome decyzje i rozwijać się w roli przywódczej.
2. Networking i społeczności
Dołączenie do grup i społeczności przywództwa kobiet może znacząco pomóc kobietom na stanowiskach kierowniczych na ich drodze do przezwyciężenia syndromu oszusta. Oferują one możliwość wzajemnego wsparcia, nawiązywania kontaktów i dzielenia się strategiami przezwyciężania wątpliwości co do swoich kompetencji.
Grupy te zapewniają wspierające środowisko, w którym kobiety mogą otwarcie omawiać swoje doświadczenia i mówić o swoim poczuciu zwątpienia w siebie. Dzięki temu mają szansę zdać sobie sprawę, iż nie są same w obliczu syndromu oszusta. To potwierdzenie może pomóc zmniejszyć wpływ negatywnych uczuć.
Tematyczne grupy networkingowe często pomagają w tworzeniu własnej strategii radzenia sobie z syndromem oszusta. Obejmują dzielenie się wiedzą i wymianę doświadczeń w budowaniu strategii radzenia sobie brakiem pewności siebie. Kobiety mogą uczyć się od innych, które z powodzeniem poradziły sobie z syndromem oszusta, zdobywając praktyczne spostrzeżenia na temat dalszego rozwoju. Spotkania z doświadczonymi kobietami pełniącymi podobne role przywódcze służą jako źródło inspiracji i motywacji. Obserwowanie innych, którzy przezwyciężyli syndrom oszusta, może zwiększyć pewność siebie i wiarę we własne możliwości.
3. Autorefleksja
Jest ona potężnym narzędziem dla kobiet na stanowiskach kierowniczych w walce z syndromem oszusta. Pozwala kobietom zidentyfikować i zrozumieć swoje myśli, uczucia i zachowania związane z syndromem oszusta, prowadząc do zwiększonej samoświadomości.
Dobrą praktyką może okazać się prowadzenie dziennika. Notowanie konkretnych zdarzeń, towarzyszących im myśli i emocji pozwala zastanowić się nad swoimi doświadczeniami, zidentyfikować wzorce pojawiania się zwątpienia w siebie i śledzić swój rozwój osobisty w czasie.
Refleksja nad osiągnięciami i wyznaczanie celów wspiera uświadamianie sobie swoich osiągnięć i postępów. Warto także świętować sukcesy, co wzmacnia pewność siebie i poczucie kompetencji w rolach przywódczych.
Uważność i medytacja to również formy autorefleksji. Ćwiczenie uważności pozwala zwiększyć samoświadomość i radzić sobie ze stresem, zmniejszając emocjonalny wpływ syndromu oszusta.
Stres i napięcie często nasilają syndrom oszusta, utrudniając kobietom podchodzenie do wyzwań z większym spokojem i odpornością. Techniki autorefleksji, takie jak uważność i medytacja, mogą pomóc w radzeniu sobie ze stresem i niepokojem.
4. Mocne strony i talenty
Praca z mocnymi stronami i talentami jest niezwykle skuteczną strategią budowania pewności siebie. Skupienie się na mocnych stronach wzmacnia poczucie kompetencji i własnej wartości, przeciwdziałając poczuciu nieadekwatności. Rozpoznawanie i wykorzystywanie mocnych stron kultywuje bardziej pozytywną postawę, ułatwiając internalizację osiągnięć i opieranie się zwątpieniu w siebie.
Świadomość wrodzonych talentów oraz podkreślanie silnych cech osobowości pozwala kobietom podchodzić do wyzwań z wiarą w siebie i z nastawieniem na rozwiązania. Umożliwiając im tym samym skuteczniejsze radzenie sobie z przeszkodami i niepowodzeniami. To także budowanie autentycznego przywództwa, pozwalające kobietom przewodzić z pewnością siebie, uczciwością i poczuciem celu.
5. Informacja zwrotna i weryfikacja
Syndrom oszusta to jedno z ograniczających przekonań. Czyli subiektywna, nieprzychylna ocena na swój własny temat, zwykle nie znajdująca potwierdzenia w faktach. Proszenie o regularną informację zwrotną od współpracowników i przełożonych jest świetnym sposobem, aby uzyskać zewnętrzną walidację swoich przekonań i docenić swój wkład.
Jednym z narzędzi służących do regularnego przeglądu, co jest przekonaniem, a co faktem jest tak zwany folder pochwał. Jest to folder lub dokument do przechowywania pozytywnych informacji zwrotnych, referencji i osiągnięć, do których można się odwołać w chwilach zwątpienia.
Warto pamiętać, iż rozwój osobisty na stanowiskach przywódczych to nieustanna podróż. Wykorzystanie odpowiednich narzędzi i technik wspiera w przezwyciężaniu syndromu oszusta. Jednocześnie pomaga we wzmacnianiu poczucia pewności siebie i rozwijaniu się w rolach przywódczych. Pewni siebie liderzy i liderki ostatecznie wywierają pozytywny wpływ na organizacje, w których pracują, jak również poza nimi.
Rola coachingu w przezwyciężaniu syndromu oszusta
Coaching jest potężnym narzędziem pomagającym kobietom w przywództwie radzić sobie z syndromem oszusta oraz rozwijać pewność siebie. To oparty na współpracy i zorientowany na cele proces, w którym wykwalifikowany coach pracuje z coachee, aby pomóc w zidentyfikowaniu i osiągnięciu celów osobistych i/lub zawodowych. Obejmuje on serię ustrukturyzowanych rozmów i ćwiczeń, które ułatwiają samopoznanie, rozwój umiejętności i rozwiązywanie problemów.
Narzędzia coachingowe
1. Poszerzanie samoświadomości
Sesje coachingowe zapewniają kobietom bezpieczną przestrzeń do odkrywania swoich myśli i uczuć na temat ich indywidualnych możliwości i osiągnięć. Dzięki kierowanej refleksji mogą one uzyskać głębsze zrozumienie pierwotnych przyczyn syndromu oszusta.
2. Wyznaczanie celów
Jednym z pierwszych etapów procesu coachingowego jest wsparcie coachee w wyklarowaniu osiągalnego i jasnego celu. Można skorzystać z modelu SMART. Pozwala on na wyznaczanie celu, który jest konkretny (Specific), mierzalny (Measurable), ambitny (Ambitious), ale jednocześnie możliwy i realistyczny (Realistic) oraz określony w czasie (Time-bound). Cele, podzielone na możliwe do wykonania kroki, pomagają rozpoznawać postępy i celebrować małe i większe sukcesy.
3. Budowanie odporności
Coaching pomaga kobietom rozwijać odporność na niepowodzenia i porażki. Uczy je postrzegania tych doświadczeń jako okazji do rozwoju, a nie dowodu niekompetencji. Sprawdzony coach zna techniki i strategie wsperające radzenie sobie ze stresem i wymaganiami ról przywódczych. A to z kolei umożliwia kobietom skuteczniejsze radzenie sobie z syndromem oszusta.
4. Podważanie negatywnych przekonań
Syndrom oszusta często wynika z negatywnego myślenia o sobie i zniekształconych przekonań. Jedną z technik stosowanych w coachingu jest podważanie ograniczających przekonań. Dzięki temu można spojrzeć na sytuację z dystansu i zakwestionować negatywne przekonania. Coach pomaga przeformułować negatywne wzorce myślowe, wspierając nastawienie na rozwój i zdolność postrzegania niepowodzeń jako okazji do nauki i rozwoju.
5. Identyfikacja wewnętrznych zasobów i talentów
Coaching mocnych stron koncentruje się na identyfikowaniu oraz wykorzystywaniu unikalnych mocnych stron, talentów i umiejętności osiągania celów osobistych i zawodowych. Dla kobiet na stanowiskach kierowniczych coaching mocnych stron może okazać się nieocenionym narzędziem. Wspiera ono coachee w przezwyciężeniu syndromu oszusta poprzez podkreślanie i wzmacnianie ich kompetencji i poczucia własnej wartości. Podkreślając i budując na swoich mocnych stronach, kobiety mogą rozwinąć większą pewność siebie, odporność i pozytywną tożsamość. Ostatecznie zmniejsza się poczucie zwątpienia w siebie i nieadekwatności.
Syndrom oszusta da się ją pokonać
Świadome korzystanie z narzędzi i technik wzmacniających pewność siebie jest krokiem milowym w kierunku pokonania syndromu oszusta. Formy pracy rozwojowej, takie jak coaching i mentoring zapewniają kobietom przestrzeń do konfrontacji. Wspierają:
- pełne wykorzystanie wewnętrznych zasobów, predyspozysji i talentów
- budowanie samoświadomości
- wyznaczanie jasnych celów
- kwestionowanie negatywnych przekonań.
Jednocześnie warto podkreślić, iż coaching umożliwia kobietom na stanowiskach kierowniczych nie tylko przezwyciężenie syndromu oszusta, ale także rozwój w ich rolach przywódczych. Korzystając z coachingu klient może także przepracować temat związany z wnętrznym krytykiem i autosabotażem, o czym pisaliśmy tutaj. Głęboko wierzę, iż w miarę jak coraz więcej kobiet obejmuje stanowiska kierownicze i świadomie inwestuje w formy rozwoju takie jak coaching czy mentoring, możemy spodziewać się coraz bardziej zróżnicowanej, pewnej siebie i odnoszącej sukcesy kadry liderek, które kształtują nasze organizacje i społeczeństwo.
