Syndrom long COVID – co dziś o nim wiemy?

Wywiad z Panią Doktor hab. n. med. Beatą Tarnacką, prof. NIGRiR – Kierownik Kliniki Rehabilitacji I Wydziału Lekarskiego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, specjalistką w dziedzinie rehabilitacji medycznej i neurologii.

Pierwszy przypadek zakażenia SARS-CoV-2 w Polsce potwierdzono 4 marca 2020 roku. Właśnie minęły trzy lata od tego zdarzenia. w tej chwili wyzwaniem dla systemu ochrony zdrowia nie jest już leczenie infekcji SARS-CoV-2, ale opieka nad pacjentami, którzy przeszli COVID-19. Czym jest syndrom post-COVID i u których pacjentów on występuje? Czy dotyczy on tylko chorych, którzy w trakcie infekcji byli hospitalizowani? Czy osoby, które nie wymagały leczenia szpitalnego, również mogą odczuwać długotrwałe konsekwencje zakażenia SARS-CoV-2?

Syndrom long czy post-COVID dotyczy i pacjentów hospitalizowanych, i niehospitalizowanych. National Institute for Health and Care Excellence (NICE) definiuje long COVID jako objawy, które realizowane są lub rozwijają się po ostrym zakażeniu COVID-19 i których nie można wyjaśnić alternatywnym rozpoznaniem. Z kolei National Institutes of Health (NIH) stosuje definicję long COVID zaproponowaną przez amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Opisuje ona ten stan jako następstwa, które rozciągają się w czasie ponad cztery tygodnie po początkowym zakażeniu. Zmęczenie jest częstym, utrzymującym się objawem niezależnie od stopnia ciężkości ostrej fazy COVID-19. Jedno z badań przekrojowych wykazało, iż 92,9% hospitalizowanych i 93,5% niehospitalizowanych pacjentów z COVID-19 zgłaszało utrzymujące się zmęczenie w 79. dniu od początku choroby. Podobnie zresztą jest z tzw. mgłą mózgową.

Jakie mogą być neurologiczne następstwa COVID-19? Jak długo mogą się one utrzymywać? Czy pacjenci wciąż skarżą się na tzw. mgłę covidową?

Tak, pacjenci skarżą się na mgłę covidową. Po zachorowaniu na COVID-19 pacjenci są narażeni na zwiększone ryzyko wystąpienia szeregu zaburzeń neurologicznych obejmujących kilka kategorii chorób, w tym udar (zarówno niedokrwienny, jak i krwotoczny); zaburzenia poznawcze, w tym zaburzenia pamięci; zaburzenia obwodowego układu nerwowego (np. uszkodzenie n. VII); zaburzenia psychiczne; zaburzenia mięśniowo-szkieletowe, w tym miopatie czy zespół Guillaina i Barrégo i inne neuropatie obwodowe. Ryzyko było widoczne choćby u osób, które nie wymagały hospitalizacji podczas ostrej fazy zakażenia. Zaburzenia te mogą wystąpić w ciągu 12 miesięcy po zachorowaniu.

Jakie są potrzeby pacjentów cierpiących na post-COVID? Czy mogłaby Pani Profesor przybliżyć, jak wygląda opieka nad tymi pacjentami?

Potrzeby dotyczą diagnostyki ww. zaburzeń – przede wszystkim zaburzeń poznawczych, w tym pamięci zaburzeń wykonawczych, zaburzeń mięśniowych, neuropatii etc., przewlekłego zmęczenia i innych.

Nie wiem, jak wygląda opieka nad tymi pacjentami, bowiem rehabilitacja tzw. COVID-owa nie istnieje. Zostają programy czy granty. Nasz ośrodek od marca będzie przyjmował chorych z przewlekłym zmęczeniem i mgłą covidową utrzymującą się co najmniej 6 miesięcy po zachorowaniu na COVID-19 – zapraszamy do nas.

Od czego zależy czas trwania rekonwalescencji? Czy istnieją skuteczne metody leczenia zaburzeń post-COVID-owych? Po jakim czasie widoczne są efekty terapii?

Myślę, iż od rehabilitacji oraz nastawienia do zespołu objawów. Zaproponowano kilka mechanizmów wyjaśniających następstwa COVID-19. Obejmują one utrzymywanie się fragmentów wirusa, fragmentów RNA lub białek wirusa, co prowadzi do ciągłej aktywacji układu odpornościowego i przewlekłego stanu zapalnego; inne mechanizmy mogą obejmować dysbiozę, mechanizmy autoimmunologiczne oraz uszkodzenia narządów w fazie ostrej, które mogą skutkować manifestacjami po tej fazie; long COVID to hipotetycznie neurozapalenie z aktywacją mikrogleju i astrocytów, zaburzeniami sygnalizacji synaptycznej, upośledzeniem neurogenezy i tworzenia neuroblastów, utratą oligodendrocytów i zmniejszeniem gęstości mieliny aksonów.

Rehabilitacja zarówno poprzez fizjoterapię, jak i techniki neuropsychologiczne oraz edukację może pomóc tym chorym. Mam na myśli instrukcje dotyczące konkretnych ćwiczeń fizycznych i oddechowych, redukcji stresu i zmiana stylu życia.

Dziękuję.

Rozmawiała: Barbara Pawłowska