Cywilizacji chińskiej – jednej z najstarszych na świecie – zawdzięczamy wynalezienie m.in. papieru, druku, papierowego pieniądza, prochu strzelniczego, jedwabiu, kompasu czy zegara w formie klepsydry. Mieszkańcy Chin epoki przedimperialnej mają znaczne osiągnięcia także w przypadku nauk medycznych, w tym stomatologii.
Tradycyjna medycyna chińska ma swoje korzenie w ponad 2000-letniej tradycji. W tej koncepcji zdrowie i równowaga ciała są oparte na harmonii między dwiema pierwotnymi, przeciwnymi siłami: Yin i Yang oraz przepływie Qi (życiowej energii). Równocześnie wykorzystuje się w niej pojęcie meridianów, czyli ścieżek energetycznych w ciele, przez które Qi płynie. W związku z tym stan zdrowia jamy ustnej – w tym zębów, dziąseł, języka i dziąseł – był uznawany za odbicie ogólnego stanu zdrowia organizmu, a szczególnie funkcji narządów wewnętrznych, takich jak nerki, wątroba czy serce.
Co ciekawe, w tradycyjnej medycynie chińskiej zęby były ściśle wiązane z nerkami. Wynikało to z przekonania, iż stan zdrowia nerek miał bezpośrednie przełożenie na kondycję zębów. Z kolei zdrowie dziąseł miało być zależne od funkcjonowania wątroby. Tego rodzaju holistyczne podejście do zdrowia oznaczało, iż leczenie problemów stomatologicznych nie koncentrowało się tylko na samych zębach, ale na całym ciele i jego energetycznych powiązaniach.
Narzędzia stosowane w dawnej chińskiej stomatologii
Co oczywiste, narzędzia stomatologiczne używane w starożytnych Chinach były inne od tych, które są stosowane współcześnie. Umożliwiały one jednak m.in. ekstrakcję zębów, leczenie próchnicy i innych chorób jamy ustnej. Przykładowo – zdobione, precyzyjnie wykonane z metalu narzędzia służyły do ekstrakcji zębów lub ich prostowania, a w zabiegach chirurgicznych stosowano narzędzia przypominające młoty i cęgi. Chińczykom żyjącym setki lat temu służyły także narzędzia do higienizacji wykonane z drewna, kości lub metalu z włosiem zwierząt, które przypominały dzisiejsze szczoteczki do zębów.
Ziołolecznictwo i akupunktura
Podobnie jak w medycynie i stomatologii wielu innych kultur, także w starożytnych Chinach wsparciem dla zdrowia były zioła oraz substancje roślinne o działaniu przeciwzapalnym, antyseptycznym, a także wspomagającym kondycję zębów i dziąseł. W przypadku schorzeń zębów Chińczycy stosowali m.in. wyciąg z korzenia lukrecji, imbir i miętę. Z olejków roślinnych, takich jak olej goździkowy, robiono napary i maści, które pomagały w leczeniu infekcji zębów i dziąseł. Goździki były szczególnie cenione ze względu na swoje adekwatności antybakteryjne.
Choć dzisiaj bardziej znana jest z leczenia innych dolegliwości, również akupunktura była stosowana w leczeniu problemów stomatologicznych. Używano jej w celu złagodzenia bólu towarzyszącego chorobom zębów oraz ekstrakcji zębów. Akupunktura była również stosowana w leczeniu infekcji jamy ustnej poprzez regulację przepływu Qi w organizmie.
Ważna rola higieny jamy ustnej
Zarówno przekazy historyczne, jak i odkrycia archeologiczne wskazują na to, iż Chińczycy żyjący kilkanaście wieków temu przywiązywali dużą wagę do higieny ogólnej oraz dbania o zdrowie. Przodkowie współczesnych Chińczyków czystość ciała wiązali nie tylko ze zdrowiem, ale również z moralnością i duchowością.
Rozumienie roli, jaką odgrywa higiena jamy ustnej, było widoczne w codziennych praktykach. Jedną z nich było regularne mycie zębów i płukanie ust naparami ziołowymi. Znane były także pasty stomatologiczne – mieszanki ziół i różnych substancji naturalnych, które oczyszczały zęby i wzmacniały dziąsła.
Źródła: Jiaming Li, „The History of Chinese Dentistry”
Xueping Zhang, „Traditional Chinese Medicine and Chinese Medicine Dentistry”
