Starożytne Indie były kolebką wielu zaawansowanych systemów medycznych, a istotną część praktyki leczniczej stanowiła stomatologia. System medycyny ajurwedyjskiej, rozwijany przez kilka tysięcy lat, kładł duży nacisk na profilaktykę oraz holistyczne spojrzenie na pacjenta. W kontekście stomatologii oznaczało to nie tylko leczenie chorób, ale też zapobieganie im – poprzez dbanie o higienę jamy ustnej i stosowanie odpowiedniej diety.
Indyjska stomatologia opierała się na przekonaniu, iż zdrowie jamy ustnej ma bardzo istotne znaczenie dla równowagi całego organizmu. W ajurwedzie zęby i dziąsła były ściśle związane z doszami (energetycznymi siłami natury, które mają pomóc lepiej zrozumieć nas samych i otaczający nas świat) – trzema podstawowymi energiami organizmu: Vatą, Pittą i Kaphą. Niezdrowa dieta, stres czy brak odpowiedniej higieny mogły prowadzić do zaburzeń równowagi tych energii, co skutkowało m.in. problemami stomatologicznymi.
Jednym z kluczowych elementów dbania o zdrowie jamy ustnej było stosowanie roślinnych środków antyseptycznych, takich jak neem (miodla indyjska) oraz bazylia azjatycka (tulsi). Żucie gałązek neem było codziennym rytuałem, który pomagał nie tylko oczyszczać zęby, ale również zapobiegał infekcjom. Nota bene – w niektórych regionach Indii praktyka ta przetrwała do dziś.
Techniki stomatologiczne w antycznych Indiach
Starożytne teksty ajurwedyjskie (ajurweda z sanskrytu: „wiedza o życiu”), takie jak „Sushruta Samhita” oraz „Charaka Samhita”, zawierają informacje o metodach leczenia schorzeń stomatologicznych oraz przeciwdziałaniu im. „Sushruta Samhita” – przypisywana chirurgowi Sushrucie (VI w. p.n.e.) – opisuje różne procedury, w tym ekstrakcję zębów oraz łagodzenie infekcji jamy ustnej.
Interesującym aspektem medycyny ajurwedyjskiej było również podejście do próchnicy. Stosowano miejscowe środki roślinne, a także zabiegi mające na celu oczyszczanie i wzmacnianie szkliwa. W leczeniu próchnicy używano metalowych narzędzi, przy pomocy których usuwano ogniska choroby.
Krzemienne wiertła i płukanie jamy ustnej olejem
Najstarsze w Indiach dowody praktyk medycznych z zakresu stomatologii pochodzą sprzed 7000-9000 lat i zostały odkryte w osadzie Mehrgarh (obecnie w granicach Pakistanu). Badania wykazały, iż neolityczni mieszkańcy tego regionu stosowali narzędzia do rozwiercania zębów, co potwierdza praktykowanie prymitywnych form leczenia próchnicy. Analiza odkrytych zębów potwierdza, iż ówcześnie medycy wykonywali precyzyjne nawiercenia – prawdopodobnie przy użyciu krzemiennych wierteł.
W porównaniu do innych antycznych cywilizacji, takich jak Egipt czy Mezopotamia, Indie wyróżniały się holistycznym podejściem do zdrowia jamy ustnej. Podczas gdy w Egipcie stosowano wypełnienia z miodu i żywicy, a w Chinach wspierano się akupunkturą w celu łagodzenia bólu, Indie stawiały w dużym stopniu na ziołolecznictwo i codzienną profilaktykę.
Ajurweda była także jednym z pierwszych systemów medycznych, w którym zalecano regularne płukanie jamy ustnej olejem (praktyka ta znana jest dzisiaj jako „oil pulling”), co miało pomagać w eliminacji toksyn i bakterii bytujących w jamie ustnej.
Źródła: Gupta R. i wsp., Ayurveda in Dentistry: A Review
Prathima G.S, Kavitha.M, Ayurveda in Dentistry
