Kremy i kosmetyki drogeryjne w większości zawierają substancje zapachowe, konserwanty i barwniki, które mogą przenikać przez uszkodzoną tkankę.[1] Najczęściej sposób ich aplikacji uniemożliwia również utrzymanie czystości mikrobiologicznej.[2] Dlatego w problemach skórnych warto postawić na kosmetyki zawierające tylko niezbędne substancje pielęgnujące, o krótkim i przemyślanym składzie.
Primum non nocere
Bariera skórna jest płaszczem ochronnym organizmu, znacząco wpływa na kontakt z alergenami, mikroorganizmami i środowiskiem zewnętrznym. W miejscu, gdzie nastąpiło uszkodzenie, zauważamy jednocześnie zachodzące procesy zapalne, oczyszczania, namnażania i przebudowy. Niezależnie od tego, czy uszkodzenie wynika z urazów mechanicznych, procesów chorobowych, czy działania czynników drażniących, ważne jest zapobieganie powikłaniom, które mogłyby prowadzić do nadkażeń lub bliznowacenia ran. Aplikowane preparaty z jednej strony nie mogą istotnie ingerować w procesy naprawcze, a z drugiej powinny tworzyć środowisko sprzyjające szybkiej i bezproblemowej regeneracji naskórka.
Skład idealny
Idealny kosmetyk o działaniu regenerującym powinien tworzyć cienką powłokę zapobiegającą transdermalnej utracie wody, zabezpieczać odpowiednią wilgotność tkanek, zmniejszać stan zapalny i wspomagać funkcjonowanie bariery naskórkowej.[3] Współcześnie w codziennej pielęgnacji wielu konsumentów unika preparatów zawierających wazelinę (Petrolatum*) lub olej parafinowy (Parafinum Liquidum) z obawy przed ich komodogennością. Zupełnie niesłusznie. Jak udowodniono wielokrotnie w badaniach substancje te wykazywały tę cechę w testach in vivo tylko na modelu zwierzęcym.[4] Co więcej, udowodniono, iż wazelina i olej parafinowy są skuteczne i bezpieczne w pielęgnacji skóry wrażliwej i alergicznej. Nie uczulają, tworzą nieprzepuszczalną warstwę okluzyjną i zabezpieczającą przed środowiskiem zewnętrznym.[5]
Inne związki zalecane do pielęgnacji skóry wrażliwej to emolienty. Najczęściej w gotowych kosmetykach możemy znaleźć stearynian glicerolu (Glyceryl Stearate) oraz estry kwasu kaprylowego i kaprynowego (Caprylic/Capric Triglyceride). Emolienty zwykle mają postać lekkiego, delikatnego oleju. Są bezpieczne do stosowania choćby na podrażnioną lub uszkodzoną skórę, wspomagają procesy gojenia i umożliwiają szybsze odbudowanie bariery lipidowej.[6]
Do łagodzenia stanu zapalnego w miejscu podrażnienia zalecane są takie substancje jak pantenol (Panthenol), alantoina (Allantoin), bisabolol (Bisabolol ) czy sok z aloesu (Aloe Barbadensis Leaf Extract). Pantenol jest hydrofilową substancją nawilżającą, działa przeciwzapalnie, przyspiesza procesy gojenia. Alantoina ma adekwatności kojące, zmiękczające, stymuluje wzrost nowej tkanki. Bisabolol to substancja przeciwzapalna występującą naturalnie w rumianku pospolitym. Wykazuje słabe działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, ponadto w kosmetykach pełni funkcje promotora wchłaniania. Sok z aloesu kompleksowo wspiera regenerację skóry poprzez zwiększenie nawilżenia warstwy rogowej i stymulowanie tworzenia nowych włókien kolagenowych.
Równowaga mikrobioty
Każde miejsce uszkodzenia bariery skórnej jest zasiedlone przez różnorodne mikroorganizmy. Problem pojawia się, gdy mikrobiota komensalna wnikając w miejsce uszkodzenia znajdą warunki odpowiednie do nieograniczonej kolonizacji i wzrostu. Wywołuje to niemal natychmiastową reakcję układu odpornościowego – uruchamiane są procesy zapalne. Zwiększeniu ulega obszar uszkodzenia. Aby temu zapobiec każdą, choćby powierzchowną ranę należy dezynfekować. W szczególności jest to istotne, gdy uszkodzenia mogło zostać nadkażone mikroflorą egzogenną. [7] Dawniej do odkażania uszkodzeń skóry powszechnie stosowano wodę utlenioną oraz alkohol etylowy. Dziś wiemy, iż substancje te spowalniają epitelializację krawędzi rany, a co gorsza denaturują i uszkadzają nowo powstające tkanki. Prowadzi to do zaburzenia procesów gojenia, a w efekcie potencjalnie zwiększa szansę na bliznowacenie. Według aktualnych danych medycznych za zupełnie bezpieczne do stosowania w dezynfekcji tkanek uznaje się cztery substancje: oktenidynę (OCT), poliheksanid (PHMB), jodopowidon (PVP-I) i podchloryn sodu (NaOCl). [8]
Przykładem preparatu, który skutecznie chroni skórę, wspomaga jej regenerację i łagodzi podrażnienia jest Octenisept krem. Dzięki starannie dobranej formule składników, krem nawilża i pielęgnuje skórę, Produkt jest polecany w przypadku różnego rodzaju podrażnień, w tym tych powstałych w wyniku oparzeń słonecznych, infekcji intymnych czy chorób skórnych, takich jak AZS. Może być również stosowany u niemowląt, począwszy od 6. miesiąca życia. [9]
Kompleksowa ochrona
Skóra jest naszą najważniejszą barierą ochronną. Niestety, jak każda bariera, może ulec uszkodzeniu. Choć jej możliwości regeneracyjne są spektakularne, to procesy chorobowe, nieodpowiednia pielęgnacja lub patogeny mogą zaburzyć procesy naprawcze. Pamiętajmy, iż w leczeniu i pielęgnacji skóry stosowanie nowoczesnych preparatów o skuteczności udowodnionej naukowo to podstawa profilaktyki powikłań takich jak nadkażenia i bliznowacenie.
*Nazwy w nawiasach wg INCI
Bibliografia:
1. S. Gattu, H.I. Maibach; Enhanced Absorption through Damaged Skin: An Overview of the in vitro Human Model. Skin Pharmacol Physiol 1 May 2010; 23 (4): 171–176. https://doi.org/10.1159/000288163
2. R. Campana, C. Scesa, V. Patrone, E. Vittoria, W. Baffone, Microbiological study of cosmetic products during their use by consumers: health risk and efficacy of preservative systems, Letters in Applied Microbiology, Volume 43, Issue 3, 1 September 2006, Pages 301–306, https://doi.org/10.1111/j.1472-765X.2006.01952.x
3. Torres, A.; Rego, L.; Martins, M.S.; Ferreira, M.S.; Cruz, M.T.; Sousa, E.; Almeida, I.F. How to Promote Skin Repair? In-Depth Look at Pharmaceutical and Cosmetic Strategies. Pharmaceuticals 2023, 16, 573. https://doi.org/10.3390/ph16040573
4. Rawlings, A.V. and Lombard, K.J. (2012), A review on the extensive skin benefits of mineral oil. Int J Cosmet Sci, 34: 511-518. https://doi.org/10.1111/j.1468-2494.2012.00752.x
5. Stamatas, G. (2015). Mineral Oil in Skin Care: Safety Profile. In: Pappas, A. (eds) Lipids and Skin Health. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-09943-9_19
6. Mohiuddin, Abdul Kader. „Skin care creams: formulation and use.” Dermatol Clin Res 5.1 (2019): 238-271.
7. Maria C. C. Canesso, Angélica T. Vieira, Tiago B. R. Castro, Brígida G. A. Schirmer, Daniel Cisalpino, Flaviano S. Martins, Milene A. Rachid, Jacques R. Nicoli, Mauro M. Teixeira, Lucíola S. Barcelos; Skin Wound Healing Is Accelerated and Scarless in the Absence of Commensal Microbiota. J Immunol 15 November 2014; 193 (10): 5171–5180. https://doi.org/10.4049/jimmunol.1400625
8. Babalska, Z.Ł.; Korbecka-Paczkowska, M.; Karpiński, T.M. Wound Antiseptics and European Guidelines for Antiseptic Application in Wound Treatment. Pharmaceuticals 2021, 14, 1253. https://doi.org/10.3390/ph14121253
9. https://octenisept.pl/produkty/krem/ [dostęp: 27.05.2025]
