Zdaniem apelujących, którzy wyniki swoich badań opublikowali na łamach pisma „Hypertension”, ta niewielka zmiana może mieć duży wpływ na kontrolę podwyższonego ciśnienia krwi.
W walce z nadciśnieniem nie chodzi tylko o sód
W przypadku większości osób spożycie sodu jest zbyt wysokie, zaś potasu – zbyt niskie. W obu przypadkach sprzyja to podwyższonemu ciśnieniu krwi (nadciśnienie) i zwiększa ryzyko udaru, chorób serca oraz przedwczesnej śmierci.
Niedawno oszacowano, iż średnie globalne spożycie sodu wynosi 4,3 g/dzień, co odpowiada około 10,8 g soli/dzień. Redukcja spożycia sodu jest wymieniona przez WHO jako najskuteczniejsza interwencja w przypadku chorób przewlekłych. Organizacja ta proponuje, aby wszystkie państwa członkowskie wpłynęły na zmniejszenie średniego spożycia sodu przez populację o 30 proc. do roku 2025 r., przy docelowym maksymalnym spożyciu wynoszącym 2,0 g sodu na dzień (co odpowiada 5 g soli dziennie).
Najnowsze szacunki dotyczące średniego światowego spożycia potasu wynoszą około 2,3 g/dzień, czyli poniżej zalecanego przez WHO spożycia 3,5 g/dzień, szczególnie w Indiach (około 1,0 g/dzień), Chinach 1,4 g/dzień i Afryce Zachodniej (1,8 g /dzień).
W ramach globalnej współpracy badaczy z USA, Australii, Japonii, Republiki Południowej Afryki i Indii dokonano przeglądu 32 odrębnych wytycznych dotyczących leczenia nadciśnienia tętniczego – dwóch od organizacji globalnych, pięciu od organizacji regionalnych i 25 od organizacji krajowych, opublikowanych między 1 stycznia 2013 r. a 21 czerwca 2023 r. Wyniki przeglądu opublikowano w piśmie „Hypertension”.
Okazało się, iż wszystkie wytyczne odnosiły się do redukcji sodu, a większość zalecała zmniejszenie spożycia soli. Wiele osób rekomendowało również zwiększenie spożycia potasu w diecie, ale tylko dwie – w wytycznych chińskich i europejskich – przedstawiły szczegółowe zalecenia dotyczące stosowania soli wzbogaconej w potas.
Zdaniem autorów stosowanie substytutu soli, w którym część chlorku sodu została zastąpiona przez chlorek potasu, rozwiązuje jednocześnie zarówno problem nadmiaru sodu, jak i niedoboru potasu.
Niespójne zalecenia
Prof. Alta Schutte z University of New South Wales w Sydney (Australia) stwierdziła, iż pomimo wyników randomizowanych, kontrolowanych badań, które wykazały korzyści zdrowotne ze stosowania substytutów soli wzbogaconych w potas i o obniżonej zawartości sodu, są one rzadko stosowane.
– Odkryliśmy, iż obecne kliniczne wytyczne zawierają niekompletne i niespójne zalecenia dotyczące stosowania tych substytutów soli – podkreśliła prof. Schutte. – Biorąc pod uwagę bogactwo dostępnych dowodów uważamy, iż nadszedł czas, aby uwzględnić substytuty soli w wytycznych dotyczących leczenia, aby pomóc zaradzić rosnącemu wskaźnikowi niekontrolowanego wysokiego ciśnienia krwi na całym świecie i zmniejszyć liczbę możliwych do uniknięcia zgonów.
Sól wzbogacona w potas może być stosowana jako bezpośredni zamiennik zwykłego chlorku sodu podczas przyprawiania, konserwowania lub wytwarzania żywności. Co ważne, przejście na taką sól jest niewykrywalne smakiem dla większości ludzi.
– Niepożądane efekty smakowe to główny powód niepowodzeń wysiłków mających na celu zmniejszenie spożycia soli przez ponad dwie dekady. Gotowość pacjentów do dalszego stosowania soli wzbogaconej w potas usuwa tę barierę i dlatego może to zmienić zasady gry – dodała prof. Schutte.
Pomocna sól niskosodowa
Dr Tom Frieden, prezes i dyrektor generalny Resolve to Save Lives, globalnej organizacji zajmującej się zdrowiem publicznym, stwierdził, iż liczba osób cierpiących na nadciśnienie podwoiła się w ciągu ostatnich 30 lat, dochodząc do 1,3 miliarda.
– Wysokie ciśnienie krwi zabija co roku ponad dziesięć milionów ludzi – prawie 20 osób co minutę. 20 proc. tych zgonów można powiązać z jednym winowajcą: spożyciem zbyt dużej ilości soli – powiedział. – Na podstawie dowodów nie ma wątpliwości, iż większość pacjentów z nadciśnieniem tętniczym i ich rodzin powinna zmniejszyć całkowite spożycie soli, a decydując się na jej spożycie, powinna przejść ze zwykłej soli na sól wzbogaconą w potas. Pomoże to obniżyć ciśnienie krwi i ochroni przed poważnymi powikłaniami, takimi jak udar i przedwczesna śmierć.
– Jako społeczeństwo musimy priorytetowo potraktować dostępność soli niskosodowych i wzbogaconych w potas – w domu, w restauracjach i sklepach spożywczych. Produkty te nie powinny być sprzedawane ani wyceniane jako produkty luksusowe. Sól o niskiej zawartości sodu i wzbogacona w potas może stać się nowym standardem – podkreślił dr Frieden.
Przeszkodą w stosowaniu zmodyfikowanej soli są obawy, iż może ona podwyższać poziom potasu we krwi (hiperkaliemia) u osób z zaawansowaną chorobą nerek. Profesor Bruce Neal z Imperial College w Londynie, stwierdził, iż jasne jest, iż pacjenci z zaawansowaną chorobą nerek nie powinni stosować soli wzbogaconych w potas, ale dotyczy to bardzo małej części populacji, a tym pacjentom już zaleca się unikanie spożycia soli.
– W żadnym z dotychczasowych badań klinicznych nie odnotowano problemów powodujących poważne szkody wynikające z hiperkaliemii. Nasze zalecenia opierają się na leczeniu pacjentów przez pracowników ochrony zdrowia. Wiedzą oni, iż nie zaleca się stosowania soli wzbogaconej w potas w przypadku choroby nerek, dzięki czemu można uniknąć ryzyka dla tych pacjentów – zwrócił uwagę Neal.
– Gorąco zachęcamy instytucje zajmujące się wytycznymi klinicznymi do jak najszybszego przeglądu swoich zaleceń dotyczących stosowania zamienników soli wzbogaconej w potas – gdyby świat przeszedł ze zwykłej soli na wzbogaconą w potas, zapobiegłoby to przy bardzo niskich kosztach milionom udarów i zawałów serca każdego roku – zaznaczyła prof. Schutte.
Propozycje zmian w wytycznych
Autorzy zaproponowali następujące sformułowanie do umieszczenia w wytycznych klinicznych dotyczących kontroli ciśnienia krwi.
– Silne zalecenie dla pacjentów z nadciśnieniem: sól wzbogaconą potasem o składzie około 75 proc. chlorku sodu i 25 proc. chlorku potasu należy zalecać wszystkim pacjentom z nadciśnieniem tętniczym, chyba iż mają zaawansowaną chorobę nerek, stosują suplementację potasu, stosują środek moczopędny oszczędzający potas lub istnieją inne przeciwwskazania – zarekomendowano.
Warunkowe zalecenie dla ogółu populacji: jeżeli konieczne jest dodawanie soli do żywności, można zalecić stosowanie soli wzbogaconej w potas o składzie około 75 proc. chlorku sodu i 25 proc. chlorku potasu ogółowi populacji w miejscach, w których występuje niski poziom prawdopodobieństwa, iż osoby z zaawansowaną chorobą nerek (stadium 4.–5.) nie zostaną zdiagnozowane przez system opieki zdrowotnej, a przeciwwskazania do stosowania można wydrukować na opakowaniu produktu.
