Profilaktyka rozumiana jako zapobieganie występowaniu chorób oraz ich wykrycie na jak najwcześniejszym etapie jest podstawą dla utrzymania zdrowia. W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera samoopieka.
Zarówno w przestrzeni publicznej, jak i w mediach społecznościowych możemy natknąć się na treści kierowane do kobiet dotyczące zwiększenia świadomości w zakresie profilaktyki raka szyjki macicy czy raka piersi, w którego wczesnym rozpoznaniu istotną rolę odgrywa regularne samobadanie pacjentek.
Znacznie trudniej jednak jest natrafić na analogiczne kampanie kierowane do mężczyzn, które informowałyby o ryzyku zachorowania na raka jąder oraz możliwości jego wczesnego wykrycia dzięki wykonywanym samodzielnie badaniom.
Na czym polega samobadanie jąder i jak prawidłowo wykonać profilaktyczne badanie jąder?
Profilaktyka – jej miejsce w historii medycyny
Lata 70-te i 80-te XX wieku kojarzone są jako okres rozwoju tzw. „nowego zdrowia publicznego”, które podkreśla znaczenia promocji zdrowia i profilaktyki w kontekście utrzymania zdrowia zarówno w wymiarze indywidualnym jak i społecznym. W rzeczywistości jednak koncepcje promocji zdrowia i profilaktyki mają swe korzenie w starożytnej wiedzy medycznej. Zachowane traktaty pochodzące z okresu od VI do IV wieku p. n. e., wskazują na holistyczne postrzeganie zdrowia i choroby przez starożytnych lekarzy, którzy opiekując się swymi pacjentami łączyli wiedzę medyczną z filozofią.
Najsławniejszy z nich, Hipokrates z Kos przez wielu nazywany ojcem współczesnej medycyny zalecałby lekarz, który rozpoczynał praktykowanie w nowym miejscu uwzględniał poza czynnikami środowiskowymi także i sposób, w jaki ludzie żyją: czy piją dużo wina, czy ciężko pracują, czy odpowiednio odpoczywają i czy stosują adekwatną dietę.
Zdaniem wielu antycznych lekarzy dobra dieta była kluczem do utrzymania zdrowia; w tym miejscu należy jednak zaznaczyć, iż greckie słowo opisujące dietę miało szersze znaczenie niż przyjmowane obecnie. Dieta bowiem oznaczała znacznie więcej niż tylko jedzenie i picie, a dietetyka stanowiła podstawę sztuki. Przez dietę Grecy rozumieli całościowy sposób życia obywateli (za których uważano wyłącznie mężczyzn), a także równowagę pomiędzy snem a aktywnością, ćwiczeniami a odpoczynkiem i oczywiście wybór adekwatnego pożywienia, a także wszelkie czynniki, które kształtowały życie mężczyzn i musiały być kontrolowane, jeżeli mieli być oni nie tylko zdrowi, ale także silni i piękni, czemu hołdowała grecka idea kalokagatii.
Hipokrates opisał także przebieg naturalnej historii chorób oraz poczynił pewne obserwacje związane z wpływem jazdy konnej, zmęczenia fizycznego czy warunków klimatycznych i praktyk dietetycznych na występowanie impotencji u mężczyzn, która uważana była za karę zsyłaną przez bogów. Ponadto Hipokrates uważał, iż problemy związane z „męskim zdrowiem” powodowane są przez doznane urazy, a w jednym ze swych traktatów podnosił, że: „inteligentny człowiek rozumie, iż zdrowie jest najcenniejszym dobrem i zarazem musi wiedzieć, jak pomóc sobie w przypadku choroby”.
Bezsprzecznie dokonania Hipokratesa uwolniły antyczną medycynę od ciężaru nienaukowego dyskursu i przesądów, a powstanie znanych nam współcześnie edukacji zdrowotnej i profilaktyki mogło nastąpić tylko w szerszym kontekście, u którego podstawą była myśl hipokratejska.
Sprawdź gotowe pakiety badań profilaktycznych.
Samobadanie jąder – dlaczego jest tak istotne?
Rak jąder jest najczęściej diagnozowany wśród młodych mężczyzn pomiędzy 15-tym, a 45-tym rokiem życia; wyniki badań epidemiologicznych wskazują, iż każdego roku choroba ta jest rozpoznawana u od 3 do choćby 10 mężczyzn w przeliczeniu na 100 tysięcy w krajach zachodnich.
Najczęstszym objawem choroby są guzki wyczuwalne w badaniu palpacyjnym na powierzchni jądra, a u części pacjentów występują także dolegliwości bólowe i obrzęk moszny. W niektórych przypadkach, na skutek szybkiego zwiększenia rozmiarów guza towarzyszącemu progresji choroby dochodzi do skrętu jądra, któremu towarzyszy ostry ból.
Jednocześnie wczesne wykrycie raka jąder związane jest zwykle z dobrymi rokowaniami. Wskaźnik 5-letniego przeżycia pacjentów osiąga choćby 99% w przypadkach rozpoznania choroby we wczesnym stadium, gdy obecność zmian nowotworowych ogranicza się do jądra. Niestety niektóre raporty wskazują, iż choćby od 20% do 50% mężczyzn trafia do lekarza w zaawansowanym stadium choroby z obecnymi przerzutami; e takich przypadkach wskaźnik 5-letniego przeżycia zmniejsza się do zaledwie 74%.
Już w 2014 roku Amerykańskie Towarzystwo Onkologiczne zalecało mężczyznom wykonywanie regularnego samobadania jąder podkreślając, iż jest skuteczna i bezpłatna metoda, która pozwala na wykrycie choroby we wczesnym stadium.
Zaleca się by wszyscy mężczyźni i nastolatkowie powyżej 15-go roku życia wykonywali samodzielnie badanie jąder raz w miesiącu, gdyż jedynie czesne wykrycie raka jąder poza poprawą rokowań może pozwolić także uniknąć leczenia adiuwantowego (radioterapii i chemioterapii).
Niestety wyniki badań wskazują, iż około połowa polskich mężczyzn nie wykonuje samodzielnego badania jąder, co wskazuje także na niski poziom świadomości ryzyka zachorowania na raka jąder w naszym kraju.
Jak badać jądra samodzielnie? Badanie moszny
Profilaktyczne badanie jąder należy przeprowadzić w pozycji stojącej. Ważne jest by moszna była ciepła i rozluźniona. Pierwszym etapem badania jest sprawdzenie czy w obrębie moszny nie występuje obrzęk.
Następnie używając obu rąk należy umieść palce wskazujące i środkowe pod, a kciuki na jądrze. Każde jądro badamy oddzielnie przetaczając je pomiędzy kciukami i palcami zwracając uwagę na wszelkie zmiany takie jak: twarde grudki, gładkie zaokrąglone guzki lub nowe zmiany w rozmiarze, kształcie lub konsystencji jądra.
Badanie nie powinno być bolesne ani też nieprzyjemne.
Badanie jąder – jaki lekarz?
Jeśli w trakcie samobadania jąder stwierdzimy jakiekolwiek niepokojące zmiany lub też, gdy jedno lub oba jądra stały się tkliwe lub bolesne, należy skontaktować się z lekarzem urologiem.
Badanie prostaty – równie ważne jak badanie jąder
Rak jądra jest przypadłością młodszych mężczyzn, najwięcej zachorowań diagnozuje się w grupie wiekowej między 15 a 45 rokiem życia. Po czterdziestce, mężczyźni poza samobadaniem jąder powinni dodatkowo skupić uwagę na profilaktyce raka prostaty – drugiego (po raku płuca) co do częstości występowania nowotworu u mężczyzn.
Ryzyko zachorowania na raka prostaty rośnie gwałtownie powyżej 60 roku życia. Ponieważ początki choroby są bezobjawowe, w zapobieganiu i wykryciu raka prostaty na wczesnym etapie najistotniejsza profilaktyka, którą powinno rozpocząć się już po 40 roku życia.
Na czym ona polega?
To przede wszystkim regularne wykonywanie badań uwzględniających oznaczenie stężenia PSA, czyli markera raka prostaty. Ważne są także kontrolne, profilaktyczne wizyty u lekarza urologa, który zestawi wyniki wykonanych badań laboratoryjnych z wynikami badania prostaty per rectum (przez odbytnicę).
W ten sposób podejmowane działania profilaktyczne dają szanse na uchwycenie zmian nowotworowych w prostacie na niezaawansowanym etapie, co znacząco zwiększa szansę na skuteczne wyleczenie groźnej dla życia i zdrowia choroby.
Samobadanie jąder – pytania i odpowiedzi
- Na czym polega badanie palpacyjne jąder?
Samodzielnie wykonywane badanie palpacyjne jąder to ocena wyglądu i dotyku jąder. Badanie to zajmuje nie więcej jak minutę i każdy mężczyzna może wykonać je samodzielnie, zwykle stojąc przed lustrem. Rutynowo wykonywane samobadanie jąder pozwala poznać jak jądro normalnie wyglądają, a przez to zwiększa prawdopodobieństwo zauważenia choćby subtelnych zmian, które mogą być oznaką zarówno niezagrażających życiu schorzeń, takich jak infekcje czy torbiele jak i raka jąder.
- Jak samemu badać jądra?
Badanie należy wykonać w pozycji stojącej. W trakcie badania oceniamy czy w obrębie moszny nie występuje obrzęk, a następnie umywając obu rąk umieszczamy palce wskazujące i środkowe pod jądrem, a kciuki na jądrze, przetaczając je pomiędzy palcami. W trakcie badania powinniśmy zwrócić uwagę na wszelkie grudki, guzki lub nowe zmiany w rozmiarze, kształcie lub konsystencji jądra.
- Jak często należy wykonywać badanie jąder u mężczyzn?
Zaleca się by mężczyźni i nastolatkowie powyżej 15-go roku życia wykonywali samodzielne badanie jąder co najmniej jeden raz w miesiącu.
DIAGNOSTYKA DLA ZWROTNIKRAKA.PL
ARTYKUŁ SPONSOROWANY
AUTOR:
dr n. o zdrowiu Piotr Choręza – absolwent biotechnologii Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. Ukończył również studia podyplomowe na kierunku „Prawo ochrony zdrowia” oraz studia doktoranckie na Wydziale Opieki Zdrowotnej Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.
BIBLIOGRAFIA:
Aberger M, Wilson B, Holzbeierlein JM, et al. Testicular self-examination and testicular cancer: a cost-utility analysis. Cancer Med 2014; 3 (6): 1629-1634. doi: 10.1002/cam4.318.
Becker, D.M. History of Preventive Medicine. [W:] Becker, D.M., Gardner, L.B. (ed) Prevention in Clinical Practice. Springer, Boston, MA 1988. https://doi.org/10.1007/978-1-4684-5356-0_2
Chong RIH, Leow JJ, Choo ZW, et al. Testicular self-examination for early detection of testicular cancer. World J Urol 2023; 41 (4): 941-951. doi: 10.1007/s00345-023-04381-4
Milecki T, Majchrzak N, Balcerek A, et al. Attitudes about Testicular Self-Examination among Polish Males. Biology (Basel) 2021; 10 (3): 239. doi: 10.3390/biology10030239.
Rovito MJ, Cavayero C, Leone JE, Harlin S. Interventions Promoting Testicular Self-Examination (TSE) Performance: A Systematic Review. Am J Mens Health 2015; 9 (6): 506-518. doi: 10.1177/1557988314555360.
Tountas Y. The historical origins of the basic concepts of health promotion and education: the role of ancient Greek philosophy and medicine. Health Promot Int 2009; 24 (2): 185-192. doi: 10.1093/heapro/dap006.
PRZEJDŹ DO: PROFILAKTYKA ONKOLOGICZNA
Post Samobadanie jąder – jak wykonać profilaktyczne badanie jąder? pojawił się poraz pierwszy w Zwrotnikraka.pl.
