W przypadku kobiet stosujących leki przeciwdepresyjne ciąża niesie za sobą dodatkowy dylemat dotyczący tego, czy powinny kontynuować czy przerwać przyjmowanie leków. Muszą one dokładnie ocenić prawdopodobne ryzyko nawrotu choroby względem potencjalnego ryzyka uszkodzenia płodu.
Istnieje jednak kilka badań dotyczących skuteczności terapii przeciwdepresyjnych w czasie ciąży. Większość istniejących badań opiera się na danych na temat określonych populacji pochodzących z prób klinicznych i innych obserwacyjnych badań nieeksperymentalnych. Wpływa to ograniczająco na porady dotyczące leczenia.
– Nie są dostępne żadne spersonalizowane zalecenia dotyczące tego, kto może bezpiecznie zmniejszyć dawkowanie lub przerwać stosowanie leków przeciwdepresyjnych bez zwiększania ryzyka nawrotu – mówi Xiaoqin Liu, starsza badaczka na Uniwersytecie w Aarhus w Danii i główna badaczka w projekcie PregnancyAD.
Chcąc wypełnić tę lukę, zespół finansowanego przez Unię Europejską projektu PregnancyAD, realizowanego przy wsparciu działań „Maria Skłodowska-Curie”, przeprowadził połączoną analizę danych demograficznych, cech klinicznych i danych genetycznych pochodzących zarówno z rejestrów krajowych, jak i próby badawczej Integrative Psychiatric Research (iPSYCH) w Danii. Badania miały na celu określenie potencjalnej skuteczności leczenia przeciwdepresyjnego i ryzyka z nim związanego w populacji ciężarnych z myślą o stworzeniu bardziej spersonalizowanego podejścia do każdego przypadku.
– Nasze wyniki są zgodne z wnioskami płynącymi z wcześniejszych badań i dostarczają potwierdzających dowodów na to, iż stosowanie leków przeciwdepresyjnych w czasie ciąży ma ograniczony wpływ na dzieci – zauważa Liu.
Analiza ryzyka nawrotu choroby
Aby zbadać, czy podatność genetyczna jest związana z ryzykiem nawrotu depresji po porodzie, zespół projektu PregnancyAD w pierwszej kolejności skupił się na analizie ryzyka nawrotu, opierając się na schematach leczenia pacjentek.
Naukowcy odkryli, iż ryzyko nawrotu choroby po porodzie odzwierciedlało różny przebieg leczenia przeciwdepresyjnego: w zależności od tego, czy kobiety całkowicie przerywały leczenie; czy odstawiły leki na wczesnym, czy późniejszym etapie ciąży oraz jak długo wcześniej stosowały leki.
Zespół zbadał następnie, czy genetyczna podatność na wystąpienie poważnych epizodów depresji była powiązana z tymi trajektoriami leczenia przeciwdepresyjnego.
– Na różny przebieg leczenia wpływa przede wszystkim nasilenie zaburzeń, a nie genetyczna podatność na głęboką depresję – twierdzi Liu.
Praca nad spersonalizowaną oceną ryzyka
Aby ustalić, czy kobiety, które odstawiły leki przeciwdepresyjne, miały wyższe ryzyko nawrotu choroby, uczeni skupili się najpierw na nagłych przypadkach wymagających interwencji psychiatrycznej.
Z ich analizy wynika, iż odstawienie leków przeciwdepresyjnych w czasie ciąży zwiększyło ryzyko nagłych przypadków z 3,7 proc. do 5 proc. wśród kobiet kontynuujących leczenie. Na każde 76 kobiet w ciąży, które zdecydowały się odstawić leki przeciwdepresyjne, przypadał jeden dodatkowy nagły przypadek wymagający opieki psychiatrycznej.
Następnie zespół przeanalizował mniej poważne przypadki i wykorzystał technikę uczenia maszynowego do modelowania przebiegu leczenia przeciwdepresyjnego.
W przypadku kobiet długotrwale przyjmujących leki przeciwdepresyjne odstawienie ich w późnym okresie ciąży zwiększało prawdopodobieństwo nawrotu choroby i konieczności przyjmowania nowych leków po porodzie.
Liu zauważa, iż podobnych tendencji nie stwierdzono wśród kobiet poddanych krótkoterminowemu leczeniu farmakologicznemu ani tych, które przerwały leczenie we wczesnym okresie ciąży, co oznacza, iż przebieg wcześniejszego leczenia może sygnalizować potencjalne ryzyko nawrotu.
– Nasze odkrycia sugerują, iż kobiety cierpiące na ciężkie zaburzenia psychiczne, szczególnie te, które osiągnęły równowagę dzięki stałemu przyjmowaniu leków, mogą czerpać znaczne korzyści z kontynuowania leczenia przeciwdepresyjnego podczas ciąży – wyjaśnia Liu.
Wspomaganie podejmowania decyzji podczas ciąży
– Warto podkreślić, iż większość kobiet może bezpiecznie odstawić leki przeciwdepresyjne bez obawy o nawrót choroby. Decyzja o kontynuowaniu lub przerwaniu leczenia przeciwdepresyjnego powinna wynikać ze współpracy między lekarzami, pacjentkami i ich rodzinami. To pozwala zapewnić najbardziej świadomy i najlepiej dostosowany do indywidualnych potrzeb sposób działania– zauważa Liu.
