Rola melatoniny w prewencji i progresji zwyrodnienia plamki żółtej

Najnowsze badanie koncentruje się na związku między suplementacją melatoniny a ryzykiem rozwoju lub progresji zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem u starszych dorosłych w USA. Choroba ta stanowi jedną z głównych przyczyn utraty wzroku w populacji osób powyżej 60. roku życia.

Przeciwutleniające i przeciwzapalne adekwatności melatoniny

Melatonina, naturalny hormon regulujący rytm dobowy, wykazuje adekwatności przeciwutleniające i przeciwzapalne. Może dzięki temu chronić komórki siatkówki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi i patologicznym rozrostem naczyń krwionośnych. Badacze postanowili określić, czy suplementacja melatoniną wiąże się z obniżonym ryzykiem rozwoju lub pogorszenia choroby siatkówki w populacji starszych dorosłych.

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD, ang. Age-related Macular Degeneration) jest przewlekłą, postępującą chorobą siatkówki. Stanowi jedną z głównych przyczyn utraty wzroku u osób po 60. roku życia. Częstość występowania AMD rośnie wraz z wiekiem. Prognozy epidemiologiczne wskazują, iż w Stanach Zjednoczonych liczba chorych może osiągnąć 18 milionów do 2050 roku.

Przyczyny zwyrodnienia plamki żółtej

Dokładna etiologia zwyrodnienie plamki żółtej nie jest w pełni poznana. W patogenezie choroby kluczową rolę odgrywają stres oksydacyjny, powstawanie patologicznych naczyń krwionośnych w obrębie siatkówki oraz upośledzenie funkcji regeneracyjnych komórek nabłonka barwnikowego siatkówki.

W postaci wysiękowej (mokrej) AMD postęp choroby próbuje się hamować dzięki terapii ukierunkowanej na czynnik wzrostu śródbłonka naczyniowego (VEGF). Leczenie polega na podawaniu leków w formie wstrzyknięć do ciała szklistego, co wymaga regularnych wizyt w gabinecie okulistycznym.

W przypadku postaci suchej (niewysiękowej) zwyrodnienie plamki żółtej rozwój terapii przez cały czas trwa, a skuteczne leczenie jest ograniczone. Pomimo postępu medycyny, przez cały czas podstawowym sposobem zapobiegania rozwojowi i progresji AMD pozostają zmiany stylu życia, w tym zdrowa dieta, rezygnacja z palenia tytoniu, kontrola masy ciała oraz regularna aktywność fizyczna.

Melatonina a zwyrodnienie plamki żółtej – badanie

W badaniu wykorzystano dane pochodzące z elektronicznej dokumentacji medycznej w ramach TriNetX. Jest to federacyjna sieć badawcza, która przetwarza dane ponad 95 milionów pacjentów z ponad 60 placówek opieki zdrowotnej w USA. Celem badania było porównanie ryzyka rozwoju AMD u pacjentów przyjmujących melatoninę oraz u pacjentów bez historii jej przepisywania. Obie grupy podzielono dodatkowo na trzy podgrupy wiekowe (≥50, ≥60 i ≥70 lat), co w sumie dało sześć podgrup do analizy.

Aby zapewnić porównywalność grup, zastosowano PSM (Propensity Score Matching). Ta metoda statystyczna umożliwia zrównoważenie grup pod względem istotnych czynników zakłócających, takich jak wiek, płeć, rasa, status społeczno-ekonomiczny, choroby współistniejące oraz stosowanie innych leków nasennych.

Okres obserwacji obejmował co najmniej rok od zdarzenia indeksowego (np. pierwszego badania okulistycznego lub diagnozy AMD) do końca zbierania danych. Następnie obliczono współczynniki ryzyka, aby ocenić różnicę w ryzyku rozwoju lub pogorszenia AMD między zbalansowanymi grupami.

Aby upewnić się, iż wyniki są wiarygodne, przeprowadzono dodatkowe analizy. Sprawdzono m.in., czy efekt melatoniny jest podobny w grupie pacjentów z zaburzeniami snu. Dzięki temu można było potwierdzić, iż obserwowany efekt rzeczywiście wiąże się z melatoniną, a nie z innymi czynnikami.

Stosowanie melatoniny zmniejsza ryzyko i progres zwyrodnienia plamki żółtej

Wyniki badanie sugerują, iż stosowanie melatoniny wiąże się ze znacznie niższym ryzykiem zarówno rozwoju, jak i progresji zwyrodnienia plamki żółtej (AMD).

U pacjentów, którzy na początku badania nie mieli zdiagnozowanego AMD, stosowanie melatoniny wiązało się ze znacznym zmniejszeniem ryzyka jego rozwoju. To działanie ochronne było bardzo wyraźne. W grupie pacjentów w wieku 50 lat i starszych ryzyko to było niższe o 58%. W starszych podgrupach (60 i 70 lat i starsi) redukcja ryzyka była jeszcze większa, sięgając 64% do 65%. Co ważne, korzystny związek utrzymywał się nawet, gdy badacze monitorowali pacjentów przez dłuższy czas, czyli przez co najmniej dwa lata.

Jeśli chodzi o pacjentów, którzy już mieli niewysiękową postać AMD (czyli zagrożoną progresją), melatonina również wykazała działanie ochronne. W każdej analizowanej podgrupie wiekowej ryzyko progresji do najgroźniejszej, wysiękowej postaci AMD było istotnie niższe w kohorcie przyjmującej melatoninę. Redukcja tego ryzyka wahała się od około 56% do 62% w zależności od grupy wiekowej. Te wyniki były spójne we wszystkich analizach wrażliwości.

Melatonina u osób starszych – dlaczego może mieć działanie ochronne?

Wyniki badania są zgodne z aktualną wiedzą na temat biologii melatoniny. Poziom naturalnej melatoniny w organizmie gwałtownie spada po 60. roku życia, co pokrywa się z okresem największego ryzyka wystąpienia zwyrodnienia plamki żółtej. Sugeruje to, iż suplementacja melatoniną może częściowo kompensować ten deficyt.

Melatonina wykazuje działanie ochronne dzięki adekwatnościom przeciwutleniającym i przeciwzapalnym. Chroni komórki nabłonka barwnikowego siatkówki przed uszkodzeniami oksydacyjnymi, a utrata tych komórek jest kluczową cechą wczesnego AMD. Ponadto melatonina może hamować ekspresję czynnika VEGF. Czynnik ten odpowiada za rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych, będących mechanizmem przejścia w groźniejszą, wysiękową postać AMD.

Melatonina w AMD – ograniczenia badania

Ponieważ badanie opierało się na danych z dokumentacji medycznej, wiązało się z pewnymi ograniczeniami. Diagnozy i inne schorzenia, w tym AMD, były identyfikowane na podstawie kodów wprowadzanych przez lekarzy. To natomiast mogło prowadzić do nieścisłości w klasyfikacji pacjentów. Nie było również możliwości kontroli wszystkich czynników ryzyka, takich jak styl życia, dieta czy dostęp do opieki zdrowotnej.

Melatonina jest dostępna jako suplement diety, dlatego w dokumentacji medycznej trudno było dokładnie określić dawkę, częstość oraz czas jej stosowania, co mogło wprowadzać dodatkową niepewność.

Mimo tych ograniczeń, badanie dostarcza istotnych dowodów sugerujących potencjalne korzyści ochronne melatoniny w kontekście AMD. Wyniki te stanowią podstawę do dalszych, kontrolowanych badań klinicznych, które mogą pomóc w opracowaniu skutecznych strategii prewencyjnych dla osób z grup ryzyka.

Wyniki badania opublikowano w czasopiśmie JAMA ophthalmology.