Rak pęcherza moczowego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów złośliwych wśród Polaków, czwartym u mężczyzn (po raku prostaty, płuca i jelita grubego) oraz dwunastym u kobiet.
Nowotwory pęcherza moczowego mogą występować w każdym wieku, jednak najczęściej choroba ta dotyka mężczyzn w wieku 50-80 lat. Ryzyko zachorowania wzrasta istotnie wraz z wiekiem. Rak urotelialny to jeden z najczęstszych typów raka pęcherza moczowego.
W obrębie grupy nowotworów układu moczowo-płciowego, rak pęcherza moczowego zajmuje istotne miejsce ze względu na częstość występowania. Jest drugim co do częstości występowania nowotworem układu moczowego.
W ostatnim dziesięcioleciu zaobserwowano znaczący wzrost zachorowań na raka pęcherza moczowego. Według szacunków ekspertów, u około 70-80 procent pacjentów rozpoznaje się nowotwór nienaciekający, czyli powierzchniowy. U około 20-30 procent chorych guz w chwili rozpoznania ma charakter inwazyjny – naciekający mięśniówkę pęcherza.
Rak pęcherza moczowego
Rak pęcherza jest nowotworem, który w większości przypadków powstaje w wyniku działania czynników zewnętrznych – toksyn, które dostarczamy sami do organizmu albo jesteśmy na nie narażeni. Główną przyczyną zachorowań pozostaje dym tytoniowy, odpowiadając za ok. 70% ogółu rozpoznań.
Według Krajowego Rejestru Nowotworów liczba nowych zachorowań na nowotwór pęcherza wynosi około 7000 rocznie. Rozpoznanie choroby nowotworowej pęcherza w Polsce znacznie częściej dotyczy płci męskiej, u której rak pęcherza moczowego stanowi około 7% ogółu zachorowań.
Rak pęcherza moczowego zajmuje piątą pozycję w kontekście częstości przyczyn zgonów spowodowanych nowotworami wśród mężczyzn.
Kobiety chorują 3-4 razy rzadziej, ale trend zachorowalności na raka pęcherza moczowego wśród kobiet wskazuje tendencję wzrostową i kształtując się na poziomie 2% ogółu zachorowań na nowotwory. Wśród mieszkańców Europy, wyższy odsetek osób chorych na raka pęcherza moczowego obserwuje się na zachodniej i południowej części kontynentu.
Polska – na tle państw Unii Europejskiej – wykazuje niższą średnią zachorowalność wśród populacji, jednakże umieralność wciąż utrzymuje się na jednym z najwyższych poziomów. Rokowanie zależy od dobrej, sprawnej i gwałtownie przeprowadzonej diagnostyki oraz niezwłocznego włączenia odpowiedniego leczenia.
DOŁĄCZ: NEWSLETTER ONKOLOGICZNY
Rak urotelialny – przyczyny
Do najważniejszych przyczyn i czynników ryzyka rozwoju groźnej choroby jaką jest rak pęcherza moczowego zaliczamy:
- palenie tytoniu
- alkoholizm
- ekspozycję zawodową na aminy aromatyczne i pestycydy
- kamicę nerkową
- przewlekłe stany zapalane pęcherza i układu moczowego
Do czynników ryzyka powiązanych z zachorowaniem na raka urotelialnego, oprócz płci męskiej i wieku, należą również rasa i pochodzenie etniczne.
W niektórych przypadkach przewlekłe zapalenie pęcherza prowadzące do nowotworzenia, wywołane jest przez zakażenie pasożytnicze – schistosomatozę, jednakże do Polski choroba ta jest stosunkowo rzadko zawlekana. W ostatnich latach wskazuje się również uwagę na niekontrolowane zakażania wywołane częstą zmianą partnerów lub partnerek.
Palenie tytoniu jest najbardziej istotnym czynnikiem ryzyka w rozwoju raka pęcherza moczowego. Zachorowalność wśród osób palących jest trzy razy wyższa w porównaniu z osobami niepalącymi. Palenie tytoniu jest przyczyną około połowy wszystkich przypadków raka pęcherza moczowego zarówno wśród kobiet jak i mężczyzn.
Wykazano również powiązanie między wykonywanym zawodem, a ryzykiem zachorowania. Ludzie związani bezpośrednio z przemysłem chemicznym stosującym aromatyczne aminy np. benzydyny, beta-naftyloaminy, pracownicy przemysłu skórzanego, gumowego, produktów malarskich czy poligraficznych stanowią grupę podwyższonego ryzyka, w której częściej rozwija się rak pęcherza moczowego.
Diagnoza: nowotwór pęcherza moczowego
Nowotwory pęcherza moczowego stanowią zróżnicowaną grupę jednostek o różnym potencjale złośliwości – co należy uwzględnić w planowaniu optymalnej terapii. Większa część raków pęcherza moczowego wywodzi się z komórek nabłonka przejściowego, wyścielającego światło narządu (inaczej: rak urotelialnym). Blisko 90% procent guzów stanowią raki z nabłonka pęcherza i dróg moczowych.
Klasyfikacja nowotworów TNM (ang. Tumor/Noduli/Metastases) oceniająca stan zaawansowania choroby, kwalifikuje ten typ nowotworu do dwóch grup: rak pęcherza moczowego nienaciekający błonę mięśniową (ang. Invasive bladder cancer – NMIBC) lub rak pęcherza moczowego naciekający błonę mięśniową (ang. Muscle invasive bladder cancer – MIBC).
Chociaż w chwili rozpoznania 70-80% nowotworów pęcherza stanowią raki nienaciekające błony mięśniowe, to należy zwrócić uwagę na nawrotowy charakter choroby. Po uprzednim operacyjnym usunięciu pierwotnego guza pęcherza moczowego często dochodzi do wznowy.
Niestety wiele osób przez długi czas bagatelizuje objawy ze strony układu moczowego, leczy się preparatami bez recepty i trafia do lekarza późno.
– Nowotwór pęcherza moczowego rozwija się dość szybko, dlatego oprócz świadomości samych pacjentów, istotna jest czujność lekarzy rodzinnych. Mianowicie, aby podstawowy objaw utajony – krwinkomocz, a potem krwiomocz był zawsze zdiagnozowany poprawnie. Wielu chorych jest leczonych całe tygodnie, czasem miesiące z powodu rzekomego zakażenia dolnych dróg moczowych, a w istocie był to rak pęcherza – zauważa prof. Tomasz Drewa, prezes Polskiego Towarzystwa Urologicznego.
WARTO WIDZIEĆ: KARTA E-DILO
Objawy raka pęcherza moczowego
Wczesne objawy choroby jaką jest rak pęcherza moczowego mogą obejmować krwiomocz – o charakterze nawracający lub stałym, częste i bolesne oddawanie moczu, zaburzenia mikcji, ból pleców i ból miednicy.
Powyższe symptomy raka pęcherza moczowego stanowią bezwzględną podstawę do rozpoczęcia pogłębionej diagnostyki w kierunku nowotworu pęcherza moczowego.
Najczęstszym objawem raka pęcherza moczowego jest bezbolesny krwiomocz, który występuje u 85% chorych.
W przypadku guza szerzącego się śródnabłonkowo objawem choroby może być częstomocz, naglące parcia i inne objawy dyzuryczne (częstomocz, zaburzenia mikcji, parcie na pęcherz). W zaawansowanym raku pęcherza moczowego choroba daje takie symptomy jak: bóle bodbrzusza, bolesne parcie, częstomocz i ból w okolicy lędźwiowej.
Najczęstsze objawy raka pęcherza moczowego w zaawansowanym stadium choroby:
- ból okolicy nadłonowej i lędźwiowej
- krwiomocz i uczucie parcia
- wyczuwalny guz w okolicy nadłonowej
- powiększone węzły chłonne regionalne.
- późnym objawem raka pęcherza moczowego mogą być obrzęki kończyn
- bóle w kościach w wyniku przerzutów
Należy pamiętać, iż rak pęcherza moczowego może rozwijać się bardzo podstępnie, często bez konkretnych symptomów. Zdarza się też, iż objawy raka pęcherza moczowego są utożsamiane z innymi, mniej niebezpiecznymi schorzeniami nieonkologicznymi.
Czas postawienia diagnozy od pojawienia się objawów raka pęcherza moczowego decyduje o dalszym leczeniu, rokowaniu i przeżyciu pacjenta.
Guz pęcherza – diagnostyka i badania
– Brakuje nam generalnie prostych opracowań dotyczących chorób nowotworowych, wczesnych objawów i zaleceń postępowania dot. wstępnego rozpoznania i kolejnych kroków dla lekarzy POZ. o ile lekarz rodzinny będzie wiedział, iż pojawienie się krwi w moczu czy krwinkomoczu bezobjawowego powinno kwalifikować pacjenta do wstępnej diagnostyki z zastosowaniem cystoskopii, to będziemy szybciej i wcześniej wykrywać nowotwory pęcherza – wskazywuje prof. Piotr Wysocki, Kierownik Oddziału Onkologii, Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie.
Cystoskopia to najważniejsze badanie w diagnostyce raka pęcherza, ale jak podkreślają eksperci – lekarz rodzinny jak i każdy inny specjalista, ma też do dyspozycji bardzo proste narzędzie, jakim jest USG z wypełnionym pęcherzem. Pacjent powinien być poinformowany jak się przygotować do takiego badania.
Wstępnym etapem diagnostyki onkologicznej w kierunku raka pęcherza moczowego jest badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej i miednicy z prawidłowo wypełnionym pęcherzem.
Jak podkreślają eksperci, zaleca się również ocenę moczowodów i układów kielichowo-miedniczkowych, ponieważ nowotwór złośliwy pęcherza moczowego często występuje wieloogniskowo.
W przypadku potwierdzenia guza w pęcherzu moczowym, należy pobrać wycinek do badań histopatologicznych. jeżeli jest to możliwe, wycina się cały guz, jeżeli nie, pobiera się miarodajne wycinki i pozostawia masę guza, której nie da się usunąć. Przed zabiegiem pacjent powinien mieć wykonany rezonans magnetyczny
– To nam daje informacje jak zaawansowany jest nowotwór, jak głęboko rośnie w ścianę pęcherza moczowego. Barierą jest dostęp do tych badań i czas oczekiwania. W raku pęcherza czas oczekiwania choćby 3 tygodnie to jest dużo – wskazuje prof. Drewa.
Nowotwór pęcherza moczowego – leczenie
Leczenie nowotworów pęcherza moczowego zależy od tego, czy mamy do czynienia z rakiem o charakterze bardziej powierzchownym, który ma niski stopień złośliwości, po wycięciu, nie ma ryzyka tworzenia przerzutów, czy też z rakiem naciekającym mięśniówkę, czyli głęboko wnikającym w pęcherz, o wysokiej złośliwości, który jest leczony dopęcherzowo, głównie przy pomocy szczepionek BCG, czasem chemioterapii do pęcherzowej
Stwierdzenie raka pęcherza z naciekiem mięśniówki jest zawsze sygnałem, iż chory musi mieć wykonany rozległy zabieg operacyjny – radykalna cystektomia (usunięcie pęcherza wraz z sąsiadującymi tkankami i narządzami) i wymaga także leczenia systemowego, w tym często chemioterapii przedoperacyjnej, która jest mniej toksyczna i lepiej tolerowana niż podana po zabiegu chirurgicznym
– Jest to postępowanie, które wiąże się z bardzo wyraźną poprawą rokowania. Szanse na całkowite wyleczenie chorych gwałtownie rosną i powinien być to standard postępowania. Niestety implementacja tego standardu, nie tylko w Polsce, również na świecie, jest cały czas niezadowalająca – podkreśla prof. Wysocki.
W ostatnich latach wiele zmieniło się w farmakoterapii nowotworów pęcherza moczowego, szczególnie na znaczeniu zyskało leczenia skojarzone. Jak podkreśla prof. Piotr Wojcieszek, Kierownik Zakładu Brachyterapii w NIO-PIB w Gliwicach, najlepsze efekty uzyskuje się przy połączeniu 3 metod leczenia, chirurgii, radiochemioterapii i leczenia systemowego. Wymaga to jednak współpracy wielodyscyplinarnej i dobrej koordynacji. W polskich warunkach jest to dość trudne, ponieważ oddziały radioterapii najczęściej nie mieszczą się w pobliżu ośrodków urologicznych.
Immunoterapia w raku pęcherza moczowego
– Potwierdzono wysoką immunogenność raków indukowanych długotrwałą ekspozycją na czynniki karcinogenne. Rak urotelialny pęcherza jest wysoce zmutowany, immunogenny, wysoce rozpoznawany przez układ odpornościowy, więc uruchomienie układu odpornościowego poprzez zastosowanie immunoterapii przynosi bardzo dużą korzyść w tej grupie chorych, zarówno jako leczenie skojarzone chemioimmunoterapią, jak i leczenie podtrzymujące po uzyskaniu kontroli choroby oraz leczenie po niepowodzeniu chemioterapii – tumaczy prof. Piotr Wysocki.
W 2017 roku Komisja Europejska zarejestrowała niwolumab w leczeniu miejscowo zaawansowanego, nieoperacyjnego lub przerzutowego raka urotelialnego pęcherza moczowego (mUC) u dorosłych pacjentów po niepowodzeniu leczenia preparatami na bazie platyny. Zastosowanie w immunoterapii raka pęcherza moczowego znajduje także inhibitor PD-L1 durwalumab oraz atezolizumab (rejestracje na terenie USA)
W 2021 roku Komisja Europejska zatwierdziła immunoterapię awelumabem jako leczenie podtrzymujące pierwszego rzutu u dorosłych pacjentów z miejscowo zaawansowanym lub przerzutowym rakiem urotelialnym, którzy odpowiedzieli na leczenie chemioterapią na bazie platyny.
Jeszcze do niedawna rak pęcherza pozostawał jedynym, tak częstym nowotworem, do walki z którym nie stworzono programu lekowego czyli administracyjnej strategii leczenia. To zmieniło się w listopadzie 2022 roku, gdy na liście leków refundowanych znalazł się długo wyczekiwany program lekowy B.141, dedykowany leczeniu pacjentów z rakiem pęcherza moczowego. W programie lekowym znalazła się m.in. immunoterapia.
ZOBACZ WIĘCEJ: LECZENIE RAKA PĘCHERZA MOCZOWEGO
Badania kliniczne dla pacjentów z rakiem pęcherza moczowego
Aktualnie toczy się wiele badań klinicznych, które mogą zainteresować chorych na raka pęcherza moczowego. Jednym z nich jest np. badanie SunRISe-5 dotyczące eksperymentalnego systemu podawania leku dla dorosłych z rakiem pęcherza moczowego, który nawrócił po terapii BCG. Celem badania jest ocena bezpieczeństwa i skuteczności systemu do podawania leku, który przez kilka tygodni powoli uwalnia chemioterapeutyk do pęcherza moczowego.
Udział pacjenta onkologicznego w badaniach klinicznych może być szansą na otrzymanie innowacyjnego leku lub nowej metody leczenia – niedostępnej w standardowym postępowaniu. Uczestnik może mieć zapewnioną bezpłatną, częstszą i bardziej skrupulatną ocenę stanu zdrowia (dodatkowe wizyty i badania laboratoryjne) oraz poszerzoną diagnostykę.
Pierwsze kroki zawsze warto skierować do lekarza prowadzącego, szczególnie w kontekście pacjentów, którzy wcześniej nie mieli bezpośredniej styczności z tym tematem. Pomocą służy również Internet – korzystając z wyszukiwarek badań klinicznych, można uzyskać wiedzę na temat aktualnie prowadzonych badań.
DOWIEDZ SIĘ WIĘCEJ: BADANIA KLINICZNE W ONKOLOGII
Pomoc w chorobie – gdzie szukać wsparcia?
Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych prowadzi kampanię informacyjno-edukacyjną Rak pęcherza moczowego – wykryj i lecz. Ma ona na celu zwiększenie świadomości społeczeństwa i wiedzy pacjentów oraz zwrócenie uwagi lekarzy na tę chorobę.
Działania edukacyjne prowadzone są na stronie internetowej kampanii www.rakpecherza-wykryjilecz.pl oraz na profilu na portalu Facebook, gdzie działa też zamknięta grupa wsparcia dla pacjentów z rakiem pęcherza i ich bliskich. Grupa wsparcia dla pacjentów z rakiem pęcherza umożliwia wymianę informacji oraz wzajemne wsparcie w walce z chorobą.
ZOBACZ: NOWOTWORY UKŁADU MOCZOWO-PŁCIOWEGO
źródła: Polskie Towarzystwo Onkologiczne, Krajowy Rejestr Nowotworów
Post Rak pęcherza moczowego – objawy, diagnostyka, leczenie pojawił się poraz pierwszy w Zwrotnikraka.pl.
