Każdego roku w Polsce diagnozuje się około 20 000 zachorowań na nowotwór złośliwy jelita (C18-C20). Analizując strukturę zachorowań można stwierdzić, iż rak jelita grubego jest trzecim co do częstości występowania nowotworem złośliwym w Polsce.
Jak podkreślają eksperci, od kilku lat zachorowalność i umieralność na raka jelita grubego u obu płci wzrasta. Znajomość najczęstszych objawów raka jelita grubego oraz symptomów alarmowych choroby daje szansę na szybkie przeprowadzenie badań diagnostycznych i wykrycie guza na wczesnym etapie zaawansowania.
Wczesna wykrywalność nowotworów jelita grubego ma najważniejsze znaczenie dla skuteczności terapii.
Rak jelita grubego – co to za choroba
Rak jelita grubego to nowotwór złośliwy, który rozwija się z komórek nabłonka błony śluzowej jelita grubego. Nowotwór może się pojawiać się w różnych jego odcinkach — wyszczególnić można: raka okrężnicy, raka esicy i raka odbytnicy.
Rak jelita grubego występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet. W Polsce każdego roku jest rozpoznawany u około 55 na 100 000 mężczyzn i u około 40 na 100 000 kobiet.
Niemal wszystkie nowotwory jelita grubego powstają na podłożu polipów (pojedynczych lub mnogich), czyli zmian wywodzących się z błony śluzowej do wewnątrz jelita. Ryzyko wystąpienia raka na podłożu polipa zależy od jego budowy histologicznej i wielkości — in większy polip tym wyższe ryzyko rozwoju nowotworu. Najczęściej są to zmiany łagodne, jednak niektóre z nich pod wpływem m.in. mutacji genetycznych mogą się przekształcić w złośliwą postać nowotworu.
Można wyodrębnić dwa typy zachorowań na raka jelita grubego: sporadyczne i rodzinne. Druga grupa obejmuje od 10% do 30% przypadków i ma podłoże dziedziczne. Do najbardziej znanych zespołów zwiększonej predyspozycji do raka jelita grubego należą:
- Rodzinna polipowatość gruczolakowata
- Zespół Lyncha (tzw. dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością)
Chorzy z nowotworami rozpoznanymi we wcześniejszych stopniach zaawansowania mają znacznie lepsze rokowania i szansę na szybsze wdrożenie leczenia nowotworu. Warto w tym kontekście pamiętać o możliwość skorzystania z badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego.
Rak jelita grubego – objawy
Choroba zwykle rozwija się powoli. Objawy raka jelita grubego objawy i symptomy choroby zależą od lokalizacji i stopnia zaawansowania nowotworu. We wczesnych stadiach choroby – objawy raka jelita grubego są z reguły niespecyficzne i mają postać bóli brzucha oraz wzdęć, które mogą sugerować mniej groźne dolegliwości ze strony pęcherzyka żółciowego lub chorobę wrzodową.
Zdarza się też. iż rak jelita grubego oraz odbytnicy we wczesnym stadium rozwoju nie daje żadnych niepokojących objawów. Większość pacjentów z rakiem jelita grubego nie zgłasza istotnych dolegliwości lub są to symptomy nikłe albo niespecyficzne – pasujące do wielu schorzeń i chorób układu pokarmowego.
Pierwsze objawy nowotworu często umykają uwadze pacjenta i zdarza się, iż są często bagatelizowane i nieutożsamiane z takimi zagrożeniami, jak rak odbytu czy jelita grubego.
Zaburzenia oddawania stolca najczęściej przypisuje się stresowi i nieprawidłowej diecie. Oprócz zmian nowotworowych mogą je również wywoływać stany zapalne w obrębie jelita grubego, zatrucia pokarmowe czy zakażenia pasożytami jelitowymi.
Najczęstsze objawy raka jelita grubego:
- bóle brzucha
- zmiana rytmu wypróżnień i uczucie niepełnego wypróżnienia
- krew w stolcu
- osłabienie ogólne, zmęczenie, zmniejszenie wydolności wysiłkowej
- niedokrwistość bez innych objawów ze strony przewodu pokarmowego (11%)
- niezamierzona utrata mady ciała
Dodatkowo występujące u niektórych pacjentów objawy raka jelita grubego oraz nowotworu odbytu to uczucie przepełnienia odbytnicy, naglące parcie, krwawienia i bolesne parcie na stolec. W przypadku raka jelita grubego objawem o alarmowym charakterze powinna być obecność ciemnoczerwonej krwi w stolcu oraz wyczuwalny guz w jamie brzusznej.
W zaawansowanych postaciach rak jelita grubego może powodować znaczne zwężenie światła jelita — pojawiają się wtedy zaburzenia oddawania stolca, zmiana rytmu wypróżnień, występowanie biegunek lub zaparć, a nieraz obu objawów naprzemiennie. Rak zlokalizowany w odbytnicy może zwężać jej światło na tyle, iż pojawią się cienkie i długie, tzw. „ołówkowe” stolce.
W kontekście leczenia raka jelita grubego oraz odbytnicy znacznie lepiej rokują pacjenci, którzy zostali zdiagnozowani, zanim wystąpiły u nich objawy raka jelita grubego (albo były to pierwsze symptomy).
Z tego powodu wszystkie niepokojące objawy i symptomy chorobowe, które mogą sugerować raka jelita grubego powinny skłonić chorego do szybkiej wizyty u lekarza i wykonania badań diagnostycznych jelita grubego.
Jak wykryć raka jelita grubego?
Rak jelita grubego często rozwija się powoli i długo nie daje żadnych objawów. Dlatego tak ważne są badania, które pomagają wykryć chorobę na wczesnym etapie, zanim się rozwinie.
Większość lekarzy uznaje za najlepsze i preferuje badanie raka jelita grubego dzięki kolonoskopii. Badanie kolonoskopowe pozwala także wykryć stany przedrakowe – gruczolaki. Olbrzymią zaletą kolonoskopii jest fakt, iż pozwala jednocześnie usuwać polipy i stanowi sposób profilaktyki raka jelita grubego, prowadzać do spadku zapadalności.
Zdaniem ekspertów, regularne wykonywanie testu FIT (badanie na krew utajoną w kale) może pomóc w wczesnym wykryciu raka jelita grubego – gdy ma on największe szanse na skuteczne leczenie. Test FIT wykrywa krew utajoną w kale, niewidoczną jeszcze gołym okiem. jeżeli zostanie ona wykryta, należy wykonać dalszą diagnostykę w kierunku raka jelita grubego, gdyż u co dziesiątej osoby z takim wynikiem rozwija się guz złośliwy.
ZOBACZ: RAK JELITA GRUBEGO – PRZYCZYNY I DIETA
Nowotwór jelita grubego – badania i diagnostyka
Rozpoznanie raka jelita grubego opiera się na badaniu podmiotowym, badaniu fizykalnym oraz badaniach dodatkowych. W celu postawienia diagnozy oraz rozpoznania choroby należy przeprowadzić badanie:
- przedmiotowe brzucha
- per rectum, a u kobiet dodatkowo badanie przez pochwę w przypadku nacieku ściany odbytnicy
- endkoskopowe (rektoskopia, fiberosigmoidoskopia lub kolonoskopia)
- histopatologiczne materiału biopsyjnego pobranego podczas badania endoskopowego
U każdego chorego z podejrzeniem nowotworu w jelicie grubym zaleca się zwrócenie uwag na powiększenie węzłów chłonnych obwodowych, hepatomegalię, wyczuwalny przez powłoki guz w jamie brzusznej i obecność wodobrzusza.
Podejrzenie raka jelita w badaniu przedmiotowym i podmiotowym nakazuje skierowanie pacjenta do poradni gastroenterologicznej na badanie kolonoskopowe z pobraniem wielu wycinków.
Diagnostyka dzięki badania endoskopowego (kolonoskopia) jest procedurą o największej czułości i swoistości w rozpoznaniu tak groźnej choroby, jaką jest rak jelita grubego. Kolonoskopia pozwala ocenić całe jelito grube, a choćby końcowy odcinek jelita cienkiego. Podczas badania możliwe jest pobranie materiału biologicznego dzięki specjalnych kleszczyków biopsyjnych, a następnie poddanie materiału ocenie histopatologicznej.
Wśród badań biochemicznych ważne jest oznaczenia przed podjęciem leczenia stężenia markerów nowotworowych: antygenu karcinoembrionalnego CEA oraz antygenu nowotworowego 19-9.
Współczesna radiologia w diagnostyce raka jelita grubego dysponuje takimi metodami obrazowania jak:
- badanie dwukontrastowe (wlew) jelita grubego
- ultrasonografia (USG), w tym usg endoskopowe
- diagnostyka dzięki tomografii komputerowej
- badanie rezonansem magnetycznym
- pozytonowa tomografia emisyjna (PET)
Na podstawie zleconych badań szczegółowych lekarze określą stadium zaawansowania nowotworu czyli zakres jego rozprzestrzenia się zarówno lokalnie, jak i do odległych miejsc w organizmie.
Diagnoza rak jelita grubego – co dalej?
Przed rozpoczęciem leczenia onkologicznego raka jelita grubego należy dokonać oceny zaawansowana choroby. Z tego powodu lekarz rodziny może wystawić kartę diagnostyki i leczenia onkologicznego (Karta DILO) i skierować chorego do specjalistycznego ośrodka.
Dokładna znajomość stadium zaawansowania nowotworu jelita pozwala określić najlepiej sposób leczenia oraz rokowanie chorego. Wyróżnia się cztery stopnie zaawansowania. Stopień I, II, III to zlokalizowany miejscowo rak jelita grubego. Stopień IV to przerzutowy – zaawansowany rak jelita grubego, który rozprzestrzenił się do odległych narządów.
W przypadku kwalifikacji do terapii celowanej, przed rozpoczęciem leczenia konieczne jest wykonanie badań molekularnych. Obejmują one ocenę mutacji w genach KRAS, NRAS, BRAF, HER2, NTRK oraz analizę stopnia niestabilności mikrosatelitarnej (MSI) i czynności genów odpowiedzialnych za naprawę niesparowanych zasad DNA (MMR). Zakres wykonywanych badań uzależniony jest od stopnia zaawansowania nowotworu i pozwala na precyzyjne zaplanowanie leczenia farmakologicznego.
Kierując się wyborem ośrodka onkologicznego warto brać pod uwagę dostęp do kompleksowej opieki obejmującej wszystkie etapy leczenia. Dodatkowym argumentem za wyborem danego ośrodka onkologicznego jest wydzielenie leczenia nowotworów jelita grubego w ramach osobnych jednostek tzw. centrów leczenia nowotworów przewodu pokarmowego – colorectal cancer unit. Są to specjalne oddziały dedykowane dla pacjentów z nowotworami przewodu pokarmowego. Jak podkreślają eksperci – skuteczne leczenie raka jelita grubego to postepowanie wielodyscyplinarne, łączące różne sposoby postępowania, jednocześnie podstawą terapii jest leczenie chirurgiczne.
Rokowanie w raku jelita grubego zależy przede wszystkim od stopnia zaawansowania nowotworu w momencie operacji. Szanse na całkowity powrót do zdrowia istotnie maleją wraz ze stadium zaawansowania nowotworu.
Jeśli ktoś szukasz wsparcia i pomocy związanej z rakiem jelita grubego, możesz zwrócić się do organizacji, które działają na rzecz pacjentów onkologicznych. Jedną z najbardziej znanych w tym temacie jest fundacja EuropaColon Polska, która wspiera informacyjnie pacjentów z diagnozą rak jelita grubego.
Post Rak jelita grubego – objawy, diagnostyka i badania pojawił się poraz pierwszy w Zwrotnikraka.pl.
