Psychoterapia – dlaczego warto sobie pomóc?

Zdjęcie: psychoterapia

W życiu każdego z nas prędzej czy później pojawiają się momenty, w których doświadczamy silnego cierpienia psychicznego. Jedni z nas radzą sobie z tym całkiem nieźle. Jednak są osoby, których cierpienie to przerasta, niejednokrotnie prowadząc do różnego rodzaju zaburzeń psychicznych czy choćby chorób. Choć nasz stan wydaje się wtedy trudny do przezwyciężenia, a choćby beznadziejny, istnieją skuteczne sposoby radzenia sobie z nim.

Jednym z nich jest psychoterapia. W związku z tym, dzisiaj między innymi odpowiem na pytania: co to jest psychoterapia, ile trwa, jakie są nurty terapeutyczne, jak wygląda psychoterapia oraz dlaczego nie warto się jej bać?

Psychoterapia – na czym polega?

Odpowiadając na pytanie na czym polega psychoterapia, warto poruszyć kilka kwestii.

Przede wszystkim psychoterapia jest formą leczenia problemów psychicznych, emocjonalnych i behawioralnych poprzez rozmowę z wykwalifikowanym terapeutą. Celem psychoterapii jest pomaganie osobom w zrozumieniu i przepracowaniu trudności, poprawie ich samopoczucia i funkcjonowania oraz rozwijaniu zdrowszych mechanizmów radzenia sobie z problemami.

Psychoterapia może przyjmować różne formy i opierać się na różnych podejściach, czyli tak zwanych nurtach. W jednych nurtach spostrzega się psychikę przez pryzmat odczuwanych myśli, a w innych przez pryzmat zachowań. Jeszcze inne skoncentrowane są na konfliktach wewnętrznych i mechanizmach obronnych, które funkcjonują w naszej nieświadomości, a naszym zadaniem jest uświadomienie ich sobie.

Psychoterapia zwykle odbywa się indywidualnie, czyli w relacji jeden na jedne z terapeutą. Jest też psychoterapia dla par, czyli terapia małżeńska lub partnerska, psychoterapia grupowa, odbywająca się w kilkuosobowych grupach, a choćby psychoterapia dzieci i psychoterapia rodzinna, charakteryzująca się prowadzeniem terapii z całą rodziną, aby poprawić jakość funkcjonującego środowiska. Psychoterapia zwykle odbywa się regularnie (na przykład raz w tygodniu) i może trwać od kilku tygodni do choćby kilku lat, w zależności od wybranego nurtu, potrzeb pacjenta i celu terapii.

Psychoterapia – w czym pomaga?

Psychoterapia może pomagać w wielu różnych obszarach życia i radzeniu sobie z różnorodnymi problemami emocjonalnymi lub behawioralnymi. Oto kilka przykładów, w czym psychoterapia może być pomocna:

1. Zaburzenia i choroby psychiczne (depresja, stany lękowe, nerwice, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zaburzenia odżywiania, zaburzenia osobowości, psychozy).
2. Problemy emocjonalne (niska samoocena, słabe radzenie sobie ze stresem, z regulacją emocji czy trudności w radzeniu sobie z żałobą).
3. Relacje interpersonalne (problemy w relacjach partnerskich, konflikty rodzinne, trudności w relacjach społecznych i zawodowych).
4. Trauma i stres (przepracowanie traumatycznych doświadczeń, radzenie sobie z chronicznym stresem).
5. Zachowania destrukcyjne (uzależnienia, zachowania autodestrukcyjne, takie jak samookaleczanie czy próby samobójcze)
6. Rozwój osobisty (lepsze zrozumienie siebie i swoich potrzeb, zwiększenie samoświadomości, rozwój umiejętności radzenia sobie z problemami). Psychoterapia pomaga pacjentom w odkrywaniu i zrozumieniu głębszych przyczyn ich problemów oraz w rozwijaniu zdrowszych mechanizmów radzenia sobie z nimi. Dzięki regularnym sesjom terapeutycznym pacjenci mogą nauczyć się lepiej zarządzać swoimi emocjami, poprawić relacje z innymi ludźmi oraz zwiększyć ogólną jakość życia.
7. Proces resocjalizacji – terapie stosuje się także w więzieniach jako procesy resocjalizacyjne więźniów i często – wbrew powszechnym przekonaniom – z dużym sukcesem.

Podsumowując powyższe punkty można łatwo zauważyć, iż psychoterapia pomaga przede wszystkim w redukowaniu cierpienia psychicznego pacjenta. Cierpienie to może mieć różne przyczyny i podłoża, natomiast punktem wspólnym jest wynikająca z niego subiektywna potrzeba zmiany czegoś na lepsze w swoim życiu.

Kim jest psychoterapeuta?

Psychoterapia prowadzona jest przez psychoterapeutę, czyli osobę odpowiednio przeszkoloną w udzielaniu profesjonalnej pomocy. Psychoterapeuci stosują różne podejścia i techniki terapeutyczne, które mogą obejmować takie terapie jak: psychoanaliza, psychoterapia behawioralno poznawcza, psychoterapia psychoanalityczna, psychoterapia ericksonowska, psychoterapia uzależnień czy psychoterapia systemowa. Ważne jest, aby psychoterapeuta miał odpowiednie wykształcenie i doświadczenie w zakresie psychologii lub psychiatrii oraz był zobowiązany do przestrzegania kodeksu etycznego i zawodowego.

W wielu krajach psychoterapeuci są zobowiązani do posiadania odpowiednich licencji i certyfikatów, które potwierdzają ich kwalifikacje. W Polsce, na przykład, psychoterapeuci często mają tytuł magistra psychologii (choć nie jest to warunek konieczny, to istotny) i ukończone dodatkowe szkolenia w konkretnej dziedzinie (także medyczne) oraz superwizje, które pozwalają im na profesjonalne wykonywanie zawodu.

Większość szkoleń psychoterapeutycznych trwa cztery lata i warto jest zweryfikować, czy psychoterapeuta faktycznie ukończył takie szkolenie. Czasem zdarza się, iż terapeuta jest w trakcie certyfikacji i on także jest przeszkolony do prowadzenia psychoterapii, jednak z etycznego punktu widzenia powinien on podkreślić, iż przez cały czas się certyfikuje.

Rodzaje psychoterapii

Istnieje wiele rodzajów psychoterapii, które różnią się pod względem podejścia teoretycznego, technik i celów terapeutycznych. W sumie istnieje około 400 różnych nurtów, więc trudno byłoby mi opisywać chociaż większość, dlatego przedstawię moim zdaniem kilka głównych, najczęściej spotykanych w Polsce nurtów.

1. Psychoterapia poznawczo-behawioralna (CBT, Cognitive Behavioral Therapy) – to terapia skoncentrowana na identyfikacji oraz zmianie negatywnych wzorców myślenia oraz zachowania. Skuteczna jest na przykład w leczeniu depresji, lęku, zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych czy zaburzeń odżywiania. Obejmuje raczej krótkoterminową współpracę.
2. Psychoterapia psychodynamiczna – opiera się na teorii psychoanalitycznej Zygmunta Freuda. W terapii psychodynamicznej skupiamy się na nieświadomych procesach psychicznych, przeszłych doświadczeniach i ich wpływie na obecne zachowania. Często jest terapią długoterminową, trwającą choćby do kilku lat.
3. Psychoterapia humanistyczna – skupia się na osobistym wzroście, samorealizacji i samopoznaniu. Najbardziej znane podejścia humanistyczne obejmują terapię skoncentrowaną na kliencie Carla Rogersa oraz terapię Gestalt Fritza Perlsa. Terapia humanistyczna trwa zwykle do kilku/kilkunastu miesięcy.
4. Psychoterapia poznawcza (CT, Cognitive Therapy) – skupia się na modyfikacji zniekształconych myśli, które wpływają na emocje oraz zachowania. W swoich założeniach jest podobna do terapii poznawczo-behawioralnej, ale bardziej skupiona jest na procesach myślowych człowieka. Trwa do kilku tygodni/miesięcy.
5. Psychoterapia behawioralna (BT, Behavioral Therapy) – terapia behawioralna koncentruje się na modyfikacji niepożądanych zachowań pacjenta. Terapeuta stosuje techniki i metody takie jak na przykład metoda ekspozycji, czyli stopniowe wystawianie pacjenta na źródło lęku lub stopniowo desynsetyzacja, która polega na stopniowym „odwrażliwianiu” pacjenta ze szkodliwego zachowania. Terapia ta stosowana jest między innymi w leczeniu fobii, lęków i zaburzeń zachowania. Jest terapią krótkoterminową.
6. Psychoterapia systemowa i rodzinna – to dwa rodzaje terapii, które skupiają się na funkcjonowaniu relacji w rodzinie oraz systemu, w jakim funkcjonujemy, a niekoniecznie jednostki. W terapiach tych analizuje się dynamikę w grupie i dąży do poprawy komunikacji w niej, a także do rozwiązywania konfliktów grupowych. Psychoterapia taka trwa zwykle do kilku/kilkunastu tygodni.
7. Psychoterapia akceptacji i zaangażowania (ACT) – to terapia, która powstała jako pewien odłam CBT, jednak w niektórych kluczowych koncepcjach różni się od terapii poznawczo-behawioralnej. W ACT przede wszystkim łączy się techniki behawioralne z akceptacją i uważnością, ucząc się akceptowania trudnych emocji i myśli, zamiast ich zmiany, jednocześnie angażując się w wartościowe działania. Trwa najczęściej do kilku miesięcy.
8. Psychoterapia integratywna – charakteryzuje się łączeniem technik z wielu szkół terapeutycznych. Psychoterapeuci integratywni pracują więc behawioralnie, poznawczo, psychodynamicznie czy rodzinnie – stosując odpowiednie podejście w zależności od potrzeb pacjenta. Co za tym idzie, czas trwania tej terapii jest bardzo różny.

Każdy rodzaj psychoterapii ma swoje unikalne podejścia i techniki, a wybór odpowiedniego typu terapii zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta oraz specyfiki problemów i nasilenia objawów, z jakimi się boryka. Dlatego wybór konkretnego nurtu powinien należeć do pacjenta. Warto jednak korzystać z różnych nurtów, które uczą pacjenta różnych perspektyw na swoje trudności.

Ile może trwać psychoterapia?

Powyżej wspomniałem ile trwa psychoterapia, ale czas każdej terapii (oraz czas sesji) jest tak naprawdę umowny. W rzeczywistości czas trwania terapii i zależy od indywidualnych potrzeb pacjenta, celu terapii oraz przede wszystkim problemu z jakim się mierzy.

Czas trwania spotkań wynosi zwykle od 50 minut (w terapii CBT czy psychodynamicznej) do choćby 1,5 godziny (w terapii systemowej), a czas terapii trwać może od kilku tygodni (w terapii behawioralnej), przez kilka miesięcy (w terapii CBT) do choćby kilku lat (w terapii psychodynamicznej i psychoanalizie).

Należy jednak pamiętać, iż jedna osoba będzie robić szybsze postępy od innej w tym samym nurcie, ponieważ wiele zależy od naszego poziomu samoświadomości, zasobów czy zaangażowania w proces terapeutyczny. Warto także pamiętać, iż terapia to nie wyścigi i każda osoba powinna przechodzić proces terapeutyczny zgodnie z własnymi predyspozycjami i potrzebami. Liczy się to, żeby stawiać małe, ale stabilne kroki do przodu i stopniowo radzić sobie z własnymi trudnościami.

Kiedy udać się na psychoterapię?

Na psychoterapię warto się udać w momencie, kiedy poczujemy, iż sobie nie radzimy. zwykle kiedy już pomyślimy o tym, iż dobrze byłoby poszukać pomocy, jest to wyraźny sygnał, iż najprawdopodobniej warto udać się na terapię.

W przeciwieństwie do konsultacji psychologicznych, podczas terapii zajmujemy się leczeniem chorób i zaburzeń psychicznych, takich jak zaburzenie borderline, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, zaburzenia nastroju czy zachowania. Dlatego wskazaniem do udania się na terapię są te przykładowe zaburzenia.

Na terapię warto się udać również w momencie, kiedy udaliśmy się do lekarza psychiatry i zastosował on wobec nas leczenie farmakologiczne. Należy pamiętać, iż leki co do zasady zmniejszają jedynie objawy choroby i – zgodnie z obecnym stanem wiedzy oraz zaleceniami WHO – podstawową formą leczenia pozostaje psychoterapia. To podczas terapii ingerujemy we własną psychopatologię i wdrażamy zmiany w funkcjonowaniu, dlatego zdecydowanie warto nie korzystać jedynie z gałęzi medycyny jaką jest psychiatria, a udać się na terapię także w przypadku stosowania leczenia psychofarmakologicznego.

Dlaczego nie warto bać się psychoterapii?

Wiele osób obawia się psychoterapii, przez co nie podejmuje się jej, jednak te wątpliwości i obawy – jak to obawy – są irracjonalne. Wiele z nich wynika z błędnych przekonań dotyczących tego, iż psychoterapeuta w jakiś sposób „zmieni” naszą osobowość albo iż doświadczymy w trakcie terapii silnego bólu.

Faktem jest, iż podczas psychoterapii czasem doświadczamy trudnych emocji, jednak zawsze celem tego jest poprawa naszego funkcjonowania. Poruszanie emocjonalnych, osobistych wątków z naszego życia prowadzić ma do tak zwanego katharsis, czyli emocjonalnego oczyszczenia z towarzyszącego nam bólu. Terapeuta nie zmienia też w żaden sposób naszej osobowości – nie ma on choćby takiej mocy. Pomaga nam jedynie w nauczeniu się konkretnych technik i metod radzenia sobie, abyśmy mogli poprawić jakość funkcjonowania.

Dlatego zdecydowanie nie należy bać się psychoterapii i warto z niej korzystać, jako ze sposobu podnoszenia jakości życia. Kto wie, jak bardzo poprawi się nasze funkcjonowanie, kiedy w zdecydujemy się w końcu poprosić o pomoc.