Oddychamy, spacerujemy, pracujemy, bawimy się z naszymi dziećmi, wymyślamy przepisy i je realizujemy. To tylko niektóre z czynności, które jesteśmy w stanie wykonywać w naszym codziennym życiu, nie zadając sobie pytania, co za tym wszystkim stoi i co sprawia, iż są one możliwe. Odpowiedź leży w przycinaniu synaptycznym.
Ten wyczyn inżynierii działa poprzez niszczenie neuronów. Niszczyć, aby budować i wzmacniać? Paradoksalnie tak. Zobaczmy, co to jest i dlaczego jest tak ważne.
Co to jest przycinanie synaptyczne?
Aby zrozumieć, czym jest przycinanie synaptyczne, dowiedzmy się najpierw, czym są neurony i jak funkcjonują. Neuron jest rozumiany jako wysoce wyspecjalizowany rodzaj komórki nerwowej, której zadaniem jest odbieranie, przetwarzanie i wysyłanie informacji dzięki impulsów elektrycznych i chemicznych.
Neurony są nośnikami wiadomości. Mają one związek z tworzeniem synaps.
Synapsy z kolei mają związek z mózgowym procesem kontaktowania się neuronów. Komórka wysyłająca wysyła lub wytwarza neuroprzekaźniki, które są osadzane w przestrzeni synaptycznej i wchodzą w kontakt z neuronem odbierającym, który reaguje pobudzając lub hamując swoją odpowiedź.
Mówiąc prościej, synapsy umożliwiają komunikację neuronalną. Przycinanie synaptyczne to proces, podczas którego usuwane są połączenia synaptyczne, których nie używamy i których nie potrzebujemy.
To uwalnia mózg i pomaga mu pracować wydajniej. Występuje w dzieciństwie, a zwłaszcza w okresie dojrzewania.
Wynika to z faktu, iż rodzimy się z licznymi połączeniami neuronowymi, których w pierwszych latach życia jest znacznie więcej niż w wieku dorosłym. Mózg musi jednak doskonalić swój rozwój i funkcjonowanie.
Połączenie między neuronami to synapsa. Tam następuje wymiana neuroprzekaźników.
Etapy przycinania synaptycznego
Przycinanie neuronów odbywa się na różnych etapach:
- Od stadium embrionalnego do 2 roku życia następuje namnażanie się neuronów i połączeń. To pozwala mózgowi dostosować się do kontekstu i wspomaga proces uczenia się.
- Od 3 roku życia rozpoczyna się przycinanie synaptyczne, które reorganizuje mózg, wzmacniając te połączenia, które są potrzebne i eliminując te, które nie są używane.
Znaczenie przycinania synaptycznego
Jak już wskazaliśmy, to usuwanie neuronów jest pozytywne i konieczne, ponieważ pozwala mózgowi lepiej funkcjonować. Jednak podobnie jak mechanizm w zegarku, mózg potrzebuje, aby wszystkie te procesy zachodziły we adekwatnej mierze. Gdy tak nie jest, pojawiają się zaburzenia. Na przykład nadmierne przycinanie neuronów jest związane ze schizofrenią.
Co ciekawe, przycinanie synaptyczne nie zachodzi w ten sam sposób we wszystkich strukturach mózgu. W korze przedczołowej tworzenie synaps trwa do około 20 roku życia.
Kora ta jest odpowiedzialna za funkcje wykonawcze (takie jak planowanie i podejmowanie decyzji) oraz za samoregulację i kontrolę impulsów. Stopniowo konsolidowane są struktury umożliwiające lepsze zarządzanie tymi funkcjami.
Na koniec warto zauważyć, iż żaden z procesów zachodzących na poziomie mózgu nie jest odizolowany od środowiska. Wpływ otaczającego kontekstu jest również najważniejszy dla przycinania synaptycznego.
Stymulacja, jaką otrzymują dzieci we wczesnym wieku, pozwala mózgowi skonsolidować wiedzę, która jest wartościowa, podczas gdy inne połączenia zostaną pominięte. Dlatego kwestią jest stworzenie optymalnego środowiska, które zapewni mózgowi różne doświadczenia.
Środowisko dziecka w bardzo dużej mierze wpływa na rozwój jego połączeń mózgowych.
Dbanie o mózg
Biorąc pod uwagę omówione informacje, prawie truizmem jest stwierdzenie, iż mózg jest organem o ogromnym potencjale i skrupulatnych procesach. Mogłoby się wydawać, iż funkcjonuje autonomicznie, prawie tak, jakbyśmy nie mieli na niego żadnego wpływu. Jednak tak nie jest.
Nasze nawyki, dieta, czas, jaki poświęcamy na odpoczynek i sport, aktywność intelektualną i rekreacyjną, to tylko niektóre z czynników, które wpływają na to, jak mózg się rozwija, doskonali, rośnie i uczy.
Działa on jak doskonały mechanizm zegarowy, ale potrzebuje też kogoś, kto go nakręci. I tu mamy swoją rolę do odegrania.
Dlatego ważne jest, aby o nią dbać i zwracać na nią uwagę, szukając życia, które równoważy wymagania z rekreacją, unikając długotrwałych sytuacji stresu, niepokoju i dyskomfortu.
