Od 1 stycznia Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne do spraw Transplantacji „Poltransplant” wdrożyło zmiany organizacyjne dotyczące trybu przeszczepiania wątroby. Decyzja wywołała jednak spore kontrowersje – wskazywano, iż może przyczynić się to do pogorszenia bezpieczeństwa pacjentów.
W dokumencie określającym zasady alokacji i dystrybucji pobrań wątroby, który zaczął obowiązywać 1 stycznia 2025 r., wprowadzono między innymi trzy tryby zgłaszania biorców do przeszczepienia (pilny, priorytetowy, planowy). Różnią się one przede wszystkim sytuacją i stanem zdrowia pacjenta.
– Tryb pilny wymaga spełnienia określonych kryteriów wymienionych w dokumencie (na przykład ostra niewydolność wątroby w przebiegu zatrucia paracetamolem, w przypadkach zakażeń wirusowych, odrzucenie przeszczepu), a samo zgłoszenie trzeba aktualizować i odnawiać co 72 godziny. Stan pacjenta jest następnie oceniany w specjalnej skali punktowej, która pozwala na określenie pilności przypadku. Tryb priorytetowy miał natomiast być pośrednim między pilnym a planowym – i być przeznaczony dla potencjalnych biorców niespełniających kryteriów pilnych wskazań do przeszczepienia, ale wymagających priorytetowej alokacji z innych, udokumentowanych powodów – poinformowano na Prawo.pl.
Sprawa regionalizacji
Kształt dokumentu wzbudził jednak kontrowersje. Interpelację w tej sprawie skierowała do resortu zdrowia grupa posłów Koalicji Obywatelskiej, którzy wskazywali, iż zmiany wprowadzone w wytycznych mają charakter fundamentalny, a nie zostały w odpowiedni sposób uzgodnione (sprzeciwiło im się 6 ośrodków transplantacji wątroby na 9 wszystkich ośrodków w Polsce, w tym na 8 ośrodków przeszczepiania wątroby u pacjentów dorosłych).
– Na podstawie nowo przyjętych rozwiązań system transplantacji wątroby w Polsce ulegnie radykalnym zmianom poprzez zmianę systemu alokacji i dystrybucji pobrań wątroby, co może w konsekwencji stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa pacjentów oczekujących na przeszczepy oraz jakości i skuteczności opieki transplantacyjnej – wskazywali posłowie w interpelacji.
Wątpliwości ekspertów wzbudziła zwłaszcza kwestia związana z centralizacją decyzji dotyczących przeszczepów wątroby.
– Nie należy również zapominać, iż w ciągu ostatnich lat w wielu rejonach Polski regionalne biura koordynatorów transplantacyjnych wykonały ogromną pracę w zakresie edukacji społeczeństwa i personelu medycznego, co przyczyniło się do wzrostu odsetka dawców zmarłych w przeliczeniu na milion mieszkańców w wybranych regionach. Dzięki temu chorzy z tych regionów mogli liczyć na lepszy dostęp do narządów i transplantacji ratujących ich życie. Obecna zmiana alokacji zmieniająca zasady regionalizacji doprowadzić może do zmniejszenia odsetka dawców w wielu regionach – ostrzegano w interpelacji.
Wiceminister zdrowia Jerzy Szafranowicz w odpowiedzi wyjaśnił, iż obowiązujący dotychczas system alokacji narządów, z uwagi na etap rozwoju systemu transplantacyjnego w Polsce, poza powyższymi kryteriami wyboru potencjalnego biorcy w pierwszej kolejności oparty był na zasadzie równomiernego dostępu wszystkich ośrodków transplantacyjnych do pobranych od zmarłych dawców wątroby. To z kolei, jak wskazał, powodowało, iż częstotliwość możliwości pobrania wątroby (w pierwszej kolejności) nie była wprost skorelowana z liczbą chorych leczonych w poszczególnych podmiotach leczniczych. Prowadziło to do sytuacji, w której ośrodki z mniejszą liczbą oczekujących pacjentów otrzymywały identyczne możliwości pobrania wątroby jak te, w których zapotrzebowanie, z uwagi na większą liczbę leczonych pacjentów, było wielokrotnie większe. Wynikało to również z faktu, iż w ciągu ostatnich lat liczba przeszczepień dynamicznie rosła.
Jak stwierdził Szafranowicz, było to podstawą zmian zainicjowanych przez „Poltransplant”, które miały jednak zostać wcześniej skonsultowane z ośrodkami transplantacyjnymi. Wskazał przy tym, iż uwagi krytyczne pojawiły się już po publikacji dokumentu, a nie w trakcie konsultacji.
Nowy kształt dokumentu
Jednak 29 stycznia br. odbyło się kolejne spotkanie kierowników ośrodków przeszczepiających wątrobę, przedstawicieli Poltransplantu oraz Ministerstwa Zdrowia, podczas którego rozważano zasadność wprowadzenia dalszych modyfikacji systemu. Ostatecznie zaowocowało ono nowym kształtem dokumentu, który obowiązuje od 7 lutego br.
W nowym dokumencie, po przeprowadzonym głosowaniu, zrezygnowano m.in. z trybu priorytetowego przeszczepu (pozostawiono tryb pilny i planowy). Wskazano też, iż nowe zasady zostaną podsumowane na kolejnym spotkaniu, które najprawdopodobniej odbędzie się na początku marca.
