Najnowsze dane Narodowego Banku Polskiego wskazują na bezprecedensowy wzrost wypłat gotówkowych w całym kraju. Według statystyk NBP, liczba wypłat z bankomatów wzrosła o 35% w skali ogólnopolskiej, a w największych miastach wskaźnik ten sięga choćby 40%. Możliwą przyczyną jest ostrzeżenie dużych europejskich banków centralnych.
Fot. Warszawa w Pigułce
Holandia i Szwecja oficjalnie zalecają gromadzenie gotówki
Choć polskie władze finansowe nie wydały oficjalnych zaleceń dotyczących gromadzenia gotówki, Polacy najwyraźniej reagują na sygnały płynące z innych państw europejskich. Banki centralne Holandii i Szwecji oficjalnie zarekomendowały swoim obywatelom wypłacanie i przechowywanie gotówki na wypadek potencjalnych cyberataków.
Holenderski Bank Centralny ostrzegł przed rosnącym ryzykiem ataków hakerskich na systemy finansowe, wskazując Rosję jako główne źródło zagrożenia w kontekście obecnej sytuacji geopolitycznej. Z kolei władze Szwecji zalecają swoim obywatelom posiadanie minimum 170 euro w gotówce, co według tamtejszych ekspertów ma wystarczyć na tygodniowe zakupy dla jednej osoby w przypadku awarii systemów bankowych.
Szwedzcy specjaliści szacują, iż tydzień to czas, który instytucje finansowe potrzebowałyby na przywrócenie systemów po poważnym cyberataku. W przypadku takiego ataku dostęp do środków na kontach mógłby zostać poważnie utrudniony lub całkowicie zablokowany. Dodatkowym ryzykiem jest możliwość blackoutu energetycznego, podczas którego przestałyby działać zarówno terminale płatnicze, jak i bankomaty.
Odwrócenie trendu bezgotówkowego
Paradoksalnie, obecna sytuacja stanowi odwrócenie długoterminowego trendu ograniczania dostępu do gotówki w Polsce. Jeszcze niedawno liczba bankomatów systematycznie malała, a dominującą formą płatności stawały się transakcje bezgotówkowe.
Dane dotyczące rynku płatności pokazują, iż w drugim kwartale 2024 roku aż 95,3% transakcji kartowych w Polsce było bezgotówkowych, z dominującą rolą płatności zbliżeniowych. W ciągu ostatniego roku liczba bankomatów w Polsce spadła o 5,5%, co odzwierciedla podobne trendy obserwowane w innych krajach europejskich, takich jak Niemcy czy Czechy.
Wyzwania dla sektora bankowego
Nagły wzrost zapotrzebowania na gotówkę stawia polski sektor bankowy przed poważnym wyzwaniem logistycznym. Banki muszą częściej uzupełniać bankomaty i zwiększać dostępność gotówki w oddziałach. W niektórych lokalizacjach pojawiają się już problemy z wypłatami, gdy bankomaty gwałtownie się wyczerpują, a placówki bankowe nie nadążają z obsługą zwiększonego ruchu klientów.
Instytucje finansowe rozważają różne działania, aby sprostać nowej sytuacji, w tym wydłużenie godzin pracy oddziałów, zwiększenie dziennych limitów wypłat oraz inwestycje w nowoczesne systemy zarządzania gotówką. Planowana jest również rozbudowa sieci bankomatów i usprawnienie ich obsługi technicznej.
Złoto i waluty obce jako alternatywa
Zjawisko masowych wypłat nie ogranicza się tylko do gromadzenia gotówki w polskiej walucie. Obserwuje się również rosnące zainteresowanie alternatywnymi formami przechowywania kapitału. Polacy coraz częściej inwestują w złoto, nieruchomości czy waluty obce, traktując je jako bezpieczniejszą przystań dla swoich oszczędności w niepewnych czasach.
Eksperci ds. bezpieczeństwa finansowego zalecają dywersyfikację form przechowywania oszczędności, w tym posiadanie tzw. żelaznego zapasu gotówki na wypadek awarii systemów płatniczych. Warto również rozważyć przechowywanie części gotówki w walutach obcych, takich jak euro czy dolary, co może być szczególnie przydatne w sytuacji kryzysu międzynarodowego.
Ile gotówki warto trzymać w domu?
Chociaż w Polsce nie ma formalnych zaleceń ani limitów dotyczących ilości gotówki, jaką powinniśmy przechowywać w domach, warto wziąć pod uwagę rekomendacje z innych państw europejskich. Holenderscy specjaliści zalecają zapas w wysokości od 200 do 500 euro, podczas gdy w Szwecji rekomendowana kwota to minimum 170 euro.
Przechowywanie gotówki w domu niesie za sobą szereg korzyści, w tym niezależność od systemów elektronicznych, bezpieczeństwo w sytuacjach kryzysowych oraz brak dodatkowych opłat związanych z obsługą kart płatniczych. Fizyczny dostęp do pieniędzy daje również większe poczucie bezpieczeństwa i kontroli nad finansami w porównaniu do środków przechowywanych wyłącznie na koncie bankowym.
Historyczne precedensy masowych wypłat
Sytuacje, w których wprowadzano limity wypłat gotówki lub obserwowano wzmożone zainteresowanie wypłatami, miały już miejsce w przeszłości. Podczas kryzysu finansowego w 2008 roku czy w trakcie pandemii COVID-19 w wielu krajach ograniczano dzienne wypłaty z bankomatów, aby zapobiec masowemu wycofywaniu depozytów i chronić stabilność sektora bankowego.
Polski system bankowy pozostaje jednak stabilny. Banki dysponują wystarczającymi rezerwami gotówkowymi, aby zaspokoić potrzeby klientów. Historia pokazuje, iż podobne sytuacje zdarzały się już wcześniej, a system bankowy skutecznie sobie z nimi radził.
Unijna regulacja ograniczająca płatności gotówkowe
Warto również pamiętać, iż Unia Europejska wprowadza regulacje ograniczające płatności gotówkowe, takie jak limit 10 000 euro na transakcje gotówkowe, który ma wejść w życie od 2027 roku. Jednocześnie wiele usług, w tym komunikacja miejska i parkometry, coraz częściej rezygnuje z przyjmowania gotówki, co budzi kontrowersje wśród osób preferujących tradycyjne formy płatności.
Obecny wzrost zainteresowania gotówką może jednak spowolnić trend ograniczania jej roli w gospodarce. W obliczu rosnących obaw o bezpieczeństwo cybernetyczne, tradycyjna gotówka jawi się jako bezpieczna alternatywa, niezależna od infrastruktury elektronicznej i odporna na cyberataki.
System gwarantowania depozytów jako zabezpieczenie
Analitycy zalecają zachowanie spokoju i racjonalne podejście do zarządzania oszczędnościami. Przypominają o istnieniu systemu gwarantowania depozytów, który chroni środki klientów banków do równowartości 100 000 euro. Oznacza to, iż choćby w przypadku poważnych problemów instytucji finansowych, depozyty klientów do tej kwoty są bezpieczne.
Ekonomiści przewidują, iż w najbliższych tygodniach sytuacja powinna się ustabilizować. najważniejsze będzie przywrócenie zaufania klientów poprzez transparentną komunikację i sprawną obsługę zwiększonego zapotrzebowania na gotówkę. Narodowy Bank Polski monitoruje sytuację i jest gotowy do podjęcia niezbędnych działań w celu zapewnienia płynności systemu bankowego.
