Przemoc w rodzinie – jakie formy może przybierać?

Otaczający nas świat jest bardzo różnorodny. Może ukazywać się nam wraz ze swoimi walorami oraz dobrem. Niestety, pozytywy przeplatają się z jego przykrymi stronami. Szczególnie ostatnie lata pokazały, iż może być on bardzo niebezpiecznym miejscem. Każdy z nas bardzo dobrze pamięta czas pandemii, związane z nim ograniczenia i zasady. Możliwe też, iż przyniósł on ze sobą rozpacz po utracie bliskich osób.

Tocząca się w tej chwili na terenie Ukrainy wojna pokazuje nam, ile ludzkiego cierpienia związane jest z przemocą perfidnie wymierzoną w drugiego człowieka. Większości z nas, przyzwyczajonych do pokojowego życia, nie może choćby sobie wyobrazić skali nieszczęścia, z którą mierzą się nasi sąsiedzi. Przemoc jednak nie jest tylko widoczna w skali światowej. Mało tego, może ona ukazywać się tam, gdzie w teorii powinniśmy czuć się najbezpieczniej – w naszych rodzinach. Czym może charakteryzować się ten rodzaj przemocy? Czy mówimy tutaj tylko o jej fizycznym wymiarze? A może przybiera ona inne, czasem choćby nieoczywiste formy?

Czym jest przemoc w rodzinie?

Przemoc to działanie lub zaniechanie intencjonalne (zamierzone) jednej osoby wobec drugiej, wykorzystując przy tym przewagę sił i naruszając prawa oraz dobra osobiste jednostki. Niesie to za sobą ból i szkody. Aby mówić o przemocy spełnione muszą być cztery warunki:

· Działanie lub zaniechanie jest intencjonalne;

· Jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą;

· Działania lub zaniechania jednej osoby naruszają dobro drugiej;

· Osoba, wobec której stosowana jest przemoc, doznaje cierpienia oraz szkód fizycznych lub psychicznych.

Można powiedzieć, iż w przypadku, gdy powyższe warunki są spełnione, to jedna osoba stosuje przemoc wobec drugiej. Stosujący przemoc będzie tutaj nazwany oprawcą, a doznający – ofiarą. Bardzo często sprawcy przemocy mają, w swoim mniemaniu, dobre intencje. Nie widzą innego wyjścia, uważają, iż musieli użyć przemocy. Należy tutaj wspomnieć, iż zależność „oprawca-ofiara” odnosi się tylko do jednej, konkretnej relacji międzyludzkiej. Z tego powodu, np. kobieta będąca ofiarą męża może w tym samym czasie być oprawcą swoich dzieci.

Rodzaje przemocy:

1. Przemoc fizyczna – polega na naruszeniu nietykalności fizycznej, oprawca wykonuje intencjonalne działanie, które ma na celu uszkodzenie ciała ofiary. Przykładem mogą być czynności takie jak: szarpanie, ciągnięcie, popychanie, kopanie, bicie ręką, krępowanie ruchów czy uderzenie w twarz.
2. Przemoc psychiczna – naruszenie godności osobistej. Jest to najczęstsza forma przemocy, ale w tym samym czasie bardzo trudno ją udowodnić. Zawiera ona w sobie przymus i groźby, np.: obrażanie, ocenianie, krytykowanie, zastraszanie, obwinianie, szantażowanie, manipulowanie, lekceważenie czy stosowanie tzw. gaslightingu.
3. Przemoc seksualna – czyli naruszenie intymności. Polega ona na przymuszeniu drugiej osoby do czynności seksualnej, wykorzystaniu stanu jej nieświadomości czy doprowadzenie do sytuacji, w której boi się odmówić. Może być to bezpośrednie użycie siły lub szantaż. Przykładem takich zachowań może być: gwałt, obmacywanie, zmuszanie do niechcianych czynności seksualnych, ocenianie sprawności seksualnej czy wyglądu.
4. Przemoc ekonomiczna – związana z naruszeniem własności. Jest to celowe niszczenie czyjejś własności czy ograniczenie dostępu do środków osobistych potrzebnych do życia, np.: zabieranie pieniędzy, odbieranie rzeczy osobistych, dysponowanie cudzą własnością, niszczenie rzeczy itd.
5. Zaniedbanie – naruszenie obowiązku opieki ze strony bliskich. Obejmuje wszystkie zaniechania w opiece, np.: niedawanie środków na utrzymanie, pozbawianie jedzenia, ubrań, schronienia, brak pomocy w chorobie, uniemożliwienie dostępu do kuchni/łazienki.