Dzięki badaniom polskich naukowców przybliża się wizja przełomu w leczeniu chorych na jednego z najczęściej występujących nowotworów płuc – raka niedrobnokomórkowego.
Działające na Uniwersytecie Gdańskim Międzynarodowe Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi (ICCVS) od trzech lat prowadzi badania nad nową terapią dla chorych na niedrobnokomórkowego raka płuc (NDRP). Wyniki finansowanego przez Unię Europejską projektu CANVAS, realizowanego przez ICCVS w partnerstwie z włoskim Uniwersytetem Tor Vergata w Rzymie oraz francuską Alternative Energies & Atomic Energy Commission, mają zostać opublikowane przed końcem 2026 roku.
– Odkryliśmy unikalne cechy nowotworu. Ta wiedza tworzy nowe możliwości w leczeniu raka – mówi prof. Natalia Marek-Trzonkowska, dyrektorka ICCVS i kierowniczka projektu CANVAS.
Niedrobnokomórkowy rak płuca (NDRP) odpowiada za około 85 proc. przypadków nowotworów płuc na świecie. Każdego roku zapadają na niego ponad 2 mln osób, w tym ponad 300 tys. w Europie.
Średnio 80 proc. pacjentów ze zdiagnozowanym niedrobnokomórkowym rakiem płuca umiera
w ciągu 5 lat.
Terapia komórkowa nadzieją dla chorych na NDRP
Obecnie chorzy na niedrobnokomórkowego raka płuca leczeni są chemio- i radioterapią, które mają poważne skutki uboczne. Jednym z nich jest osłabianie układu odpornościowego pacjentów, co czyni ich bardziej podatnymi na infekcje. Naukowcy zaangażowani w projekt CANVAS badają skuteczność immunoterapii wykorzystującej komórki odpornościowe pacjentów do namierzania i niszczenia komórek nowotworowych. Podejście to znane jest jako terapia komórkowa. Otrzymali na ten cel 1,5 mln euro z unijnego programu badawczego Horyzont Europa.
Podstawowym wyzwaniem jest dla badaczy stworzenie naukowych modeli, które będą w stanie zapewnić wystarczająco dokładne informacje, aby zaprojektować skuteczne leczenie dla ludzi. Podczas gdy wiele badań nad rakiem prowadzonych na komórkach lub na zwierzętach kończyło się sukcesem, próby przełożenia ich wyników na skuteczne leczenie ludzi kończyły się fiaskiem. Przyczyną tych niepowodzeń były zbyt duże różnice między naukowymi modelami nowotworu a faktycznymi przypadkami raka u ludzi.
– Poprzednie badania były mniej precyzyjne, a naukowcy nie zdawali sobie sprawy, jak bardzo modele różnią się od pierwotnych guzów – mówi prof. Natalia Marek-Trzonkowska.
Zespół badaczy zaangażowanych w realizację projektu CANVAS planuje wstępne badania kliniczne – kiedy terapia zostanie po raz pierwszy zastosowana u ludzi – w ciągu najbliższych dwóch lat.
Nie tylko leczenie, ale też profilaktyka
Oprócz poszukiwania metody leczenia chorych na NDRP projekt dostarczył wyników, które pomogą rozwinąć szczepionki zapobiegające wystąpieniu tego nowotworu u ludzi. Według prof. Marek-Trzonkowskiej wiedza zdobyta w ramach projektu CANVAS przyspieszy również rozwój szczepionek przeciw innym typom nowotworów.
Prof. Marek-Trzonkowska i zespół Międzynarodowego Centrum Badań nad Szczepionkami Przeciwnowotworowymi specjalizują się w immunologii, w tym w wykorzystywaniu białych krwinek znanych jako limfocyty T jako narzędzi terapeutycznych. Wcześniej prof. Marek-Trzonkowska opracowała już immunoterapię komórkową przeciwko cukrzycy typu 1.
Włoscy i francuscy partnerzy projektu CANVAS podkreślają korzyści płynące z międzynarodowej współpracy naukowej, która jest podstawową cechą badań finansowanych przez UE. Uniwersytet Tor Vergata w Rzymie zapewnił rozległą wiedzę z zakresu modeli zwierzęcych, natomiast Alternative Energies & Atomic Energy Commission (CEA) wniosła kluczową specjalistyczną wiedzę na temat bioinformatyki i analizy danych big data.
Terapia komórkowa nowotworów opierała się dotychczas głównie na limfocytach infiltrujących guz (TIL) oraz genetycznie zmodyfikowanych limfocytach T zwanych komórkami CAR-T. Podejście zaproponowane przez ICCVS koncentruje się natomiast na naturalnych limfocytach T pochodzących z krwi, które są skuteczniejsze w zwalczaniu guzów litych. Ponadto terapia opracowywana w ramach projektu CANVAS będzie działać jako zabezpieczenie przed nawrotem NDRP u pacjentów.
– Ta terapia jest przykładem medycyny precyzyjnej i daje szansę na uniknięcie skutków ubocznych – podkreśla prof. Natalia Marek-Trzonkowska. – Po usunięciu nowotworu większość terapeutycznych komórek T obumrze, ale część pozostanie w organizmie jako komórki pamięciowe. Te pozostałe limfocyty T będą patrolować organizm i ponownie zwalczać nowotwór, jeżeli ten spróbuje powrócić – dodaje.
Więcej informacji:
Science4EU – UE opowiada się za nauką
Polskie projekty wspierane przez UE
