Programy Aktywności Marianne i Christophera Knillów

W pracy z dziećmi, osobami z niepełnosprawnością i wszystkimi, którym zależy na rozwoju, często wykorzystywany jest ruch. Nie bez przyczyny – sprawność ruchowa, choćby wtedy, gdy jest dostępna w ograniczonym zakresie, pozwala zachować aktywność, poznawać siebie i otoczenie, rozwijać poczucie sprawstwa, samostanowienia i decyzyjności.

Z kolei niewystarczająca ilość lub brak doświadczeń ruchowych utrudnia budowanie obrazu własnej osoby i świadomości swojego ciała. Pozbawieni ruchu, nie możemy budować więzi nie tylko z samym sobą, ale również z innymi osobami – nie czując się bezpiecznie we własnym ciele, nie zyskamy pewności i poczucia bezpieczeństwa w kontaktach z otoczeniem.

Dobra świadomość ciała jest więc podstawą więzi ze sobą i z innymi, a nie da się jej zbudować bez odpowiedniej ilości doświadczeń ruchowych – taki wniosek, na podstawie wielu lat pracy z osobami z rozmaitymi utrudnieniami w rozwoju, wysnuli pedagodzy Marianne oraz Christopher Knill. Podstawą swojej działalności uczynili założenie, iż ,,rozwój człowieka uzależniony jest od umiejętności nabywania, organizowania i wykorzystywania wiedzy o sobie” (Knill, 1995, s. 7). Sposobem na zdobywanie tej wiedzy, dostępnym dla wszystkich, niezależnie od jego stopnia sprawności, jest ruch. Uniwersalne narzędzie do gromadzenia wiedzy o sobie oraz nawiązywania więzi z innymi to również dotyk.

Programy Aktywności Marianne i Christophera Knillów

Wrażenia ruchowe i dotykowe zostały pogrupowane przez autorów metody w kilka bloków, tzw. Programów Aktywności, różniących się od siebie stopniem złożoności:

• Program wprowadzający obejmuje najprostsze aktywności: kołysanie, wymachiwanie rękoma, pocieranie dłoni, klaskanie, głaskanie głowy i brzucha, relaksacja;
• Program I zawiera aktywności angażujące górną część ciała;
• Program II to aktywności koncentrujące się na dolnych partiach ciała;
• Program III i IV obejmują bardziej złożone aktywności, takie jak: spacerowanie, bieganie, taniec;
• Program specjalny, przeznaczony dla osób ze znaczną niepełnosprawnością ruchową.

W miarę przechodzenia przez poszczególne części programów poszerzamy zakres doświadczeń ruchowych, zaczynając od pojedynczych części ciała, by w trakcie trwania ćwiczeń uruchomić jego całość. Początkowo, zajęcia realizowane są w diadzie dziecko – terapeuta i to dorosły inicjuje ruch, nadaje jego ramy, w razie potrzeby kieruje ciałem podopiecznego. Ważne jest, by stopniowo oddawać coraz więcej inicjatywy uczestnikowi zajęć, uważnie obserwować wysyłane przez niego sygnały dotyczące tempa, nacisku i kierunku ruchu. W ten sposób dziecko nie tylko uruchamia i poznaje własne ciało, doświadcza go w różnych pozycjach, ale również uczy się sprawczości i inicjatywności, nawiązywania więzi, w tym przypadku z terapeutą. Wraz ze wzrostem społecznej świadomości uczestników zajęć, można organizować je w kilkuosobowych grupach i zaproponować takie aktywności, jak: leżenie w kole, raczkowanie, spacerowanie, bieganie. Finalnie, najbardziej złożoną, zarówno ruchowo, jak i społecznie formą aktywności w programie jest taniec i improwizacja ruchowa.

Nawet bardzo niesprawne osoby, dla których takie aktywności mogą nigdy nie być osiągalne, mogą czerpać korzyści z pracy metodą, odbierając zróżnicowane wrażenia dotykowe, poddając się i odpowiadając na ruchy zaproponowane przez terapeutę. Ważnym elementem programów jest muzyka, nadająca ramy aktywności, podpowiadająca tempo i rytm wykonywanych ruchów. W trakcie trwania sesji muzyka zmienia swój charakter: początkowo łagodnie pozwala nawiązać więź między ćwiczącymi osobami, wprowadza w nastrój, w kolejnych częściach nabiera intensywności, wyznacza mocny rytm stanowiący podstawę dla naszych ruchów; następnie staje się lżejsza i bardziej melodyjna, zachęcając do wspólnej zabawy i komunikacji, by finalnie umożliwić wyciszenie się i zrelaksowanie. Podczas pracy metodą warto skorzystać ze specjalnie opracowanych utworów, które optymalnie wspierają koncentrowanie się na poszczególnych ruchach i kontakcie między ćwiczącymi.

O czym jeszcze warto pamiętać, pracując metodą Knillów?

• Zaproponowane w programach ćwiczenia dostosowujemy do możliwości podopiecznych, obserwujemy ich reakcje, początkowo nadajemy ruch proponowany przez muzykę, stopniowo wycofując swoją inicjatywę na rzecz aktywności uczestników zajęć;
• Zapewniamy bezpieczną i stabilną pozycję dla osób ćwiczących;
• Dbamy o to, żeby pomieszczenie, w którym ćwiczymy, miało wystarczająco dużo przestrzeni, zapewniamy przytulny nastrój, np. wykorzystując odpowiednie oświetlenie;
• Sesję możemy wzbogacić dodatkowymi wrażeniami zmysłowymi, np. zapachowymi;
• Wykonywaniu ćwiczeń towarzyszą specjalnie opracowane nagrania muzyczne, każdą aktywność poprzedza sygnał dźwiękowy i słowna zapowiedź;
• Podstawą pracy w metodzie jest nadany przez muzykę ruch, początkowo inicjowany przez terapeutę, później w coraz większym zakresie nadawany przez podopiecznego oraz relacja między nimi.

Literatura:

C. Knill, Dotyk i komunikacja, Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 1995

https://wspomaganie-rozwoju.pl/formy-terapii/metody-i-formy-pracy-pedagoga/metoda-knillow/, dostęp z dnia 03.11.2024

Artykuł pt. Programy Aktywności Marianne i Christophera Knillów opracowała: Urszula Wesół – pedagog specjalny, terapeuta pedagogiczny

Pedagogika Specjalna – portal dla nauczycieli