Polska poprawiła swoją pozycję pod względem profilaktyki HPV, wśród państw europejskich jesteśmy powyżej średniej. Ocenił to Atlas Profilaktyki Zakażeń HPV w Europie (HPV Prevention Policy Atlas) – międzynarodowe narzędzie analityczne monitorujące polityki zdrowotne dotyczące zapobiegania zakażeniom HPV w 48 krajach Europy. Polska ma dobre fundamenty w obszarze szczepień przeciw HPV, bardzo dobre działania komunikacyjne, ale poziom wyszczepienia jest przez cały czas zbyt niski. Liderami pozostają Szwecja, Portugalia i Dania.
Światowa premiera edycji 2025 raportu odbyła się w Polsce podczas konferencji „Profilaktyka HPV w Polsce i Europie – sukcesy, wyzwania, dalsza droga”, zorganizowanej przez Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej, we współpracy z Senatem RP, European Parliamentary Forum for Sexual and Reproductive Rights i European Cancer Organisation.
HPV Prevention Policy Atlas 2025 to zestawienie oceniające, jak państwa europejskie radzą sobie z profilaktyką zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Dokument obejmuje 48 państw i analizuje je w trzech obszarach: szczepienia, badania przesiewowe oraz informacja publiczna. Tegoroczne wyniki zostały opracowane według zaktualizowanej metodologii, która mocniej akcentuje faktyczne poziomy wyszczepienia. W praktyce oznacza to, iż nie można porównywać najnowszych ocen z wcześniejszymi edycjami Atlasu. Najważniejszą zmianą jest zwiększenie wagi wskaźnika VCR (vaccine coverage rate), co przełożyło się na niższe noty w krajach o niskim poziomie zaszczepienia, takich jak Francja, Polska, Austria, Bułgaria czy Rumunia.
Liderami pozostają Szwecja, Portugalia i Dania. Wciąż utrzymuje się generalny podział między Europą Zachodnią a Wschodnią w zakresie polityk profilaktyki HPV – kraje zachodnie mają na ogół bardziej kompleksowe i skuteczne rozwiązania. Ogólny postęp w obszarze szczepień, badań przesiewowych i informacji zdrowotnej odnotowano w niemal wszystkich krajach europejskich. Mimo poprawy polityk, ich wdrażanie pozostaje nieoptymalne – poziomy wyszczepienia i uczestnictwa w skriningu są dalekie od celów WHO i założeń Unii Europejskiej.
Polska ma dobre fundamenty, ale poziom wyszczepienia przez cały czas jest za niski. Systemowy postęp naszego kraju jest zauważalny i doceniany. Nasze strategie, standardy informacji oraz decyzje polityczne zmierzają w dobrym kierunku – to m.in. wprowadzenie bezpłatnych szczepień dla 9-14-latków oraz rozwój działań edukacyjnych. W zakresie profilaktyki pierwotnej Polska spełnia najważniejsze kryteria systemowe: szczepienia są rekomendowane i finansowane, program jest bezpłatny i neutralny płciowo, mamy rejestr szczepień HPV. Jednocześnie w raporcie wskazano na niskie poziomy wyszczepienia dziewcząt i chłopców oraz brak programów catch-up (nadrobienia zaległości), co utrudnia osiąganie założeń zdrowia publicznego. A to realny zasięg szczepień decyduje o zdrowiu i życiu – chroni przed nowotworami HPV-zależnymi i najbardziej wpływa na wskaźniki zachorowalności. Dlatego kluczowym wyzwaniem jest zwiększenie faktycznej wyszczepialności.
W zakresie profilaktyki wtórnej Polska oferuje bezpłatny populacyjny program badań przesiewowych oraz dostęp zarówno do cytologii, jak i testów HPV. Brakuje natomiast możliwości samopobrania materiału, które mogłoby zwiększyć zgłaszalność. Obecne wskaźniki skriningu (86,8 proc.) są określane jako zadowalające. Najwyżej oceniono Polskę w kategorii informacji online (100 proc.) – rządowe portale udostępniają pełne, wysokiej jakości treści dotyczące HPV, skriningu i dostępu do szczepień.
Konferencja w Senacie odbyła się krótko po obchodzonym 17 listopada Światowym Dniu Eliminacji Raka Szyjki Macicy. W 2020 r. 194 kraje zobowiązały się do działań na rzecz eliminacji tego nowotworu jako problemu zdrowia publicznego. WHO wyznaczyła trzy cele na 2030 r.: 90 proc. dziewcząt zaszczepionych przed 15. rokiem życia, 70 proc. kobiet w wieku 35-45 lat objętych badaniami przesiewowymi oraz 90 proc. kobiet z wykrytymi zmianami przedrakowymi lub rakiem objętych leczeniem. Eksperci ocenili, iż Europa – w tym Polska – poczyniła ważne kroki, jednak aby zbliżyć się do globalnych celów, konieczne jest intensywne podnoszenie poziomu wyszczepienia i systematyczności skriningu.
Uczestnicy konferencji zwracali uwagę, iż rozwój programów szczepień i poprawa wyników w wielu krajach to sygnały pozytywnych zmian. Jednocześnie wskazywali, iż Europa potrzebuje dalszych inwestycji w edukację, komunikację społeczną i zwiększanie dostępności badań. Premiera Atlasu w Polsce ma być impulsem do dyskusji nad tym, jak przyspieszyć działania i dołączyć do europejskich liderów profilaktyki HPV.
