Czym jest praca na procesie?
W psychoterapii psychodynamicznej „praca na procesie” odnosi się do głębokiego zaangażowania w analizę bieżących, nieświadomych procesów zachodzących w relacji terapeutycznej (czyli między pacjentem a terapeutą) oraz w życiu pacjenta. Skupiamy się tu nie tylko na tym, co pacjent mówi, ale również jak to mówi, co odczuwa, jakie emocje i myśli pojawiają się w danym momencie.
W pracy na procesie ważne jest, by dostrzegać subtelne zmiany – emocjonalne reakcje, zmiany nastroju, a także powtarzające się schematy zachowań i relacji. Tego typu obserwacje pomagają odkrywać nieświadome konflikty, pragnienia i mechanizmy obronne, które wpływają na codzienne życie pacjenta.
Choć praca na procesie kojarzona jest przede wszystkim z psychoterapią, doświadczeni coachowie również czerpią z tego podejścia, aby lepiej wspierać swoich klientów. Coaching, choć bardziej skoncentrowany na teraźniejszości i przyszłości, często wiąże się z nieświadomymi schematami, które wpływają na cele i decyzje klientów. Dobry coach powinien być uważny na to, co dzieje się w trakcie sesji – nie tylko na poziomie deklarowanych słów, ale także na poziomie emocji, zachowań i reakcji.
Jak to wygląda w praktyce
Wyobraźmy sobie, iż pacjent opowiada o trudnej relacji z partnerem. Na pierwszy rzut oka może się wydawać, iż po prostu opowiada o codziennych kłótniach i frustracjach. Jednak terapeuta zwraca uwagę na ton głosu, pauzy, momenty ciszy. Wyłapuje także to, jak pacjent unika pewnych tematów lub reaguje emocjonalnie na określone słowa.
Przykład: pacjent mówi o swoim partnerze z wyraźnym gniewem, ale gdy zostanie zapytany o własne uczucia, nagle zmienia temat na pracę lub zaczyna żartować. W tym momencie terapeuta może zasygnalizować, iż w procesie terapii właśnie pojawia się istotny moment. Możliwe, iż unikanie tematów związanych z emocjami wynika z nieświadomego lęku przed odrzuceniem albo bólem, który pacjent odczuwa, gdy myśli o swoim związku.
Praca na procesie polega na tym, aby podjąć te trudne tematy i pomóc pacjentowi zrozumieć, dlaczego reaguje w taki sposób i co może kryć się za tymi reakcjami.
Dlaczego praca na procesie jest tak istotna
Jest ona kluczowa w psychoterapii psychodynamicznej, ponieważ pozwala dotrzeć do nieświadomych mechanizmów, które kierują naszymi emocjami i zachowaniami.
Codziennie jesteśmy pod wpływem różnych nieświadomych schematów, które kształtują nasze relacje z innymi. Może to być np. nieświadome przekonanie, iż „nie zasługuję na miłość”, które powoduje, iż odrzucamy bliskie relacje. Pracując na procesie, możemy te schematy rozpoznać, przyjrzeć się im i stopniowo wprowadzać zmiany w naszym życiu.
Praca na procesie w pracy coacha
Praca na procesie może być również niezwykle pomocna w coachingu, gdzie klient dąży do realizacji swoich celów. Choć coaching skupia się bardziej na przyszłości i konkretnych działaniach, to często nieświadome przekonania i schematy utrudniają klientowi postęp.
Coach, który pracuje na procesie, nie tylko pomaga klientowi opracować plan działania. Zwraca także uwagę na subtelne sygnały, które mogą wskazywać na nieświadome blokady. Na przykład, klient, który często unika ryzyka, może nie zdawać sobie sprawy, iż to wynik głęboko zakorzenionego lęku przed porażką. Uświadomienie sobie tego może pomóc klientowi zmienić podejście i podjąć odważniejsze decyzje.
Jak coach może pracować na procesie
- Zauważanie emocji klienta – kiedy klient opowiada o swoim celu lub wyzwaniu, warto zwracać uwagę na jego emocjonalne reakcje. Może wyrażać entuzjazm, ale jednocześnie unikać pewnych tematów, co może wskazywać na lęki lub przekonania blokujące działanie. Uświadomienie klientowi takich subtelności może pomóc w przełamaniu wewnętrznych barier.
- Świadomość własnych reakcji jako coacha – praca na procesie wymaga również uważności na to, co dzieje się wewnątrz samego coacha. jeżeli podczas sesji czujesz irytację, dyskomfort czy inne emocje, warto się im przyjrzeć. Mogą one być sygnałem, iż w relacji z klientem coś wymaga głębszego zbadania.
- Zgłębianie powtarzających się wzorców – podobnie jak w psychoterapii, w coachingu również mogą pojawiać się powtarzające się schematy. jeżeli klient regularnie napotyka na te same trudności (np. brak pewności siebie, strach przed podejmowaniem decyzji), warto zadać pytania, które pomogą odkryć ukryte przyczyny. Takie refleksje mogą prowadzić do bardziej efektywnych działań w przyszłości.
Korzyści z pracy na procesie dla coachów
Praca na procesie w coachingu pozwala na bardziej holistyczne podejście do rozwoju klienta. Dzięki niej nie tylko pomagamy klientowi osiągać cele, ale również wspieramy go w rozwoju samoświadomości. To natomiast w dłuższej perspektywie przyczynia się do trwałych zmian i lepszego zrozumienia siebie. Coach, który pracuje na procesie, staje się nie tylko przewodnikiem. Staje się także lustrem, w którym klient może dostrzec swoje nieświadome ograniczenia i potencjał.
Przyjęcie takiej perspektywy w coachingu może wzbogacić proces. Czyni go bardziej wnikliwym i transformującym, zarówno dla klienta, jak i dla coacha.
Jak możesz samodzielnie „pracować na procesie”?
Choć praca na procesie w psychoterapii i w coachingu wymaga profesjonalnego wsparcia, to istnieją pewne techniki, które można stosować na co dzień, aby lepiej zrozumieć własne emocje i reakcje.
- Zauważ swoje emocje – zwracaj uwagę na to, jakie emocje pojawiają się w różnych sytuacjach. Czasem warto zadać sobie pytanie: „Dlaczego tak się czuję w tym momencie? Co dokładnie wywołało we mnie tę reakcję?”.
- Bądź uważny na powtarzające się wzorce – czy zauważasz, iż w określonych sytuacjach reagujesz zawsze w podobny sposób? Np. w każdej kłótni z bliskimi zaczynasz obwiniać siebie lub przeciwnie, odrzucasz drugą osobę? To może być sygnał, iż działa nieświadomy schemat, z którym warto się zmierzyć.
- Refleksja nad relacjami – zwróć uwagę, jak budujesz relacje z innymi. Jakie role przyjmujesz w kontaktach z przyjaciółmi, partnerem, rodziną? Czy zdarza Ci się unikać pewnych tematów lub sytuacji, bo wywołują dyskomfort?
- Pytaj siebie „co za tym stoi?” – gdy reagujesz w dany sposób, spróbuj głębiej przyjrzeć się swoim motywacjom. Co tak naprawdę sprawiło, iż poczułeś/poczułaś się zły/a, zmartwiony/a, wycofany/a?
Podsumowanie korzyści z pracy na procesie
Praca na procesie może przynieść wiele benefitów. Przede wszystkim pomaga zrozumieć siebie na głębszym poziomie. To zrozumienie często prowadzi do większej swobody w relacjach i bardziej autentycznego życia. Proces ten wymaga cierpliwości i gotowości do konfrontacji z trudnymi emocjami, ale efekty mogą być transformujące – jednocześnie dla naszych relacji z innymi, jak i relacji z samym sobą.
Zarówno w psychoterapii psychodynamicznej jak i w procesie coachingowym, praca na procesie jest jak odkrywanie ukrytej mapy. Pozwala nam lepiej zrozumieć, dlaczego podążamy określoną ścieżką, oraz daje narzędzia do wyboru nowego kierunku.
