Czy praca przejęła kontrolę nad Twoim życiem? Sprawdź, jak rozpoznać uzależnienie od pracy i zadbać o swoje zdrowie psychiczne. Przeczytaj i odzyskaj równowagę!
Praca jako tożsamość może z czasem przerodzić się w niebezpieczne uzależnienie. Dowiesz się, dlaczego tak się dzieje, jakie są tego skutki i co możesz zrobić, by odzyskać równowagę między życiem zawodowym a prywatnym.
Praca jako tożsamość – na czym polega to zjawisko?
Gdy praca staje się centrum Twojej tożsamości, inne role – partnera, przyjaciela, rodzica – schodzą na dalszy plan. To zjawisko opisał Ashforth i Mael (1989), tworząc koncepcję tożsamości organizacyjnej. Zgodnie z nią, im silniejsza identyfikacja z pracą, tym większe ryzyko zatracenia się w roli zawodowej.
Problem pojawia się wtedy, gdy:
- Twoja samoocena zależy wyłącznie od wyników w pracy,
- życie prywatne zaczyna Cię nudzić lub stresować,
- odpoczynek budzi poczucie winy.
Różnice między zaangażowaniem a pracoholizmem
Zaangażowanie w pracę to stan pozytywny – jesteś skupiony, energiczny i zmotywowany. Pracoholizm (workaholizm) to jego ciemna strona. Badania Schaufeliego i współpracowników (2006) pokazują, że:
- Zaangażowany pracownik czerpie euforia z pracy, ale potrafi się od niej oderwać.
- Pracoholik pracuje z przymusu, nie potrafi odpoczywać, często doświadcza lęku poza pracą.
Pamiętaj: pracoholizm nie jest oznaką ambicji – to mechanizm ucieczkowy.
Zatarcie granic między pracą, a życiem prywatnym
Smartfon w ręce do późna, e-maile w weekendy, praca na urlopie – znajome? Kreiner, Hollensbe i Sheep (2009) wykazali, iż brak jasnych granic między sferami życia zawodowego i prywatnego prowadzi do konfliktów ról i przeciążenia psychicznego.
Co może Ci pomóc:
- Fizyczne oddzielenie przestrzeni pracy i odpoczynku,
- rytuały kończące dzień pracy (np. wyłączenie komputera, spacer),
- informowanie współpracowników o Twojej dostępności.
Skutki psychiczne i społeczne uzależnienia od pracy
Gdy praca jako tożsamość dominuje nad innymi sferami życia, mogą pojawić się poważne konsekwencje:
- chroniczne zmęczenie i problemy ze snem,
- trudności w relacjach rodzinnych i towarzyskich,
- wzrost ryzyka depresji i wypalenia zawodowego.
Długotrwały stres ma wpływ na układ nerwowy i hormonalny, obniżając odporność i jakość życia.
Jak odzyskać równowagę między życiem zawodowym a prywatnym?
Nie musisz rzucać pracy – wystarczy wprowadzić drobne zmiany, które pozwolą Ci się od niej oddzielić.
Oto kilka działań, które możesz wdrożyć od zaraz:
- Ustal sztywne godziny pracy i trzymaj się ich.
- Odłóż telefon służbowy po godzinach.
- Znajdź zajęcia, które dają Ci poczucie sensu poza pracą.
- Zadbaj o relacje, spotykaj się z bliskimi bez rozmów o pracy.
- Skorzystaj ze wsparcia psychologicznego, jeżeli czujesz, iż sam sobie nie poradzisz.
Podsumowanie – najważniejsze informacje
- Praca jako tożsamość to mechanizm psychologiczny, który może prowadzić do zaniedbania innych sfer życia.
- Zaangażowanie różni się od pracoholizmu – ten drugi działa jak uzależnienie.
- Brak granic między pracą a życiem prywatnym zwiększa ryzyko wypalenia.
- Uzależnienie od pracy szkodzi zdrowiu psychicznemu i relacjom społecznym.
- Świadome działania i pomoc specjalisty mogą przywrócić Ci równowagę.
Bibliografia
Ashforth, B. E., & Mael, F. (1989). Social Identity Theory and the Organization. Academy of Management Review, 14(1), 20–39. https://doi.org/10.5465/AMR.1989.4278999
Wojdyło, K. (2010).
Uzależnienie od pracy. Teoria – diagnoza – psychoterapia.
https://kcpu.gov.pl/wp-content/uploads/2022/11/uzaleznienie-od-pracy-teoria-diagnoza-psychoterapia.pdf
Monografia omawiająca teorię, diagnozę i psychoterapię pracoholizmu.
Paluchowski, W. J., & Hornowska, E. (2019).
O pojęciu pracoholizmu.
https://psychologia.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0025/494080/wladyslaw-jacek-paluchowski-i-elzbieta-hornowska-o-pojeciu-pracoholizmu.pdf
Artykuł analizujący definicje i narzędzia badawcze dotyczące pracoholizmu w Polsce.
Oleszkowicz, A., & Gwizdż, A. (2012).
Formowanie się tożsamości osobistej w okresie stającej się dorosłości.
https://pfp.ukw.edu.pl/archive/article-full/422/oleszkowicz_gwizdz_formowanie_sie_tozsamosci_osobistej/
Badania nad procesem kształtowania się tożsamości osobistej w kontekście zawodowym.
CBOS (2018).
Około 11 proc. Polaków dotyczy problem uzależnienia od pracy.
https://uzaleznieniabehawioralne.pl/raporty-z-badan/pracoholizm-raporty-z-badan/okolo-11-proc-polakow-dotyczy-problem-uzaleznienia-od-pracy/
Raport przedstawiający statystyki dotyczące pracoholizmu w Polsce.
SW Research & Runaways (2023).
Praca bez sensu, pasji i energii? Polacy na granicy wypalenia.
https://bs.net.pl/praca-bez-sensu-pasji-i-energii-polacy-na-granicy-wypalenia-a-work-life-balance-pozostaje-marzeniem/
Badanie ukazujące brak satysfakcji z pracy wśród Polaków i jego wpływ na życie prywatne.
O Autorce:
Barbara Ciorach – wolontariuszka, studentka pierwszego roku psychologii. Na co dzień pracuję w obszarze dostarczania wartości operacyjnej. Prywatnie lubię wędrówki górskie oraz poznawać nowe obszary zawodowe i życiowe.
